Ελλάδα και Διάστημα είναι λέξεις κάθε άλλο παρά ασύνδετες. Βιομηχανία Διαστήματος υφίσταται στη χώρα μας από το 2005 που η Ελλάδα έγινε το 16ο μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Τώρα το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα διευρύνεται, ανοίγοντας μια νέα διαστημική εποχή για τη χώρα μας με τη δημιουργία, στο Corallia του ερευνητικού κέντρου «Αθηνά», της πρώτης θερμοκοιτίδας για τη στήριξη startups που παράγουν τεχνολογίες, λύσεις και υπηρεσίες για το Διάστημα. Η θερμοκοιτίδα ESA BIC Greece, όπως λέγεται, ένα από τα ταχέως αναπτυσσόμενα «παιδιά» της ESA, θα ενισχύσει, μεταξύ άλλων, τη μεταφορά της διαστημικής τεχνολογίας και των εφαρμογών για το Διάστημα, στην καθημερινότητα.
Ομως, ποιες είναι οι τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί για το Διάστημα και χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή, συχνά χωρίς να το γνωρίζουμε; «Οι φορητές ηλεκτρικές σκούπες, οι ηλεκτρικές κουβέρτες, ο φούρνος μικροκυμάτων ανακαλύφθηκαν για την εξερεύνηση του Διαστήματος. Το ίδιο και οι καρδιακές αντλίες, οι μικρές κάμερες των κινητών τηλεφώνων, τα τεχνητά άκρα, τα LEDs, αλλά και το ποντίκι για τους υπολογιστές και το ίντερνετ», εξηγεί ο Χόρχε Σάντσες, διευθυντής του ESA BIC Greece και πρόεδρος του ελληνικού cluster διαστημικών τεχνολογιών και εφαρμογών. «Το εξαιρετικό συμπλήρωμα διατροφής από φύκια για την ψυχική και οπτική ανάπτυξη των βρεφών προέκυψε από την έρευνα για τα φύκια ως παράγοντα ανακύκλωσης στα διαστημικά ταξίδια μεγάλης διάρκειας. Επίσης, οι φακοί γυαλιών που είναι ανθεκτικοί στις γρατζουνιές, τα θερμόμετρα αυτιού, οι σόλες αθλητικών παπουτσιών που απορροφούν ενέργεια από το πόδι όταν χτυπά στο έδαφος και την ελευθερώνουν για να δώσουν επιπλέον ώθηση, υλικά για την προστασία των δοντιών, τα ασύρματα ηλεκτρικά εργαλεία, τα φίλτρα νερού βρύσης, τα υλικά με μνήμη που χρησιμοποιούνται σε στρώματα και μαξιλάρια, τα υλικά για μονώσεις, οι ανιχνευτές καπνού».

Ακόμη, στην καθημερινή μας ζωή κάνουμε ευρύτατη χρήση των διαστημικών δεδομένων, των σημάτων και των υπηρεσιών που λαμβάνουμε από τις συστοιχίες των δορυφόρων οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. «Ο καθένας μας χρησιμοποιεί, ενδεχομένως χωρίς να το αντιλαμβάνεται, καθημερινά τις υπηρεσίες περίπου 40 δορυφόρων», μας πληροφορεί ο κ. Σάντσες, από τους πρωτεργάτες του Corallia. «Οι τακτικές προβλέψεις καιρού υπολογίζονται από δεδομένα που λαμβάνονται από αυτούς τους δορυφόρους. Μας παρέχουν τις πιο ακριβείς αναφορές καιρού και μας προειδοποιούν για επικείμενες καταιγίδες. Παρακολουθούν το κλίμα και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η αλλαγή των επιπέδων υγρασίας, οι πυρκαγιές, οι ατμοσφαιρικές αλλαγές. Στις τηλεπικοινωνίες, η χρήση του Διαστήματος μετέτρεψε τη Γη σε μια παγκόσμια γειτονιά. Οι δορυφόροι συνδέουν εκατομμύρια ανθρώπους και έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν δισεκατομμύρια περισσότερους, που σήμερα δεν έχουν πρόσβαση. Ενας και μόνο δορυφόρος μπορεί να διαχειριστεί τις τηλεοπτικές εικόνες και το ραδιόφωνο για μια ολόκληρη χώρα. Κινητά και διαδίκτυο βασίζονται σε συστήματα γεωστατικών δορυφόρων που περιστρέφονται γύρω από τη Γη για να παρέχουν τη γρήγορη και φθηνή μεταφορά των πληροφοριών τους από τον αποστολέα στον παραλήπτη».

