Οι δεσπότες του κόσμου έχουν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν, ενώ οι δημοκράτες έχουν πολλούς λόγους να ανησυχούν — ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Ο Πρόεδρος Τραμπ Ανακοινώνει Νέα Πρότυπα Οικονομίας Καυσίμων των ΗΠΑ
Προχωρώντας, η εξωτερική πολιτική του Τραμπ δεν θα «εδράζεται στην παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία», αλλά θα καθοδηγείται από «ό,τι λειτουργεί για την Αμερική». | Chip Somodevilla/Getty Images
8 Δεκεμβρίου 2025, 17:42 CET
Του Jamie Dettmer
Ο Jamie Dettmer είναι επιμελητής γνώμης και αρθρογράφος διεθνών θεμάτων στο POLITICO Europe.
«Πρέπει να αποτελεί πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών να στηρίζουν ελεύθερους λαούς που αντιστέκονται σε απόπειρες υποδούλωσης από ένοπλες μειονότητες ή από εξωτερικές πιέσεις», δήλωσε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν σε ομιλία του στο Κογκρέσο το 1947. Το Δόγμα Τρούμαν, όπως έγινε γνωστή αυτή η προσέγγιση, αντιμετώπιζε την υπεράσπιση της δημοκρατίας στο εξωτερικό ως ζωτικό συμφέρον για τις ΗΠΑ — μια άποψη που δεν συμμερίζονται ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και οι υποστηρικτές του.
Αν κάποιος είχε ακόμη αμφιβολίες — ή διατηρούσε έστω και μια υποψία ελπίδας ότι ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς είχε «ξεφύγει από τη γραμμή» όταν εξαπέλυσε δριμεία επίθεση κατά της Ευρώπης στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου νωρίτερα φέτος — τότε η νέα Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας (NSS) της Ουάσιγκτον πρέπει να έβαλε τα πράγματα στη θέση τους.
Όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι δημοσιοποιούν μια τέτοια στρατηγική νωρίς στη θητεία τους, για να περιγράψουν τη σκέψη και τις προτεραιότητές τους στην εξωτερική πολιτική, οι οποίες στη συνέχεια καθορίζουν πώς θα κατανεμηθεί ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου. Και με όλες τις 33 σελίδες αυτής της νέας NSS, οι δεσπότες του κόσμου έχουν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν, ενώ οι δημοκράτες έχουν πολλούς λόγους να ανησυχούν — ιδίως στην Ευρώπη.
Αναλύοντας το τι σημαίνει πραγματικά το «Πρώτα η Αμερική» για την κυβέρνηση Τραμπ, η νέα στρατηγική ασφάλειας σηματοδοτεί μια αποφασιστική ρήξη με τον Τρούμαν και τη μεταπολεμική τάξη που διαμόρφωσαν οι διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις μετά το 1945. Πρόκειται για μια στρατηγική απόλυτα προσανατολισμένη στην απόκτηση εμποροκρατικού πλεονεκτήματος, και η καθοδηγητική της αρχή είναι ότι «το δίκιο ανήκει στον ισχυρό».
Προχωρώντας, η εξωτερική πολιτική του Τραμπ δεν θα «εδράζεται στην παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία», αλλά θα καθοδηγείται από «ό,τι λειτουργεί για την Αμερική». Και, όπως φαίνεται, αυτό που «λειτουργεί για την Αμερική» είναι να χαϊδεύει τους αυτοκράτες — θεοκρατικούς ή κοσμικούς — και να στρέφεται εναντίον παραδοσιακών συμμάχων σε μια εντυπωσιακή, σχεδόν οικογενειακή προδοσία.
Φυσικά, η εχθρότητα που επιδεικνύει αυτή η NSS απέναντι στην Ευρώπη δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν — οι κορυφαίοι συνεργάτες του Τραμπ ελάχιστα έχουν κρύψει την περιφρόνησή τους για την ΕΕ, ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος έχει δηλώσει ότι πιστεύει πως η Ένωση δημιουργήθηκε για να «ρίξει» τις ΗΠΑ. Όμως αυτό δεν μειώνει το σοκ.
Το Σαββατοκύριακο, η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλας, προσπάθησε να δείξει θάρρος παρά τη σκληρή γλώσσα που επιφυλάσσει η NSS για τους Ευρωπαίους συμμάχους, λέγοντας σε διεθνείς ηγέτες στο Φόρουμ της Ντόχα: «Δεν βλέπαμε πάντα τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Αλλά η βασική αρχή παραμένει: είμαστε οι μεγαλύτεροι σύμμαχοι και πρέπει να μείνουμε ενωμένοι.»
