Η επιλογή του Τραμπ μεταξύ του Πρακτισμού του Κόλπου και του Ισλαμιστικού Ευκαιριασμού θα καθορίσει αν η Γάζα θα γίνει πρότυπο ανοικοδόμησης ή προειδοποίηση για την περιοχή
3 Νοεμβρίου 2025 — Gregg Roman
Μια εναέρια εικόνα της Γάζας με επισημασμένα σύνορα πάνω σε τοπογραφικό χάρτη. (Corona Borealis – stock.adobe.com)
Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS) φτάνει στον Λευκό Οίκο στις 18 Νοεμβρίου. Η συνάντηση θα καθορίσει αν η Γάζα θα μετατραπεί σε οικονομικό κόμβο ενσωματωμένο στα «Συμφωνία του Αβραάμ» ή θα παραμείνει λίκνο τρομοκρατίας που περιμένει τον επόμενο πόλεμο. Ο Τραμπ αντιμετωπίζει μια ξεκάθαρη επιλογή μεταξύ δύο ασυμβίβαστων κατευθύνσεων για το μέλλον της Γάζας. Η μια πορεία περνάει μέσω Ριάντ και Αμπού Ντάμπι· η άλλη μέσω Άγκυρας και Ντόχα. Δεν υπάρχει μέση λύση.
Τα δεδομένα στο πεδίο απαιτούν άμεση απόφαση. Η Χαμάς επέζησε τη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ με τέσσερα επιχειρησιακά τάγματα, στρατολόγησε 15 000 νέους μαχητές κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, και διατηρεί τον έλεγχο πάνω σε 47 τοις εκατό της επικράτειας της Γάζας. Η ηγεσία της οργάνωσης δρα από τη Ντόχα, ενώ ο στρατιωτικός διοικητής Ιzz al‑Din al‑Haddad συντονίζει τις επιχειρήσεις εντός της Γάζας. Αυτές οι πραγματικότητες καθιστούν την ανοικοδόμηση όχι απλώς ανθρωπιστική επιταγή, αλλά στρατηγική ανάγκη για να αποτραπεί η Χαμάς από το να ανασυνθέσει τις πλήρεις στρατιωτικές της δυνατότητες.
Η Γάζα χρειάζεται 50 δισεκατομμύρια δολάρια για ανοικοδόμηση. Το ερώτημα δεν είναι αν θα ξαναχτιστεί, αλλά ποιος θα ελέγξει τα χρήματα και κατά συνέπεια το μέλλον της Γάζας. Η απάντηση καθορίζει αν οι 67 000 Παλαιστίνιοι που πέθαναν και η ολοκληρωτική καταστροφή της υποδομής της Γάζας θα οδηγήσουν σε διαρκή αλλαγή ή απλώς θα επαναφέρουν το ρολόι για μια ακόμη 7 Οκτωβρίου.
Ο λόγος υπέρ ηγεσίας των Σαουδικής και των Εμιράτων
Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν κερδίσει το δικαίωμα να ηγηθούν της ανοικοδόμησης της Γάζας μέσω αποδεδειγμένων δράσεων, όχι ρητορικής. Ο MBS κατέστρεψε την ουαχαμπιστική θρησκευτική εξουσία που δημιούργησε την αλ‑Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος και την ιδεολογία που κινούσε τη Χαμάς. Αφαίρεσε από την θρησκευτική αστυνομία τις εξουσίες σύλληψης το 2016, άνοιξε και πάλι κινηματογράφους μετά από τέσσερις δεκαετίες, κατήργησε την απαγόρευση της οδήγησης για γυναίκες, και διπλασίασε τη συμμετοχή γυναικών στην αγορά εργασίας στο 35 τοις εκατό. Στα σαουδικά σχολεία απομακρύνθηκε από τα εγχειρίδια το αντισημιτικό περιεχόμενο. Η βασιλεία έπαψε να χρηματοδοτεί ουαχαμπιστικά ιδρύματα σε παγκόσμιο επίπεδο και νομοθέτησε μεταρρυθμίσεις που μείωσαν την κληρική εξουσία στο δικαστικό σώμα.