Το παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης, που επιτρέπει στον καθένα να βρει τη θέση του στη Γη με σφάλμα λίγων μέτρων, «κάνει την πλοήγηση ευκολότερη, ταχύτερη και ακριβέστερη για αεροπλάνα και πλοία και για τη διάσωση ζωών. Γενικά οι δορυφόροι μάς βοηθούν να παρατηρήσουμε δραστηριότητες στη Γη, να σταματήσουμε την παράνομη αλιεία και την αποψίλωση των δασών, συμβάλλουν στην ενίσχυση της ασφάλειας των κρατών» σημειώνει ο διευθυντής του ESA BIC Greece.

Διαχείριση καταστροφών

Στην Ελλάδα, οι διαστημικές τεχνολογίες στηρίζουν ιδιαίτερα –πέρα από τις πολιτικές προσαρμογής και μετριασμού της κλιματικής αλλαγής– και την παρακολούθηση του παράκτιου και υδάτινου περιβάλλοντος, «τη διαχείριση των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, π.χ. μιας πυρκαγιάς, όπου ο χρόνος απόκρισης σε όλες τις φάσεις του επιχειρησιακού σχεδιασμού είναι ένας από τους κρισιμότερους παράγοντες. Ακόμη, τον έλεγχο των συνόρων και την παρακολούθηση της παράνομης μετανάστευσης, την ασφάλεια της θαλάσσιας κυκλοφορίας, την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας. Επίσης, τη γεωργία ακριβείας, αλλά και την πολιτιστική κληρονομιά και συγκεκριμένα την παρακολούθηση και εκτίμηση τρωτότητας μνημείων και αρχαιολογικών χώρων».

Η αξιοποίηση των διαστημικών συστημάτων στην καθημερινή ζωή αποτελεί μόνο το τρίτο σκέλος του τομέα του Διαστήματος, το λεγόμενο downstream. Το upstream εστιάζει σε δράσεις και προϊόντα που αφορούν την αποστολή δορυφόρων, ρομποτικών συστημάτων, αισθητήρων με στόχο την εκμετάλλευση και εξερεύνηση του Διαστήματος, ενώ το midstream επικεντρώνεται σε αυτή καθαυτή τη λειτουργία δορυφόρων και άλλων συσκευών και συστημάτων. Και στους τρεις αυτούς υποτομείς είναι τεράστιες οι ευκαιρίες για την ανάπτυξη υψηλής τεχνολογικής καινοτομίας. «Ο τομέας του Διαστήματος, που αποτελεί παγκοσμίως μια αγορά άνω των 200 δισ. ευρώ και αναπτύσσεται με ρυθμό 9% την τελευταία δεκαετία, κινείται και στην Ελλάδα με διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης, ακόμη και μέσα στην κρίση. Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αναγνωριστεί διεθνώς για τις καινοτόμες τεχνολογίες και λύσεις που αναπτύσσουν και διαθέτουν. Απευθύνονται στις διεθνείς αγορές και ήδη έχουν σημειώσει σημαντικές επιτυχίες, ανοίγοντας έναν ακόμη κλάδο στην Ελλάδα, η δυναμική του οποίου δημιουργεί σημαντικές προοπτικές για την αξιοποίηση και προσέλκυση προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης» αναφέρει ο κ. Σάντσες που έχει υπηρετήσει ως εθνικός εμπειρογνώμονας και ως εμπειρογνώμονας για την Ε.Ε., κυβερνήσεις και τηλεπικοινωνιακές εταιρείες.

«Το ελληνικό ενδιαφέρον εστιάζεται στις τεχνολογίες μικροδορυφόρων, στις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών 5G και χαρτογράφησης, στη μικροηλεκτρονική, στα προηγμένα υλικά, στη ρομποτική και κάθε μορφής εφαρμογές πλοήγησης και παρατήρησης της Γης, με έμφαση στην υποστήριξη του πρωτογενούς τομέα και των δραστηριοτήτων στη θάλασσα».

