Η ιστορία επαναλαμβάνεται στην άλλη πλευρά της θάλασσας 

του Γιώργου Κουτσούμη*

Οι Άραβες δεν πρέπει να ξεχνούν πως  καλοδεχόντουσαν οι νησιώτες στην Λέσβο τους πραγματικούς πρόσφυγες από την Συρία. Τον φουρνάρη στην Μυτιλήνη που τους πρόσφερε δωρεάν ψωμί και τις γιαγιάδες που τάιζαν τα μωρά για να ξεκουραστούν οι σύριες μανάδες. Τους ηλικιωμένους  μικρασιάτες στην Μόρια που άνοιξαν τα σπίτια τους και δέχθηκαν  οικογένειες προσφύγων με τα παιδιά τους, γιατί γνωρίζουν τι σημαίνει προσφυγιά. Η κατάσταση ,όμως, τώρα έχει αλλάξει, το τουρκικό καθεστώς έχει εργαλειοποιήσει το προσφυγικό, με μαζική και οργανωμένη μετακίνηση πληθυσμών, που δεν είναι πρόσφυγες, στα σύνορα, σε μια προσπάθεια να  αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα. Οι φίλοι Άραβες δεν πρέπει να πιστεύουν τα fake news της τουρκικής παραπληροφόρησης, όπως την δημοσίευση της  δήθεν «είδησης του θανάτου σύριου πρόσφυγα από “ελληνικά πυρά» και τις στημένες φωτογραφίες με ματωμένες πλάτες ξεγυμνωμένων προσφύγων.

Ένας  ιορδανός συγγραφέας ο Ρασάντ Αμπου Νταούντ περιγράφει στην  αραβόφωνη εφημερίδα “Αλ Μπαγιάν”, τις αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και αφηγείται ότι  στην οδό Al-Khayatain, στη Zarqa γειτονιά του Αμμάν της Ιορδανίας υπήρχε ένας φούρνος που ήταν το μοναδικό αρτοποιείο που πουλούσε φράγκικο ψωμί, το οποίο τη δεκαετία του 1960 ονομαζόταν ψωμί “Fino”.  Ο ιδιοκτήτης του αρτοποιείου ήταν ο Αλ Χαουάγκα  Παναγιώτης, Αλ Χαούγκα αποκαλούσαν τους ευρωπαίους κάπως ειρωνικά οι Άραβες. Ο Παναγιώτης ήταν ένας μεσήλικας άνδρας με λευκό πρόσωπο, με ευγενικούς τρόπους.  Μιλούσε σχεδόν ψιθυριστά τα αραβικά ώστε να μην γίνεται αντιληπτό ότι δεν είναι ´Αραβας, αλλά το όνομά του Αλ Χαούγκα μας έκανε καχύποπτους όταν ήμασταν νέοι. Μια μέρα ρώτησα τον πατέρα μου για το μυστικό του Αλ Χαούγκα και το όνομα “Παναγιώτης”. Είναι Έλληνας μου απάντησε, δεν μου έδωσε όμως περισσότερες λεπτομέρειες και το περιστατικό με τα χρόνια ξεχάστηκε.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Δαμασκό, εξιστορεί ο Ρασάντ, την περίοδο που σπούδαζα αγγλική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο, γνώρισα ένα Σύριο συμφοιτητή με το όνομα Χρήστου.  Όταν μια ημέρα τον ρώτησα ντροπαλά για το μυστικό του ονόματός του, μου απάντησε με ένα χαμόγελο: Είμαι Έλληνας ντόπιος. Η οικογένειά μου μετανάστευσε από την Ελλάδα για να ξεφύγει από τον Ναζισμό κατά τη διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου.  Γεννήθηκα στη Δαμασκό, η οικογένειά μου ομιλούσε τη λεβαντινή διάλεκτο, έμαθα την γλώσσα στα σχολεία της Συρίας και έγινα Σύρος Άραβας.