Αυτές οι μεταρρυθμίσεις έχουν σημασία διότι αποδεικνύουν τη θεσμική δέσμευση της Σαουδικής Αραβίας στην ήττα της εξτρεμιστικής ιδεολογίας που γέννησε τη Χαμάς. Όταν ο MBS είπε σε Αμερικανούς αξιωματούχους το 2021, «με νοιάζει προσωπικά το παλαιστινιακό ζήτημα; Όχι, αλλά ο λαός μου νοιάζεται», αποκάλυψε τον πραγματιστικό υπολογισμό που καθοδηγεί τη σαουδαραβική πολιτική. Κατανοεί ότι η επιτυχία του προγράμματος Vision 2030 απαιτεί περιφερειακή σταθερότητα, την οποία απειλεί μια Γάζα υπό τον έλεγχο της Χαμάς.
Μια ευημερούσα Γάζα ενταγμένη σε περιφερειακά δίκτυα εμπορίου προωθεί τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας.
Οι οικονομικές δεσμεύσεις στηρίζουν αυτό το στρατηγικό όραμα. Η Σαουδική Αραβία επένδυσε 6,4 δισεκατομμύρια δολάρια στην ανοικοδόμηση της Συρίας μέσα σε λίγους μήνες μετά την πτώση του Άσαντ. Το βασίλειο δεσμεύτηκε για επενδύσεις 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ κατά την επίσκεψη του Τραμπ τον Μάιο του 2025, περιλαμβανομένης συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας ύψους 142 δισ. δολαρίων. Όταν ο Πούτιν αναγνώρισε το Ριάντ ως «άνετο και αξιόπιστο διαμεσολαβητή», επιβεβαίωσε την ανάδειξη της Σαουδικής Αραβίας ως διπλωματικής δύναμης ικανής να διαχειρίζεται σύνθετες περιφερειακές προκλήσεις. Ο MBS απέδειξε αυτή την ικανότητα φιλοξενώντας 40 χώρες στη Σύνοδο Ειρήνης της Τζέντα για την Ουκρανία τον Αύγουστο του 2023.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπό την ηγεσία του Μοχάμεντ μπιν Ζάγεντ παρέχουν το επιχειρησιακό σχέδιο για την ανοικοδόμηση της Γάζας. Ο MBZ ηγήθηκε των Συμφωνιών του Αβραάμ, διατήρησε πτήσεις προς το Τελ Αβίβ καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα όταν όλες οι άλλες αεροπορικές εταιρείες ανέστειλαν τα δρομολόγιά τους, και διέθεσε 828 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια προς τη Γάζα, ποσό που αντιστοιχεί στο 42% της συνολικής διεθνούς βοήθειας. Τα Εμιράτα ίδρυσαν τρεις μονάδες αφαλάτωσης στα σύνορα Γάζας–Αιγύπτου και δημιούργησαν διμερείς εμπορικές ροές ύψους 3,2 δισ. δολαρίων με το Ισραήλ το 2024.
Ακόμα πιο σημαντικό, τα ΗΑΕ διεξήγαγαν και κέρδισαν έναν εσωτερικό πόλεμο κατά της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ο MBZ είχε προειδοποιήσει ότι «βρισκόμαστε σε πολιτισμικό πόλεμο με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα σ’ αυτή τη χώρα». Στη συνέχεια απαγόρευσε τον τοπικό βραχίονα της Αδελφότητας, την Islah, απέλυσε 500 μέλη της από τη δημόσια διοίκηση και μπλόκαρε χρηματοοικονομικές συναλλαγές ύψους 2,3 δισ. δολαρίων που σχετίζονταν με το δίκτυό της. Τα Εμιράτα ίδρυσαν το Hedayah, το παγκόσμιο κέντρο κατά της εξτρεμιστικής ιδεολογίας, και το Sawab Center, το οποίο παρήγαγε ένα δισεκατομμύριο ψηφιακές εμφανίσεις κατά της προπαγάνδας του ISIS.
Αυτά τα επιτεύγματα αντικατοπτρίζουν ικανότητες, όχι φιλοδοξίες. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους — με πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για την ανοικοδόμηση.