Ωστόσο, άλλοι έμπειροι Ευρωπαίοι αναλυτές αναγνωρίζουν ότι αυτή η NSS αποτελεί σημαντική απομάκρυνση από όσα ίσχυαν έως σήμερα. «Το μόνο μέρος του κόσμου όπου η νέα στρατηγική ασφαλείας βλέπει απειλή για τη δημοκρατία φαίνεται να είναι η Ευρώπη. Παράξενο», δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας και συμπρόεδρος του European Council on Foreign Relations, Καρλ Μπιλντ.
Και έχει δίκιο. Όπως σημείωσε ο Μπιλντ, η NSS δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά — πόσο μάλλον κριτική — στην αυταρχική συμπεριφορά του «άξονα της απολυταρχίας»: Κίνας, Ρωσίας, Ιράν και Βόρειας Κορέας. Απορρίπτει επίσης τις παρεμβατικές προσεγγίσεις απέναντι σε αυταρχικά καθεστώτα ή τις προσπάθειες να «πείσει» τέτοιες χώρες να υιοθετήσουν «δημοκρατική ή άλλη κοινωνική αλλαγή που διαφέρει σημαντικά από τις παραδόσεις και την ιστορία τους».
Για παράδειγμα, η NSS του 2017 παρουσίαζε την Κίνα ως έναν συστημικό, παγκόσμιο ανταγωνιστή με εξαιρετικά εχθρικούς όρους. «Μια γεωπολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των ελεύθερων και των καταπιεστικών αντιλήψεων για την παγκόσμια τάξη βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού», ανέφερε τότε το έγγραφο. Όμως η τελευταία εκδοχή δεν περιέχει καμία τέτοια γλώσσα, την ώρα που υπάρχουν ξεκάθαρα σημάδια ότι ο Τραμπ θέλει να αποκλιμακώσει τις εντάσεις· ο νέος υπέρτατος στόχος είναι να εξασφαλιστεί μια «αμοιβαία επωφελής οικονομική σχέση».
Όλα θα πάνε καλά, αρκεί η Κίνα να μείνει μακριά από το Δυτικό Ημισφαίριο, το οποίο αποτελεί χώρο αποκλειστικής επιρροής των ΗΠΑ — αν και πρέπει επίσης να εγκαταλείψει κάθε ιδέα εισβολής στην Ταϊβάν. «Η αποτροπή μιας σύγκρουσης για την Ταϊβάν, ιδανικά μέσω της διατήρησης στρατιωτικής υπεροχής, αποτελεί προτεραιότητα», αναφέρει η NSS.
Αντίστοιχα, προς μεγάλη ικανοποίηση της Μόσχας, το έγγραφο δεν παρουσιάζει καν τη Ρωσία ως αντίπαλο — σε πλήρη αντίθεση με τη στρατηγική του 2017, η οποία την περιέγραφε ως τον βασικό γεωπολιτικό ανταγωνιστή. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη ότι ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, χαιρέτισε την NSS ως «θετικό βήμα» και «σε μεγάλο βαθμό συνεπή» με το όραμα της Ρωσίας. «Συνολικά, αυτά τα μηνύματα αντιπαρατίθενται σαφώς με τις προσεγγίσεις προηγούμενων κυβερνήσεων», είπε με εμφανή ικανοποίηση.
Ενώ το Πεκίνο και η Μόσχα εμφανίζονται ενθουσιασμένα με την NSS, το έγγραφο επιφυλάσσει τη σκληρότερη γλώσσα και τις πιο αιχμηρές επικρίσεις για τους παραδοσιακούς συμμάχους της Αμερικής στην Ευρώπη.
«Το βασικό πρόβλημα της ευρωπαϊκής ηπείρου, σύμφωνα με την NSS, είναι η εγκατάλειψη των “δυτικών” αξιών (εννοούμενων ως εθνικιστικών, συντηρητικών αξιών) και η “απώλεια των εθνικών ταυτοτήτων” λόγω της μετανάστευσης και της “κατάρρευσης των γεννήσεων”», σημείωσε η Λιάνα Φιξ από το Council on Foreign Relations. «Το υποτιθέμενο αποτέλεσμα είναι οικονομική στασιμότητα, στρατιωτική αδυναμία και πολιτισμική εξαφάνιση».