Θυμήθηκα τον Αλ Χαούγκα Παναγιώτη και τον Ηλία Χρήστου καθώς παρακολούθησα τους Σύριους πρόσφυγες που έριξε η Τουρκία στη θάλασσα για να ασκήσει πίεση στις ευρωπαϊκές χώρες για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους. Καθώς και την σκληρή σκηνή με τους Έλληνες να αρνούνται στους μετανάστες να εισέλθουν στα εδάφη τους, ένα βίντεο κλιπ έδειχνε μια βάρκα προσφύγων που έφτασε στην Ελλάδα, αλλά οι κάτοικοι τους ζήτησαν να φύγουν, σύμφωνα με το πρακτορείο Agence France-Presse. Η ειρωνεία είναι ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται στην άλλη πλευρά της θάλασσας. Κατά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Γερμανοί και Ιταλοί στρατιώτες κατέλαβαν την Ελλάδα, χιλιάδες Έλληνες έφυγαν δια θαλάσσης και εγκαταστάθηκαν σε στρατόπεδα προσφύγων στην Παλαιστίνη, τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη.  Μετά τον πόλεμο, οι περισσότεροι επέστρεψαν  με ασφάλεια στα σπίτια τους, αλλά για άλλους το ταξίδι ήταν μια τραγωδία.

“Μια αξέχαστη παρόμοια εμπειρία άφησε τραύματα που δεν θα θεραπευθούν και μια πικρία που θα μείνει για πάντα”, λέει η Ελένη Καραβέλτση, η οικογένεια της οποίας έφυγε το 1942, στην κατοχή από το Καστελόριζο. Στην αρχή του ταξιδιού, η οικογένεια μετέβη στην Κύπρο και από εκεί σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στη Λωρίδα της Γάζας που ονομάζεται Nusseirat και παρέμειναν εκεί, μέχρι το τέλος του πολέμου.  Τον Σεπτέμβριο του 1945, το βρετανικό πλοίο SS Empire Patrol αναχώρησε από την αιγυπτιακή πόλη Port Said, μεταφέροντας την οικογένεια της Ελένης και 500 άλλους Έλληνες πρόσφυγες. Λίγες ώρες μετά τον απόπλου το πλοίο έπιασε φωτιά και βρήκαν τον θάνατο 33 Έλληνες, συμπεριλαμβανομένων 14 παιδιών. Μέσα από τον κήπο της στο Καστελόριζο, η Ελένη  βλέπει τώρα τα πλοία της υπηρεσίας συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναζητούν τους νέους μετανάστες και θυμάται τι συνέβη το 1945.

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση επισημαίνει ο Ιορδανός συγγραφέας, είναι αποφασισμένη να αποτρέψει  να επαναληφθεί το κύμα προσφύγων του 2015, καθώς οι αξιωματούχοι της ΕΕ επισκέφθηκαν επειγόντως, τα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κας Ursula von der Leyen, η οποία ανακοίνωσε ότι η Ένωση θα παράσχει στην Ελλάδα την απαραίτητη υποστήριξη για να την βοηθήσει να αντιμετωπίσει την εισροή προσφύγων.  Πρόσθεσε, επίσης, ότι όσοι προσπαθούν να δοκιμάσουν την ενότητα της Ευρώπης θα απογοητευθούν, σημειώνοντας ότι η ευρωπαϊκή υπηρεσία ελέγχου των συνόρων «Frontex» είναι έτοιμη να βοηθήσει την Αθηνά να αναπτύξει στρατεύματα στα σύνορα. Το πρακτορείο Reuters ανέφερε ότι σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι  πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασαν την οργή τους για τον τουρκικό εκβιασμό που χρησιμοποιεί την τραγωδία των προσφύγων ως μέσο πίεσης. Όπως δήλωσε ένας από τους πρέσβεις σε μια πρόσφατη συνάντηση: «κοιμάστε με τον διάβολο και θα ξυπνήσετε στην κόλαση … αυτή είναι η κατάσταση τώρα”.

*Ο Γιώργος Κουτσούμης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ξεκίνησε την καριέρα του ως αρχισυντάκτης της ημερήσιας εφημερίδας «Ταχυδρόμος» Αλεξανδρείας της Αιγύπτου, διετέλεσε προϊστάμενος σε Γραφεία Τύπου Εξωτερικού μεταξύ των οποίων στην Δαμασκό, το Κάιρο, το Λίβανο και τα Σκοπιά. Έχει παρακολουθήσει επι σειρά ετών Ισλαμικές Διασκέψεις και έχει συμμετάσχει σε πρόγραμμα της UNESCO στην Ιερουσαλήμ για την προσέγγιση Ισραηλινών  και παλαιστίνιων  δημοσιογράφων.