Αυτά τα επιτεύγματα αντικατοπτρίζουν ικανότητες και όχι απλώς φιλοδοξίες. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους, με πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για ανοικοδόμηση. Διατηρούν δίκτυα πληροφοριών ικανά να εντοπίζουν και να εξουδετερώνουν διείσδυση της Χαμάς σε έργα ανοικοδόμησης. Έχουν την περιφερειακή αξιοπιστία να συνεργαστούν με παλαιστινιακές φυλές και την κοινωνία των πολιτών. Και, το σημαντικότερο, έχουν την εμπιστοσύνη του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου ενέκρινε την πρόταση των Εμιράτων τον Ιανουάριο του 2025 για διαχείριση της μεταπολεμικής Γάζας υπό την προϋπόθεση του αφοπλισμού της Χαμάς. Είχε δηλώσει σε μέλη της Κνεσέτ τον Δεκέμβριο του 2023 ότι η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα θα χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση.
Ο ρόλος του διεθνούς συντονιστή για αυτή τη διαδικασία απαιτεί κάποιον που μπορεί να κινηθεί μεταξύ Ουάσινγκτον, Ιερουσαλήμ, Ριάντ, Αμπού Ντάμπι και Ραμάλας, διατηρώντας ταυτόχρονα αξιοπιστία απέναντι σε όλες τις πλευρές. Ο Τόνι Μπλερ διαθέτει μοναδικά αυτόν τον συνδυασμό. Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής που διαπραγματεύτηκε έθεσε τέλος σε 30 χρόνια θρησκευτικής βίας στη Βόρεια Ιρλανδία, επιτυγχάνοντας 71% έγκριση στον Βορρά και 94% στη Δημοκρατία. Η ειρήνη διατηρείται ακόμη, 27 χρόνια μετά. Η επιτυχία αυτή αποδεικνύει την ικανότητα του Μπλερ να διαμεσολαβεί σε συμφωνίες συνύπαρξης ανάμεσα σε κοινότητες που πολεμούσαν επί γενιές.
Τα οκτώ χρόνια του Μπλερ ως Εκπροσώπου του Κουαρτέτου (2007–2015) του έδωσαν βαθιά γνώση των δυναμικών Ισραήλ–Παλαιστινίων. Οι επικριτές του ισχυρίζονται πως πέτυχε ελάχιστα και ότι έδειξε εύνοια προς το Ισραήλ, αλλά αυτή η κριτική στην πραγματικότητα λειτουργεί υπέρ του για τον σημερινό ρόλο. Η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν μπορεί να πετύχει αν το Ισραήλ δει τον συντονιστή ως εχθρικό πρόσωπο. Ο Νετανιάχου και ο Ρον Ντέρμερ συνεργάζονται εποικοδομητικά με τον Μπλερ. Όταν ο Τραμπ εξουσιοδότησε τον Μπλερ τον Αύγουστο του 2025 να συντονίσει την ανοικοδόμηση της Γάζας, ο Ντέρμερ συμμετείχε σε συνεδριάσεις σχεδιασμού στον Λευκό Οίκο.
Οι σχέσεις του Μπλερ με Άραβες ηγέτες εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση. Το Tony Blair Institute συμβουλεύει σαουδαραβικά υπουργεία για την υλοποίηση του Vision 2030, ενώ διατηρεί προσωπικό στα Εμιράτα και τακτική επικοινωνία με τον MBZ. Όταν ο Μπλερ χρειάζεται να συζητήσει χρηματοδότηση ανοικοδόμησης, ο MBS και ο MBZ απαντούν στις κλήσεις του. Η σταθερή αντίθεσή του στον ισλαμιστικό εξτρεμισμό συνάδει με την κεντρική απαίτηση της ανοικοδόμησης: την αποτροπή της επιστροφής της Χαμάς. Ο Μπλερ χαρακτήρισε τον ριζοσπαστικό Ισλαμισμό «απειλή πρώτης τάξεως για την ασφάλεια» και ξεκίνησε πρωτοβουλίες με τον Λέον Πανέτα για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού. Το Global Extremism Monitor του καταγράφει πάνω από 120 τρομοκρατικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς.