Η νέα στρατηγική επιτίθεται επίσης στους Ευρωπαίους συμμάχους της Αμερικής για τις υποτιθέμενες «αντιδημοκρατικές» πρακτικές τους, κατηγορώντας τους για λογοκρισία και καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης — μια διεύρυνση της κριτικής που είχε διατυπώσει ο Βανς στο Μόναχο. Ακόμη πιο ανησυχητικό, η NSS μιλά για καλλιέργεια αντίστασης μέσα στα ευρωπαϊκά κράτη μέσω της υποστήριξης «πατριωτικών» κομμάτων — μια απειλή που είχε προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση όταν την είχε εκφράσει ο Βανς, αλλά που πλέον παρουσιάζεται ως επίσημη κυβερνητική πολιτική.
Αλλαγή καθεστώτος για την Ευρώπη αλλά όχι για τις αυτοκρατίες είναι αιτία σοβαρής ανησυχίας. Πώς, λοιπόν, θα αντιδράσει η Ευρώπη;
Θα κολακέψει τον Τραμπ αποκαλώντας τον «daddy», όπως έκανε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε τον Ιούνιο; Θα προσποιηθεί ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν μιλά σοβαρά και θα πορευθεί όπως-όπως, παραβλέποντας τις προσβολές; Θα αποδεχθεί την τιμωρία και θα σιωπήσει, όπως συνέβη με τους αυξημένους δασμούς; Ή θα σκληρύνει τη στάση της και θα αποφασίσει να πάρει στα σοβαρά τη στρατηγική της αυτονομία;
Η Ευρώπη βρίσκεται για ακόμη μια φορά μπροστά στην ανάγκη να λάβει θεμελιώδεις αποφάσεις — και μάλιστα γρήγορα. Αλλά η ταχύτητα δεν είναι το δυνατό σημείο της. Αναμφίβολα, αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση για μια ένωση που λαμβάνει αποφάσεις με ομοφωνία, μέσα από μια διαδικασία σχεδιασμένη να είναι βασανιστικά αργή. Ούτε θα είναι εύκολο σε εθνικό επίπεδο, με όλα τα 27 κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν κρίσιμες οικονομικές προκλήσεις και βαθιές πολιτικές διαιρέσεις, τις οποίες η Ουάσιγκτον επιδιώκει να οξύνει. Με τη συνδρομή ιδεολογικών συμμάχων του Τραμπ, όπως ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας και ο Ρόμπερτ Φίτσο της Σλοβακίας, το αδιέξοδο θα ενταθεί ακόμη περισσότερο τους επόμενους μήνες.
Το Trump 2.0 είναι ξεκάθαρα ένα αποπροσανατολιστικό άλμα σε σχέση με την πρώτη του θητεία — πολύ πιο θριαμβευτικό, πιο σίγουρο, πιο απροκάλυπτα εμποροκρατικό· πιο αποφασισμένο να αγνοήσει τους θεσμικούς περιορισμούς· και πιο επαναστατικό στον τρόπο υλοποίησης της ατζέντας «Πρώτα η Αμερική». Η NSS το καθιστά ακόμη πιο σαφές, και οι κραυγές αποδοκιμασίας των επικριτών θα λειτουργήσουν απλώς ως ενίσχυση μιας κυβέρνησης που βλέπει τη διαμαρτυρία ως απόδειξη ότι βρίσκεται στον σωστό δρόμο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν άφθονες προειδοποιήσεις, αλλά πέρα από μάτι που γυρίζει, χέρια που υψώνονται και ευσεβείς πόθους, δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο. Ωστόσο, η προσπάθεια να «περάσει η μπόρα» δεν θα λειτουργήσει αυτή τη φορά — και οι προσπάθειες να επιβληθεί στην Ουκρανία μια εξαιρετικά δυσμενής «ειρηνευτική» συμφωνία ενδέχεται τελικά να αποτελέσουν τη θρυαλλίδα για τη μεγάλη αποσύνθεση της Δυτικής Συμμαχίας.
Οι επιλογές της Ευρώπης είναι, αναμφίβολα, σκληρές. Ό,τι κι αν επιλέξει — είτε υποχωρήσει είτε αντεπιτεθεί — το κόστος για την ήπειρο θα είναι βαρύ.