Δορυφόροι στην υπηρεσία του real estate

Startups που έχουν υποστηριχθεί στα ESA BICs αναπτύσσουν τεχνολογίες και υπηρεσίες σε όλους τους τομείς. Η Orbital Witness στο Λονδίνο βοηθά επαγγελματίες ακινήτων να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα με τη χρήση δορυφορικών εικόνων στην ανάλυση ρίσκου. Η Precision Navigation Systems στην Εσθονία προσφέρει την απαραίτητη στη ρομποτική, στα drones και στις εφαρμογές IoT διόρθωση τοποθεσίας. Η Magdrive στη Βρετανία επιδίδεται στην ηλεκτρική πρόωση διαστημικών σκαφών με απαράμιλλη αναλογία ισχύος προς μάζα. Η Birdshades στην Αυστρία κατασκευάζει μια καινοτόμα διαφανή επικάλυψη παραθύρων που σώζει δισεκατομμύρια πτηνά παγκοσμίως από θανατηφόρες συγκρούσεις με γυάλινες επιφάνειες κτιρίων – τα πουλιά βλέπουν το μη ορατό από τον άνθρωπο υπεριώδες φως.

Ενίσχυση 50.000 ευρώ σε 25 startups για πέντε χρόνια

Στη θερμοκοιτίδα ESA BIC Greece (European Space Agency Business Incubation Centre in Greece), που λειτουργεί από τον Μάρτιο στο Corallia του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά, υπό τον συντονισμό της ESA και την αιγίδα και χρηματοδότηση του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θα υποστηριχθούν 25 ελληνικές startups για πέντε χρόνια. Η θερμοκοιτίδα παρέχει οικονομική βοήθεια ύψους 50.000 ευρώ σε κάθε startup, στέγαση, τεχνική, επιχειρηματική και νομική συμβουλευτική, εκπαίδευση, πρόσβαση στο εκτεταμένο δίκτυο της ESA και του Corallia, σε χρηματοδότες, υποδομές, λογισμικό. Η ESA BIC Greece αποτελεί το 22ο μέλος της πανευρωπαϊκής κοινότητας των ESA BICs, δηλαδή των θερμοκοιτίδων που άρχισε να δημιουργεί η ESA στην Ευρώπη από το 2003. Λειτουργούν σε 60 τοποθεσίες, στηρίζοντας περισσότερες από 1.000 νεοφυείς επιχειρήσεις που έχουν δεχθεί επενδύσεις άνω των 700 εκατ. ευρώ και απασχολούν χιλιάδες εργαζόμενους υψηλής κατάρτισης.

Για το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα όλα άρχισαν το 2005, όταν η Ελλάδα έγινε μέλος της ESA. «Η συμμετοχή αυτή συνδυάζεται με χρηματική συνδρομή ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, τα οποία επιστρέφουν στη χώρα με τη μορφή βιομηχανικής συμμετοχής σε έργα της ESA», λέει ο κ. Σάντσες. «Ακολούθησε η ίδρυση της Ενωσης Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας και Εφαρμογών το 2008 και το 2009 η δημιουργία του si-Cluster (space industry cluster), του Ελληνικού Συνεργατικού Σχηματισμού Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών, που άντλησε τεχνολογίες από τομείς όπως είναι η μικροηλεκτρονική, η τεχνολογία νέων υλικών, το λογισμικό ευφυών συστημάτων και η δορυφορική τηλεπισκόπηση. Το si-Cluster ξεκίνησε με 11 μόλις μέλη το 2009 και σήμερα αριθμεί πάνω από 70 σε Αττική και ελληνική περιφέρεια. Εκπροσωπεί μία βιομηχανία με πάνω από 3.000 εργαζομένους και συνολικό τζίρο 200 εκατ. ευρώ· τα μισά αφορούν εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών». Το 32% των μελών του si-Cluster είναι ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς. «Η ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά Διαστήματος αποτελεί σήμερα πρόκληση για τους Ελληνες νέους επιστήμονες και μηχανικούς. Μένει στην ελληνική πολιτεία να ισχυροποιήσει τη συμμετοχή της χώρας στα προγράμματα της ESA και της Ε.Ε. και να αποκτήσει εθνικές υποδομές, όπως μια ελληνική συστοιχία μικροδορυφόρων», καταλήγει ο κ. Σάντσες.

“Καθημερινή”