Η Παλαιστινιακή Αρχή συνεργάστηκε με τον Μπλερ παρά τις επιφυλάξεις της. Ο αναπληρωτής πρόεδρος Χουσεΐν αλ-Σέιχ συναντήθηκε με τον Μπλερ στις 12 Οκτωβρίου 2025 και επιβεβαίωσε την ετοιμότητα της ΠΑ να συνεργαστεί με τον Τραμπ και τον Μπλερ για την ανοικοδόμηση. Η ΠΑ προτιμά την άμεση διοίκηση της Γάζας, αλλά αποδέχεται διεθνή εποπτεία κατά τη μεταβατική περίοδο.
Η Χαμάς αποκαλεί τον Μπλερ «αδελφό του διαβόλου» – χαρακτηρισμός που περισσότερο επιβεβαιώνει παρά ακυρώνει την καταλληλότητά του, καθώς οποιοσδήποτε συντονιστής γίνει αποδεκτός από τη Χαμάς θα ήταν απαράδεκτος για το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Σκοπός της ανοικοδόμησης είναι η εξάλειψη του ελέγχου της Χαμάς — ένας συντονιστής που γίνεται δεκτός από την οργάνωση απλώς θα διατηρούσε την επιρροή της.
Η πρόταση του Μπλερ για την ανοικοδόμηση περιλαμβάνει την ίδρυση τεχνοκρατικής παλαιστινιακής επιτροπής, τη δημιουργία διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης και την εφαρμογή σταδιακών μεταφορών αρμοδιοτήτων ασφαλείας. Το πλαίσιο «Γάζα για τους Γαζαίους» ενισχύει την τοπική ηγεσία ενώ αποτρέπει τη διείσδυση της Χαμάς. Αυτή η προσέγγιση εξισορροπεί τις ισραηλινές απαιτήσεις ασφαλείας με τις παλαιστινιακές προσδοκίες για αυτοδιοίκηση.
Το Δυσφημιστικό Μητρώο της Τουρκίας και του Κατάρ
Η Τουρκία και το Κατάρ δεν μπορούν να συμμετέχουν στην ηγεσία της ανοικοδόμησης της Γάζας διότι δημιούργησαν τις συνθήκες που οδήγησαν στην 7η Οκτωβρίου. Η δεκαετής υποστήριξή τους προς τη Χαμάς τούς καθιστά θεσμικά ανίκανους να επιβλέψουν την εξάλειψή της.
Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετέτρεψε την Τουρκία στον κύριο κρατικό υποστηρικτή της Χαμάς εκτός Ιράν. Η Χαμάς άνοιξε το γραφείο της στην Τουρκία το 2011. Ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στο παλάτι Ντολμά Μπαχτσέ στις 20 Απριλίου 2024 για να συζητήσουν τη μετεγκατάσταση της έδρας της Χαμάς από το Κατάρ στην Τουρκία. Η Τουρκία παρείχε ιατρική περίθαλψη σε περισσότερα από 1.000 μέλη της Χαμάς και χορήγησε διαβατήρια σε ανώτερα στελέχη της. Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ χαρακτήρισε την τουρκική εταιρεία Trend GYO υπεύθυνη για τη διαχείριση επενδυτικού χαρτοφυλακίου 500 εκατομμυρίων δολαρίων της Χαμάς.
Η ρητορική του Ερντογάν εξάλειψε κάθε προσχήματα ουδετερότητας. Τον Οκτώβριο του 2023 δήλωσε ότι «η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση· είναι μια ομάδα μουτζαχεντίν που υπερασπίζονται τη γη τους». Παρομοίασε τη Χαμάς με τις ιδρυτικές δυνάμεις της Τουρκίας υπό τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και ουδέποτε καταδίκασε τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου που σκότωσε 1.195 Ισραηλινούς, μεταξύ αυτών 815 πολίτες.
Οι δεσμοί της Τουρκίας με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα επιδεινώνουν το πρόβλημα. Η Άγκυρα φιλοξενεί 1.500 μέλη της αιγυπτιακής Αδελφότητας που διέφυγαν μετά το 2013 και τους παρέχει πλατφόρμες μέσων για να οργανώνονται κατά της κυβέρνησης της Αιγύπτου. Ο Ερντογάν υπερασπίστηκε την Αδελφότητα λέγοντας πως «δεν είναι ένοπλη ομάδα, αλλά ιδεολογικός οργανισμός», παρά τον τρομοκρατικό χαρακτηρισμό της από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο. Καθώς η Χαμάς προήλθε από το παλαιστινιακό παρακλάδι της Αδελφότητας, η τουρκική υποστήριξη προς την Αδελφότητα σημαίνει υποστήριξη προς την ιδεολογία που δημιούργησε τη Χαμάς.
