Βασίλης Μούτσογλου, Πρέσβη ε.τ.
Το Δόγμα Monroe, επιστρέφει κατά κάποιο τρόπο επί Trump, γράφει ο Pete Marowich στη New York Times. Η στροφή της προσοχής των ΗΠΑ προς την Αμερικανική ήπειρο κατά την Προεδρία Trump είναι περισσότερο από εμφανής
. Ήδη από την έναρξη της προεδρίας του μίλησε για κατάληψη της διώρυγας του Παναμά, την προσάρτηση της Γροιλανδίας, την ένωση με το Καναδά και τη μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού. Αργότερα επέβαλε κυρώσεις στη Βραζιλία λόγω διώξεων εναντίον του πρώην Προέδρου Bolsonaro, ενίσχυσε οικονομικά τον Milei της Αργεντινής και απείλησε στρατιωτικά τη Βενεζουέλα.
Μήπως αυτό σημαίνει τη γέννηση ενός νέου δόγματος που το ονόμασε Donroe, διερωτάται ο Marowich, σύμφωνα το οποίο οι ΗΠΑ θα εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στην Αμερικανική Ήπειρο, και αντίστοιχα με το δόγμα Monroe θα το αποσύρουν από τον υπόλοιπο κόσμο, με τη δημιουργία τριών σφαιρών επιρροής, ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνας (με την Ευρώπη προφανώς να μένει μετέωρη);
Ωστόσο, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι ο Trump συνεχίζει να προσπαθεί να τερματίσει τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, έδωσε οπλισμό στην Taiwan για να αντιμετωπίσει την Κίνα και έθεσε τον εαυτό του επικεφαλής της μεταβατικής διακυβέρνησης της Γάζας. Παλαιότερα επίσης είχε γίνει λόγος για μετατόπιση του γεωπολιτικού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ από την Ευρώπη στον Ειρηνικό κ.ά. κάτι που τελικά δεν ίσχυσε, ενώ το ενδιαφέρον των ΗΠΑ αναπτύχθηκε παράλληλα.
Η ιστορική πραγματικότητα δείχνει ότι ένα κράτος, σχεδόν πάντα, επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της στα όρια των δυνατοτήτων του. Η Τουρκία επέκτεινε την επιρροή της πέραν των τουρκομανικών χωρών του Καυκάσου (όσο μπορούσε) και στη Συρία, ενώ απέτυχε στις περισσότερες Αραβικές χώρες. Επέτυχε όμως στην Αφρική, όχι μόνο στα κράτη της Μεσογείου σε διαφορετικό ωστόσο βαθμό (Αίγυπτος – Λιβύη) καθώς και σε αρκετά κράτη στη Ζώνη του Σαχέλ. Από το τέλος του προηγούμενου αιώνα εκμεταλλεύεται το στοιχείο της θρησκείας για να επεκτείνει την επιρροή της στα ισλαμικά κράτη.
Αντιθέτως, η Γαλλία π.χ., υποχώρησε από τη Δυτική Αφρική, όχι επειδή δεν ήθελε, αλλά επειδή δεν μπορούσε, με τη στροφή των κρατών αυτών προς άλλες κατευθύνσεις, τη Ρωσία και την Τουρκία. Η Κίνα δεν κατάφερε να έχει πολιτική επιρροή στον κόσμο, έτσι επέκτεινε την οικονομική της επιρροή με εξαιρετικά αποτελέσματα για την ίδια. Η Ρωσία απλώς έκανε λάθος στην Ουκρανία και θα πρέπει να γνωρίζει ότι δεν μπορεί να επεκτείνει την επιρροή της στην Ευρώπη με πόλεμο.
Η πολιτική και οικονομική ισχύς κάθε κράτους είναι αυτή που ορίζει τα όρια της επιρροής του. Όταν μια χώρα αποσύρεται, αυτό είναι αποτέλεσμα αδυναμίας και σπανίως άλλων παραμέτρων. Οι ΗΠΑ θα αποσυρθούν από τον υπόλοιπο κόσμο και θα εστιασθούν στην Αμερικανική Ήπειρο, όταν δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά.
*Η ανάρτηση του κ. Βασίλη Μούτσογλου έγινε στο ιστολόγιο Στράβων
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΩΝ
Το Δόγμα Μονρόε (1823) ήταν ουσιαστικά η προσπάθεια των ΗΠΑ να δηλώσουν ότι η Αμερική είναι “δική τους γειτονιά”.
Με απλά λόγια έλεγε τρία βασικά πράγματα:
- Καμία ευρωπαϊκή δύναμη δεν πρέπει να επεκταθεί ξανά στην αμερικανική ήπειρο.
- Κάθε προσπάθεια αποικιοποίησης ή παρέμβασης θα θεωρηθεί “εχθρική πράξη” απέναντι στις ΗΠΑ.
