Κίνδυνος να μετατραπούν Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος σε μόνιμη ζώνη συγκρούσεων
«Η αξίωση μη διαπραγματεύσιμης επικράτειας κινδυνεύει να μετατρέψει το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο σε μόνιμες ζώνες σύγκρουσης»
31 Οκτωβρίου 2025 ·
Ελίζαμπεθ Σάμσον
Η τουρκική σημαία κυματίζει πάνω από το λιμάνι της Κουσάντασι, στην δυτική ακτή της Τουρκίας στο Αιγαίο, τη στιγμή του ηλιοβασιλέματος.
Οι τουρκικές και ελληνικές αντιπροσωπείες ολοκλήρωσαν έναν ακόμη κύκλο διαπραγματεύσεων για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στην Άγκυρα στις 23 Οκτωβρίου 2025. Οι αξιωματούχοι χαρακτήρισαν τη συνάντηση «θετική και εποικοδομητική». Ωστόσο, παρά τις δεκαετίες διαλόγου, η στρατηγική εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο συμμάχων του NATO παραμένει χαμηλή. Η ριζική αιτία έγκειται στην ολοένα πιο αποφασιστική ναυτική στάση της Τουρκίας που εκφράζεται μέσω της δόγματος της Mavi Vatan (Μπλε Πατρίδα).
Από το 2006, η Άγκυρα αντιμετωπίζει τα ύδατα γύρω από την Τουρκία ως εθνικό έδαφος, αναβαθμίζοντας τις ναυτικές διαφορές σε υπαρξιακές αξιώσεις. «Η Μπλε Πατρίδα» δεν βλέπει την Τουρκία ως χώρα με στενό παράκτιο μέτωπο, αλλά ως ναυτική δύναμη με μια εκτεταμένη «πατρίδα» που εκτείνεται στη Μαύρη Θάλασσα, στη Θάλασσα του Μαρμαρά, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στοχεύει στον έλεγχο εκτεταμένων ζωνών — συμπεριλαμβανομένης της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ) — βάσει της τουρκικής ερμηνείας της γεωγραφίας και του δικαίου, θέτοντας υπό αμφισβήτηση διεθνείς κανονισμούς και απειλώντας τη συνοχή εντός του NATO.
Απορρίπτοντας το πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UN Convention on the Law of the Sea — την οποία η Τουρκία αρνείται να επικυρώσει), ο τούρκος δημοσιογράφος Cengiz Çandar χαρακτήρισε την «Μπλε Πατρίδα» ως «συνταγή για διαρκή σύγκρουση» στην Ανατολική Μεσόγειο. (turkeyanalyst.org). Με τον επαναπροσδιορισμό ναυτικών ζωνών ως μη διαπραγματεύσιμης επικράτειας, η Τουρκία ρισκάρει να μετατρέψει το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο από πεδία διπλωματίας σε μόνιμες ζώνες σύγκρουσης. Αντί να επιδιώκει διαπραγματευτικές, νόμιμες λύσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο, η Άγκυρα επιλέγει αναθεωρητισμό και επεκτατικό όραμα της ναυτικής κυριαρχίας.
Το δόγμα πλέον καθορίζει τις τουρκικές επιχειρήσεις και διαμορφώνει τις περιφερειακές πολιτικές της Άγκυρας. Στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία χρησιμοποιεί την «Μπλε Πατρίδα» για να αιτιολογήσει τη μονομερή κήρυξη ναυτικών ζωνών, να αμφισβητήσει συμφωνίες ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ, και να συνάψει συμφωνίες που παραβιάζουν την κυριαρχία των γειτόνων της.