Το Foundation for Defense of Democracies χαρακτήρισε την Τουρκία «πιθανότατα τον μεγαλύτερο χρηματοοικονομικό κόμβο για τη Χαμάς, επιτρέποντας στους χρηματοδότες της να χρησιμοποιούν το τουρκικό σύστημα για να μεταφέρουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στη βάση της στη Γάζα». Η Τουρκία έστειλε 80 ειδικούς στη Γάζα τον Σεπτέμβριο του 2025 υπό το πρόσχημα επιχειρήσεων απελευθέρωσης ομήρων, προετοιμάζοντας την επέκταση της παρουσίας της. Ο Νετανιάχου χάραξε κόκκινη γραμμή κατά των τουρκικών δυνάμεων στις 21 Οκτωβρίου 2025, αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο διείσδυσης της Τουρκίας και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Τα ιστορικά προηγούμενα προειδοποιούν επίσης κατά της τουρκικής εμπλοκής. Η «Ειρηνευτική Επιχείρηση» του 1974 στην Κύπρο οδήγησε σε μόνιμη κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού και στον εκτοπισμό 150.000 Ελληνοκυπρίων. Η κατοχή συνεχίζεται 51 χρόνια μετά, υποδηλώνοντας ότι η Τουρκία θα ακολουθούσε πιθανότατα παρόμοια επεκτατική πολιτική και στη Γάζα.
Το μητρώο του Κατάρ είναι εξίσου απορριπτέο. Το εμιράτο φιλοξένησε το πολιτικό γραφείο της Χαμάς από το 2012, αρχικά κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ για να διευκολυνθεί η επικοινωνία. Αυτή η συμφωνία εξελίχθηκε σε ολοκληρωμένη υποστήριξη. Το Κατάρ μετέφερε 1,8 έως 2 δισεκατομμύρια δολάρια στη Χαμάς με την πάροδο των ετών, υποσχέθηκε 360 εκατομμύρια ετησίως τον Ιανουάριο του 2021 και παρείχε 30 εκατομμύρια μηνιαίως από το 2018 έως το 2023. Αν και αυτά τα ποσά προορίζονταν υποτίθεται για τον παλαιστινιακό πληθυσμό, η Χαμάς τα έλεγξε και τα αξιοποίησε στρατιωτικά.
Έγγραφα της ίδιας της Χαμάς αποκαλύπτουν το βάθος αυτής της σχέσης. Ο πρώην πρόεδρος της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια — που δολοφονήθηκε από το Ισραήλ τον Ιούλιο του 2024 — είχε δηλώσει στον Υπουργό Εξωτερικών του Κατάρ τον Δεκέμβριο του 2019 ότι τα μετρητά του Κατάρ ήταν «η κύρια αρτηρία της Χαμάς». Τον Μάιο του 2021, ενημέρωσε τον διάδοχό του, Γιαχιά Σινουάρ (που δολοφονήθηκε τον Οκτώβριο του 2024), ότι ο Εμίρης του Κατάρ είχε συμφωνήσει ιδιωτικά σε «διακριτική χρηματοδότηση» δραστηριοτήτων «αντίστασης». Μια έκθεση πληροφοριών κατέληξε: «Η χρηματοδότηση και οι πολιτικές του Κατάρ οδήγησαν άμεσα στην 7η Οκτωβρίου.»
Το Κατάρ ως Βραχίονας Προπαγάνδας της Χαμάς – Η Δομή της Μελλοντικής Ανασυγκρότησης της Γάζας
Το Al Jazeera, που χρηματοδοτείται από το Κατάρ, λειτούργησε ως προπαγανδιστικός βραχίονας της Χαμάς, με την οργάνωση να εγκαθιστά ειδικό «τηλέφωνο Al Jazeera» για απευθείας συντονισμό με τη διεύθυνση του δικτύου στη Ντόχα. Κατασχεθέντα έγγραφα αποδεικνύουν ότι «η συνεργασία μεταξύ Χαμάς και Al Jazeera ήταν συστηματική, οργανωμένη και διαρκής». Τον Οκτώβριο του 2024, ο IDF αποκάλυψε ότι έξι δημοσιογράφοι του Al Jazeera ήταν μέλη της Χαμάς και της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ.