- Οι ΗΠΑ, με τη σειρά τους, δεν θα εμπλέκονται στα ευρωπαϊκά ζητήματα.
Στην πράξη, όμως, το δόγμα εξελίχθηκε σε κάτι πολύ πιο… αμερικανικό:
με τον καιρό χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει παρεμβάσεις των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική — από πραξικοπήματα μέχρι στρατιωτικές επεμβάσεις. Από ένα αμυντικό δόγμα εξελίχθηκε σε εργαλείο ηγεμονίας.
Διατυπώθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1823 από τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζέιμς Μονρόε.
Ο Μονρόε ήταν ο 5ος πρόεδρος των ΗΠΑ (1817–1825), ένας τύπος της “παλιάς σχολής”: διπλωμάτης, υπουργός Εξωτερικών, λίγο στρατιωτικός, και από τους τελευταίους ηγέτες της εποχής της Αμερικανικής Επανάστασης. Δεν ήταν κατ’ ανάγκη κάποιος μεγάλος θεωρητικός, αλλά είχε το πολιτικό ένστικτο να εκφράσει την τότε φιλοδοξία των ΗΠΑ να κλείσουν την πόρτα στην Ευρώπη από την αμερικανική ήπειρο.
Ο Μονρόε ήταν περισσότερο το “πρόσωπο” της πολιτικής — η πραγματική δύναμη πίσω από το δόγμα ήταν ο Τζον Κουίνσι Άνταμς, ο υπουργός Εξωτερικών του, ο οποίος το συνέταξε και το στρατηγικά οραματίστηκε.
Τον 20ό αιώνα το Δόγμα Μονρόε άλλαξε χαρακτήρα ριζικά. Από μια σχετικά αμυντική δήλωση «μακριά από τις Αμερικές», μετατράπηκε σε εργαλείο ενεργητικής αμερικανικής ηγεμονίας. Αυτή η μετάλλαξη ήταν πιο σημαντική από το ίδιο το αρχικό δόγμα.
🔹 1. Η «Μεταμόρφωση Ρούσβελτ» — Roosevelt Corollary (1904)
Ο Θίοντορ Ρούσβελτ το “αναβάθμισε”:
οι ΗΠΑ όχι μόνο εμποδίζουν την Ευρώπη να παρέμβει στη Λατινική Αμερική, αλλά αναλαμβάνουν οι ίδιες το δικαίωμα επέμβασης “για να διατηρηθεί η τάξη”.
Αυτό οδήγησε σε:
- στρατιωτικές αποβιβάσεις σε Κούβα, Νικαράγουα, Αϊτή
- οικονομικό έλεγχο κρατών με χρέη
- επιβολή κυβερνήσεων φιλικών προς τις ΗΠΑ
Ήταν η εποχή που οι Αμερικανοί έλεγαν: “we will police the Caribbean.”
🔹 2. Wilsonian interventionism (1910s–1920s)
Ο Γούντροου Ουίλσον έδωσε «ηθικό» μανδύα: παρεμβάσεις στο όνομα της δημοκρατίας.
Παράδειγμα:
- Κατάληψη της Βεράκρουζ (Μεξικό, 1914)
- Κατοχή Αϊτής (1915–1934)
- Παρεμβάσεις σε Νικαράγουα και Δομινικανή Δημοκρατία
Επί της ουσίας ήταν συνέχεια της ίδιας λογικής: το Δόγμα Μονρόε = άδεια επέμβασης.
🔹 3. Ψυχρός Πόλεμος — το δόγμα γίνεται αντι-σοβιετικό
Η πιο καθοριστική μεταμόρφωση. Τώρα το δόγμα χρησιμοποιείται για να εμποδιστεί η σοβιετική επιρροή στην αμερικανική ήπειρο.
Ενδεικτικά:
- 1954 Γουατεμάλα: ανατροπή Άρμπενς από CIA
- 1961 Κούβα – Κόλπος των Χοίρων
- 1962 Κρίση των Πυραύλων (το πιο «μονοριανό» επεισόδιο του 20ού αιώνα)
- 1973 Χιλή: στήριξη των πραξικοπηματιών του Πινοσέτ
Φαίνεται ξεκάθαρα ότι το δόγμα δεν προστάτευε πια την αμερικανική ήπειρο από την Ευρώπη, αλλά από οποιονδήποτε… δεν ταίριαζε στα αμερικανικά συμφέροντα.
🔹 4. Ύστερος 20ός αιώνας — «low-intensity» επεμβάσεις
Από τη δεκαετία του ’80:
- Γρενάδα (1983)
- Παναμάς (1989)
- επιρροή σε Κεντρική Αμερική (Κόντρας στη Νικαράγουα, Ελ Σαλβαδόρ)
Πολύ συχνά οι ΗΠΑ έλεγαν ρητά ότι «η αμερικανική ήπειρος είναι περιοχή ζωτικών συμφερόντων».
