29 Ιουλίου 2025
Χουσεΐν Αμπντούλ-Χουσεΐν
Ερευνητικός Συνεργάτης
Η συριακή επανάσταση δεν ήταν μια εξέγερση για την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τη δημοκρατία. Ήταν η εκδήλωση της οργής των Σουνιτών Ισλαμιστών, με την υποστήριξη της Τουρκίας και του Κατάρ, κατά της εξουσίας του Άσαντ, ο οποίος στηριζόταν από το σιιτικό ισλαμιστικό Ιράν. Οι Σουνίτες Ισλαμιστές της Συρίας δεν ενδιαφέρονταν για το γεγονός ότι ο Άσαντ ήταν ένας σκληρός δικτάτορας· επιδίωκαν να τον αντικαταστήσουν με τον δικό τους αυταρχικό ηγέτη.
Για να είμαστε δίκαιοι, η συριακή επανάσταση ξεκίνησε ως ένα ευγενές εγχείρημα, προέκταση της Αραβικής Άνοιξης. Σύριοι διανοούμενοι ηγήθηκαν της προσπάθειας, διεκδικώντας ελευθερία και δημοκρατία. Αλλά, όπως λέει το ρητό, η επανάσταση τρώει τα παιδιά της. Δεν άργησε να έρθει η στιγμή που αυτοί οι διανοούμενοι εγκατέλειψαν τη χώρα, αφήνοντας τη σύγκρουση στα χέρια ακραίων και από τις δύο πλευρές. Την τελευταία δεκαετία, ο πόλεμος μετατράπηκε σε έναν αγώνα μεταξύ σουνιτικού τζιχαντισμού και σιιτικού μαρτυρολογίου.
Με την υποστήριξη της Ρωσίας, οι σιίτες ισλαμιστές επικράτησαν αρχικά. Ωστόσο, με το Ισραήλ να αποδυναμώνει τον σιιτικό ισλαμισμό στον Λίβανο και το Ιράν, και τη Ρωσία απορροφημένη στη σύγκρουση με την Ουκρανία, οι σουνίτες τζιχαντιστές ανέτρεψαν την πορεία και τελικά νίκησαν τον Άσαντ και τους σιίτες συμμάχους του.
Οι σουνίτες τζιχαντιστές έσπευσαν προς το προεδρικό μέγαρο. Μεταξύ τους, ο Αμπού-Μουχάμαντ αλ-Τζολάνι της Αλ-Κάιντα αναδείχθηκε νικητής, αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος και αντάλλαξε τη τζιχαντιστική του ενδυμασία με δυτικό κοστούμι, υιοθετώντας το όνομα με το οποίο γεννήθηκε: Άχμαντ αλ-Σαράα.
Η πολιτοφυλακή του Σαράα δεν διαθέτει τη δύναμη να ελέγξει ολόκληρη τη Συρία. Για να κυβερνήσει, βασίζεται σε συμμαχίες με άλλες σουνιτικές τζιχαντιστικές ομάδες. Η προεδρία του δεν του προσδίδει απόλυτη εξουσία· είναι απλώς ο πρώτος μεταξύ ίσων.
Όταν ο Σαράα ισχυρίζεται ότι αποκαθιστά την κρατική κυριαρχία αφοπλίζοντας τους Δρούζους και, προσεχώς, τους Κούρδους, λέει μόνο τη μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι δεν έχει ακόμη αφοπλίσει καμία από τις πολιτοφυλακές που στηρίζει η Τουρκία στη Συρία.
Η ατζέντα της Άγκυρας συγκρούεται με την ανοικοδόμηση ενός κυρίαρχου συριακού κράτους. Η Τουρκία αντιμετωπίζει τη Συρία όπως και τα Κατεχόμενα στη βόρεια Κύπρο: ως κράτος-μαριονέτα. Η Τουρκία επιβάλλει επίσης μαξιμαλιστικές απαιτήσεις, όπως τον αφοπλισμό των Κούρδων χωρίς να τους προσφέρει μερίδιο στην εξουσία.
Οι Κούρδοι της Συρίας, σκληραγωγημένοι από τις μάχες στο πλευρό των αμερικανικών δυνάμεων για την ήττα του Ισλαμικού Κράτους, δεν θα παραδοθούν χωρίς αντίσταση. Αν αρνηθούν να υποταχθούν, το κράτος του Σαράα θα παραμείνει κατακερματισμένο και ανολοκλήρωτο.