Διπλωμάτης της Σαουδικής Αραβίας προειδοποίησε τον Οκτώβριο του 2025: «Η υπερβολική ανάμειξη του Κατάρ στην ανοικοδόμηση της Γάζας θα προκαλέσει την κατάρρευση του σχεδίου Τραμπ», διότι το Κατάρ θα υπονομεύσει τις προσπάθειες αποριζοσπαστικοποίησης και θα προσπαθήσει να διασφαλίσει την παραμονή και επαναφορά της Χαμάς στην εξουσία.
Ενδυνάμωση της Δομής των Φυλών στη Γάζα
Η αποτροπή της επανεμφάνισης της Χαμάς προϋποθέτει την ενδυνάμωση της εγχώριας παραδοσιακής δομής εξουσίας: του συστήματος των φυλών. Οι 608 καταγεγραμμένοι μουκτάρηδες της Γάζας εκπροσωπούν το 72% του πληθυσμού μέσω έξι μεγάλων βεδουινικών συνομοσπονδιών. Αυτοί οι παραδοσιακοί ηγέτες διαχειρίζονταν ιστορικά το 70-90% των διαφορών εκτός των επίσημων δικαστηρίων, μέσω 41 επιτροπών συμφιλίωσης. Η Χαμάς δεν κατέστρεψε αλλά ενσωμάτωσε αυτό το σύστημα μετά το 2007, εντάσσοντας τους μουκτάρηδες στη Γενική Διοίκηση Υποθέσεων Φυλών.
Οι φυλές απέδειξαν την αποτελεσματικότητά τους κατά την πρόσφατη σύγκρουση. Οι 400 μαχητές των «Λαϊκών Δυνάμεων» του Γιασέρ Αμπού Σαμπάμπ διασφάλισαν ανθρωπιστικούς διαδρόμους για έξι συνεχόμενους μήνες. Η «Ομάδα Αντιτρομοκρατικών Επιχειρήσεων» του Χουσάμ αλ-Άσταλ εκκαθάρισε πυρήνες της Χαμάς από γειτονιές προστατεύοντας ταυτόχρονα αμάχους. Τον Μάρτιο του 2025, αυτές οι δυνάμεις εξασφάλισαν τη διέλευση κομβόι του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, τερματίζοντας τη συστηματική λεηλασία και αποδεικνύοντας την ικανότητά τους να παρέχουν πρακτική ασφάλεια.
Οι φυλές ελέγχουν την οικονομική υποδομή της Γάζας: εμπορικά δίκτυα με την Αίγυπτο και την Ιορδανία, το 60% της καλλιεργήσιμης γης και διασυνοριακές εμπορικές σχέσεις. Οι μουκτάρηδες τους διαθέτουν πληροφορίες επιπέδου γειτονιάς και παραδοσιακούς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών που καμία εξωτερική αρχή δεν μπορεί να αναπαράγει.
Ονομαστές οικογένειες όπως οι Σαΐντ αλ-Σάουα, Αμπντ αλ-Σάφι και Ράγιες διατηρούν δίκτυα επαγγελματιών — γιατρών, νομικών, μηχανικών, εκπαιδευτικών — που ποτέ δεν εντάχθηκαν στη Χαμάς και επιβίωσαν αποφεύγοντας την αντιπαράθεση. Όταν οι ισραηλινές δυνάμεις πρότειναν συνεργασία σε 12 μεγάλες φυλές στις αρχές του 2024, οι 11 αρνήθηκαν – όχι από ιδεολογική προσήλωση στη Χαμάς, αλλά για λόγους αυτοσυντήρησης.