Στις 27 Νοεμβρίου 2019 υπέγραψαν η Τουρκία και η Λιβύη Μνημόνιο Κατανόησης για τη ναυτική οριοθέτηση και στρατιωτική συνεργασία — μια συμφωνία που δημιούργησε διάδρομο ΑΟΖ που συνδέει τη νότια ακτή της Τουρκίας με τη βορειοανατολική της Λιβύης, διαπερνώντας ζώνες που διεκδικούν η Ελλάδα και η Κύπρος και αγνοώντας νησιά όπως η Κρήτη. Η Ελλάδα και η Κύπρος κατήγγειλαν τη συμφωνία ως «παράνομη», οι ΗΠΑ την χαρακτήρισαν «μη βοηθητική και προκλητική», και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών» και παραβιάζει το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Αθήνα προσέθεσε πως το ανανεωμένο Μνημόνιο Τουρκίας–Λιβύης το 2022 για υδρογονάνθρακες αποτελεί σκόπιμη κλιμάκωση πλήττοντας τη σταθερότητα και παραβιάζοντας τα κυριαρχικά της δικαιώματα. (Βικιπαίδεια)
Στο Αιγαίο, η Τουρκία αμφισβητεί την αρχή του Δικαίου της Θάλασσας ότι τα νησιά δημιουργούν πλήρη ναυτική δικαιοδοσία όταν βρίσκονται κοντά στην τουρκική ηπειρωτική χώρα. Για να επιβάλει τη κυριαρχία της, η Άγκυρα επανειλημμένα εκδίδει NAVTEX ειδοποιήσεις για ερευνητικά σκάφη που κινούνται σε αμφισβητούμενα ύδατα — έξι μόνο μεταξύ 2024 και 2025 — προκαλώντας άμεσες ελληνικές αντιδράσεις. Η Αθήνα υποστηρίζει ότι αυτές οι ενέργειες παραβιάζουν την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα της, ενώ η Άγκυρα ισχυρίζεται πως βρίσκονται εντός των αυτοκαθορισμένων ναυτικών ζωνών της. (Βικιπαίδεια)
Τι σημαίνει αυτό για Ελλάδα και Ανατολική Μεσόγειο
- Η αξίωση της Τουρκίας για «μη διαπραγματεύσιμη επικράτεια» απορυθμίζει τις παραδοσιακές διαδικασίες διαπραγμάτευσης και νομιμότητας, ανοίγοντας το ενδεχόμενο μόνιμης έντασης στην περιοχή.
- Η προσπάθεια επανερμηνείας συνόρων, ηπειρωτικών υφαλοκρηπίδων και ΑΟΖ συνιστά απειλή για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, της Κύπρου και άλλων κρατών.
- Η συμμετοχή της Τουρκίας σε στρατιωτικές και ερευνητικές ενέργειες ενισχύει τον κίνδυνο στρατιωτικού επεισοδίου.
- Η διεθνής διάσταση (NATO, ΕΕ, μεσόγειες συμφωνίες) καθιστά το ζήτημα κρίσιμο όχι μόνο για τα εμπλεκόμενα κράτη αλλά και για την περιφερειακή ασφάλεια.
- Για την Ελλάδα, η στρατηγική αντιμετώπισης περιλαμβάνει την ενίσχυση διπλωματικών συμμαχιών, τη διατήρηση επιφυλακής στο Αιγαίο και τη διεκδίκηση διεθνών μηχανισμών για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων της.
Παρά τις προκλήσεις αυτές, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε στις 17 Οκτωβρίου 2025 πρόταση για την αναβίωση ενός Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο θα περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Κύπρο, τη Λιβύη και την Τουρκία, με στόχο την επίτευξη θαλάσσιων συμφωνιών «βάσει του σεβασμού του διεθνούς δικαίου, και ιδίως του Δικαίου της Θάλασσας». Η Τουρκία δεν έχει αποδεχθεί ακόμη την πρόταση, αλλά οι εκτεταμένες της αξιώσεις στο πλαίσιο της «Μπλε Πατρίδας» και η απόρριψη των νομικών κανόνων καθιστούν τη συμμετοχή της απίθανη.
Αμφισβητώντας εκτενείς θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο, η Άγκυρα υπονομεύει τη συνοχή του ΝΑΤΟ και την περιφερειακή σταθερότητα, διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη που είναι ζωτικής σημασίας για τη συλλογική άμυνα.
Οι επιπτώσεις της Μπλε Πατρίδας υπερβαίνουν τις διμερείς διαφορές. Με την αμφισβήτηση θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, η Άγκυρα διακυβεύει τη συνοχή του ΝΑΤΟ και την περιφερειακή σταθερότητα, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη που απαιτείται για την αποτελεσματική συλλογική άμυνα. Οι επεκτατικές της αξιώσεις εναντίον συμμάχων αποδυναμώνουν την αποτρεπτική ισχύ της Συμμαχίας και εισάγουν αβεβαιότητα σε επενδύσεις και έργα ενέργειας, όπως ο αγωγός EastMed. Καθώς η περιοχή γίνεται κρίσιμη για την εξερεύνηση φυσικού αερίου και τη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, η επιθετική ναυτική στάση της Τουρκίας απειλεί τόσο την περιφερειακή τάξη όσο και την ενεργειακή ασφάλεια της Δύσης.
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η ιδεολογική εδραίωση της «Μπλε Πατρίδας» εντός της Τουρκίας. Η δόγμα έχει πλέον ενσωματωθεί στα σχολικά προγράμματα σπουδών, με τους μαθητές να μαθαίνουν ότι η Τουρκία «αγωνίζεται ενάντια σε άδικες αξιώσεις» που αρνούνται τα νόμιμα θαλάσσια δικαιώματά της. Αυτή η ιδεολογική κατήχηση παρουσιάζει τις θαλάσσιες διαφορές ως αγώνες εθνικής απελευθέρωσης, διαμορφώνοντας μια νέα γενιά που αντιλαμβάνεται τη διπλωματία ως αδυναμία και τον εδαφικό αναθεωρητισμό ως πατριωτικό καθήκον. Η μεταμόρφωση αυτή δείχνει ότι η Μπλε Πατρίδα δεν αποτελεί απλώς ένα διαπραγματευτικό εργαλείο, αλλά ένα μακροπρόθεσμο ιδεολογικό σχέδιο. Συνδυάζει εθνικισμό, μιλιταρισμό και γεωπολιτικό αναθεωρητισμό – ένα επικίνδυνο μείγμα για ένα μέλος του ΝΑΤΟ που βρίσκεται σε στρατηγικό σταυροδρόμι.