Η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα κατανοούν τις φυλετικές πολιτικές, καθώς έχουν ενσωματώσει με επιτυχία τις δικές τους φυλές στη σύγχρονη διακυβέρνηση. Μπορούν να ξεχωρίσουν ποιες φυλές της Γάζας αξίζουν στήριξη και επενδύσεις. Ο προϋπολογισμός των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων προσφέρει μοχλό πίεσης για να επιβληθεί διαφυλετική συνεργασία σε μεγάλα έργα, να απαιτηθούν εφοδιαστικές αλυσίδες που διασχίζουν φυλετικά όρια και να χορηγούνται εμπορικές άδειες μόνο σε πολυσυμμετοχικές φυλετικές συμμαχίες. Αυτή η οικονομική ενσωμάτωση είναι η ισχυρότερη ασπίδα κατά της κατακερματισμένης εξουσίας.
Η Τουρκία και το Κατάρ αντιθέτως θα ενίσχυαν φράξιες ευθυγραμμισμένες με τη Χαμάς, τις οποίες στηρίζουν επί χρόνια. Η ανοικοδόμηση υπό το Κατάρ θα διοχέτευε πόρους μέσω δικτύων της Χαμάς που απλώς θα μεταμφιεστούν σε ΜΚΟ, ενώ η τουρκική εμπλοκή θα ενίσχυε θυγατρικές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Μόνο η ηγεσία Σαουδικής Αραβίας και Εμιράτων διασφαλίζει ότι οι πόροι θα φτάσουν στο 72% των Παλαιστινίων που δεν επέλεξαν ποτέ την εξουσία της Χαμάς.
Το Πλαίσιο Ανασυγκρότησης
Η ανασυγκρότηση βασίζεται σε ένα τρίγωνο σταθερότητας:
– η ισραηλινή εγγύηση ασφαλείας ως θεμέλιο,
– η σαουδαραβική και εμιρατινή χρηματοδότηση ως δομή,
– και η διακυβέρνηση μέσω φυλών ως μηχανισμός παλαιστινιακής αυτοδιάθεσης.
Κάθε στοιχείο εξαρτάται από τα υπόλοιπα:
Η ισραηλινή στρατιωτική υπεροχή προστατεύει τις επενδύσεις του Κόλπου.
Το κεφάλαιο Σαουδικής Αραβίας και Εμιράτων δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για διαφυλετική συνεργασία.
Η φυλετική διακυβέρνηση προσφέρει νομιμοποίηση και τοπική γνώση, αποτρέποντας διείσδυση της Χαμάς.
Το Σχέδιο Τραμπ των 20 Σημείων προβλέπει τη σύσταση «Συμβουλίου Ειρήνης» με προεδρική προεδρία, προσφέροντας εκτελεστική εξουσία και μηχανισμούς συντονισμού. Αυτή η δέσμευση υψηλού επιπέδου στέλνει μήνυμα σε όλες τις πλευρές ότι η Αμερική στηρίζει το πλαίσιο με το κύρος του ίδιου του Προέδρου.
Η διευθέτηση απαιτεί συμβιβασμούς. Η Σαουδική Αραβία οφείλει να προχωρήσει στην εξομάλυνση σχέσεων με το Ισραήλ πριν την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους. Η δήλωση του MBS στον Μπλίνκεν τον Ιανουάριο του 2025 – «Δεν με νοιάζει προσωπικά το παλαιστινιακό ζήτημα, αλλά νοιάζεται ο λαός μου» – υποδηλώνει ευελιξία. Μια ανασυγκροτημένη Γάζα, με διακυβέρνηση από φυλές, οικονομική ανάπτυξη και απαλλαγμένη από τη Χαμάς, συνιστά απτό βήμα προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση. Ο MBS μπορεί εύλογα να ισχυριστεί ότι η σαουδαραβική ηγεσία απέτρεψε την πλήρη καταστροφή της Γάζας και επέτρεψε την παλαιστινιακή ανοικοδόμηση — σε αντίθεση με το Κατάρ και την Τουρκία που φιλοξένησαν την ηγεσία της Χαμάς, χρηματοδότησαν την στρατιωτική της ενίσχυση, υπερασπίστηκαν την τρομοκρατία της και φέρουν ευθύνη για την καταστροφή της 7ης Οκτωβρίου.
Το Ισραήλ αποδέχεται αυτό το πλαίσιο διότι η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ απαιτούν τις ίδιες προϋποθέσεις με το Ισραήλ: πλήρης αφοπλισμός της Χαμάς, αποκλεισμός της από τη διακυβέρνηση, και εγγυήσεις ασφαλείας για αποτροπή επανεξοπλισμού. Τα ΗΑΕ έχουν ήδη συμφωνήσει κατ’ αρχήν να διαχειριστούν τη μεταπολεμική Γάζα υπό αυτές τις προϋποθέσεις. Αυτή η προοπτική θα γίνει πραγματικότητα μόνο αν ο Τραμπ την καταστήσει επίκεντρο της πολιτικής του για τη Μέση Ανατολή στις 18 Νοεμβρίου.
Όταν ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν εισέλθει στον Λευκό Οίκο στις 18 Νοεμβρίου, ο Τραμπ θα πρέπει να ανακοινώσει την ανάληψη της ηγεσίας της ανοικοδόμησης της Γάζας από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και να αξιοποιήσει τη συνάντηση για να επικυρώσει το πλαίσιο: δέσμευση Σαουδικής Αραβίας και ΗΑΕ για 30 έως 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα πενταετίας, διορισμό του Τόνι Μπλερ ως διεθνούς συντονιστή, δομή διακυβέρνησης βασισμένη στις φυλές και σύνδεση με την εξομάλυνση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας–Ισραήλ. Αυτή η διευθέτηση μεταμορφώνει τη Γάζα από μηδενικό σημείο τρομοκρατίας σε απόδειξη ότι ο αραβικός πραγματισμός και η οικονομική ανάπτυξη προσφέρουν στους Παλαιστινίους ένα καλύτερο μέλλον από τον αέναο πόλεμο της Χαμάς.
Δεν πρόκειται για δύσκολη επιλογή. Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ μεταρρύθμισαν τις κοινωνίες τους μακριά από τον εξτρεμισμό, επένδυσαν δισεκατομμύρια στη σταθερότητα της περιοχής, τήρησαν δεσμεύσεις ειρήνης υπό πίεση και κέρδισαν την εμπιστοσύνη του Ισραήλ μέσα από πράξεις, όχι λόγια.
Η εναλλακτική — η ανάθεση του μέλλοντος της Γάζας στην Τουρκία και το Κατάρ — εγγυάται την επιβίωση της Χαμάς υπό νέο προσωπείο και διασφαλίζει ότι η 7η Οκτωβρίου δεν ήταν η τελευταία σφαγή, αλλά απλώς η πιο πρόσφατη.
Το χρονικό περιθώριο για απόφαση κλείνει όταν ο MBS αναχωρήσει από την Ουάσινγκτον. Αν ο Τραμπ αποτύχει να εξασφαλίσει σαουδαραβο-εμιρατινή ηγεσία, η ανοικοδόμηση της Γάζας θα προχωρήσει εξ ορισμού υπό τουρκική-καταριανή επιρροή και η Χαμάς θα επιβιώσει, θα επανεξοπλιστεί και θα ξαναχτυπήσει. Ο θάνατος 67.000 Παλαιστινίων θα έχει πάει χαμένος. Ο κύκλος της βίας θα συνεχιστεί μέχρι η επόμενη 7η Οκτωβρίου να οδηγήσει και πάλι σε μια επιλογή μεταξύ των ίδιων δύο εναλλακτικών.
Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και ο Μοχάμεντ μπιν Ζάγεντ αντιπροσωπεύουν το μέλλον της Μέσης Ανατολής: οικονομική ενσωμάτωση, θρησκευτικό μετριοπαθές κράτος και συνύπαρξη με το Ισραήλ. Ο Ερντογάν της Τουρκίας και ο Αλ Θάνι του Κατάρ αντιπροσωπεύουν το παρελθόν της: ιδεολογικό εξτρεμισμό, διαρκή σύγκρουση και την τρομοκρατία ως μέσο εξωτερικής πολιτικής. Η απόφαση του Τραμπ στις 18 Νοεμβρίου θα καθορίσει ποιο όραμα θα διαμορφώσει τη Γάζα — και, κατ’ επέκταση, ολόκληρη την περιοχή. Η επιλογή είναι προφανής. Οι συνέπειες ενός λανθασμένου δρόμου θα είναι καταστροφικές.