Για την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, το ερώτημα δεν είναι εάν μπορούν να μετριαστούν οι φιλοδοξίες της Τουρκίας, αλλά εάν μπορούν να περιοριστούν. Αν η Τουρκία συνεχίσει να εφαρμόζει τη στρατηγική της Μπλε Πατρίδας, οι προκλήσεις προς την Ελλάδα και την Κύπρο θα συνεχιστούν, η ενότητα εντός του ΝΑΤΟ θα διαρραγεί και η Ανατολική Μεσόγειος θα παραμείνει εστία σύγκρουσης. Η αξιοπιστία του ΝΑΤΟ εξαρτάται από τη βούλησή του να αντιμετωπίσει τις απειλές που προέρχονται από το εσωτερικό του με την ίδια αποφασιστικότητα όπως εκείνες από το εξωτερικό. Η ανοχή απέναντι σε ένα μέλος που εφαρμόζει επεκτατικές δοξασίες, αποσταθεροποιεί συμμάχους και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα προηγούμενο που καμία συμμαχία δεν μπορεί να αντέξει.
Η Elizabeth Samson είναι διεθνολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Queens College-CUNY, Writing Fellow στο Middle East Forum και πρώην Visiting Fellow στο Hudson Institute. Είναι κάτοχος πτυχίου Νομικής (J.D.) από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Fordham και μεταπτυχιακού τίτλου (LL.M.) στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Η κα Samson μιλάει διεθνώς για θέματα δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με εξειδίκευση στο διεθνές και συνταγματικό δίκαιο. Έχει συγγράψει πολυάριθμες δημοσιεύσεις με αξιολόγηση από ομοτίμους πάνω σε θέματα συγκριτικού διεθνούς δικαίου και ανθρωπιστικού δικαίου. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί στους New York Times, Wall Street Journal, The Guardian, Washington Times, New York Post και σε άλλα έντυπα.
Προετοιμαζόμαστε στρατιωτικά και -όπως λένε όλοι σχεδόν στην Ελλάδα-μόνοι μας να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία οψέποτε μας επιτεθεί -αλλά με αυτά που γράφει η διεθνολόγος καθηγήτρια το ΝΑΤΟ -αργά ή γρήγορα θα ”σχεδιάσει” -αν δεν σχεδίασε – την εν ανάγκη στρατιωτική απόκρουση της ”Γαλάζιας Πατρίδος” -ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο -, γιατί οι απαιτήσεις εκεί της Τουρκίας υπερβαίνουν τις διμερείς ελληνοτουρκικές διαφορές.
Αλλά και στο Αιγαίο η όποια Τουρκία φρονώ πως δεν θα ρισκάρει την διαταραχή της τετράδος (Σούδα, Αλεξανδρούπολη ,Λάρισα και Στεφανοβίκειο ) των Αμερικανικών Βάσεων στην Ελλάδα , προς την οποίαν θα επιτεθεί για να πραγματώσει την Μπλε Πατρίδα .
Είναι και εκείνη η Καλαμάτα με τα Ισραηλινά αεροπλάνα , που και αυτά θα απογειωθούν.
Απλώς ”κόλλησε” η Τουρκία στην άρνηση της να υπογράψει συνυποσχετικό για την Χάγη μετά τον Ντεμιρέλ και έκτοτε ”πάγωσε” το άλυτο για αυτήν πρόβλημα και την ακολουθήσαμε και εμείς σε αυτό το ”πάγωμα” , εκτός της περιόδου των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ επί Σημίτη και Γ.Α. Παπανδρέου που μετά Ελσίνκι ”πήγαμε να την πατήσουμε”.
Τέτοια προβλήματα ”ζωής ή θανάτου” για Αιγαίο και Κύπρο ΔΕΝ ΛΥΝΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ θιασώτες της οποίας ήταν-(και μάλλον είναι )το ΠΑΣΟΚ(Σημίτης ,ΓΑΠ) και Σύριζα (Τσίπρας ,-Κοτζιάς) , που με την ίδια φούρια ” έλυσαν -όπως έλυσαν- το Μακεδονικό-Σκοπιανό το 2018 ,ΑΣ ΜΗ ΤΟ ΞΕΧΝΑΜΕ ΑΥΤΌ .