Τα τουρκικά συμφέροντα αντιστρατεύονται αυτά της Συρίας. Η κυριαρχία της Άγκυρας επισκιάζει τη Δαμασκό και, ακόμη και αν ο Σαράα επιθυμούσε να απαγκιστρωθεί από τους Τούρκους χορηγούς του, δεν διαθέτει τη δύναμη να το πράξει.
Η Συρία βαδίζει πλέον στον δρόμο της πλήρους ισλαμοποίησης. Όταν ο ισλαμικός λαϊκισμός αποτύχει και η οικονομική ανάπτυξη παγώσει, οι ισλαμιστές είναι πιθανό να εξάγουν τρομοκρατία, ναρκωτικά και προσφυγικά κύματα, αποσταθεροποιώντας την περιοχή και πέρα από αυτήν.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Γιατί η μετα-Άσαντ Συρία αποτυγχάνει, μεταβαίνοντας από την επιρροή των σιιτών ισλαμιστών του Ιράν σε εκείνη των σουνιτών ισλαμιστών της Τουρκίας και του Κατάρ;
Η απάντηση βρίσκεται στην κολοσσιαία αποτυχία των μετριοπαθών αραβικών κυβερνήσεων να ασκήσουν επιρροή. Η Σαουδική Αραβία, μαζί με την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ιορδανία, όφειλαν να ηγηθούν ενός συνασπισμού για την καθοδήγηση της Συρίας προς μια μετριοπαθή διακυβέρνηση, όχι προς τον μαχητικό ισλαμισμό της Τουρκίας και του Κατάρ.
Ωστόσο, οι μετριοπαθείς αραβικές πρωτεύουσες υπήρξαν αντιδραστικές αντί να είναι προληπτικές. Ελπίζουν να προσελκύσουν τον Σαράα μακριά από την Τουρκία και το Κατάρ με επενδύσεις. Η ιστορία, όμως, διδάσκει ότι τα χρήματα από μόνα τους δεν τελειώνουν εμφύλιους πολέμους. Πλούσιες αραβικές χώρες έχουν διοχετεύσει δισεκατομμύρια στον Λίβανο από το ξέσπασμα του εμφυλίου το 1975, αλλά—πλην της δεκαετίας Ραφίκ Χαρίρι από το 1993 έως το 2005—ο Λίβανος παραμένει ένα αποτυχημένο κράτος, τόσο διαλυμένο όσο και στις 13 Απριλίου 1975.
Από το 1979, η Μέση Ανατολή υποφέρει από την ισλαμιστική κυριαρχία σε διάφορες κυβερνήσεις. Ο ισλαμισμός, ωστόσο, δεν είναι μονολιθικός.
Τα σουνιτικά και σιιτικά παρακλάδια του τζιχαντιστικού ισλαμισμού βρίσκονται σε μια σύγκρουση για την επικράτηση. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ πίστεψαν ότι μπορούσαν να εμπλακούν με τον σιιτικό ισλαμισμό εις βάρος των Σουνιτών, οδηγώντας σε δύο δεκαετίες εμφυλίων πολέμων. Τώρα, με το Ισραήλ να έχει αποδυναμώσει τον σιιτικό ισλαμισμό, οι ΗΠΑ φαίνεται να είναι διατεθειμένες να ανεχθούν τον σουνιτικό ισλαμισμό—την ίδια δύναμη με την οποία πολεμούσαν επί δεκαετίες. Ο ίδιος ο Σαράα πιθανόν έχει αμερικανικό αίμα στα χέρια του, καθώς πολέμησε στο Ιράκ, όπου οι αμερικανικές δυνάμεις τον είχαν φυλακίσει.
Η αντικατάσταση της ισλαμιστικής επιρροής του Ιράν με εκείνη της Τουρκίας και του Κατάρ δεν θα επιλύσει την κρίση της Συρίας. Απαιτείται μια πρωτοβουλία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την παραγκώνιση αυτών των τριών κυβερνήσεων με ισλαμιστικές τάσεις—Τουρκία, Κατάρ και Ιράν—προς όφελος των μετριοπαθών αραβικών κρατών, όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, μαζί με το Ισραήλ, γείτονα της Συρίας. Χωρίς μια τέτοια παρέμβαση, δεν θα αργήσει η στιγμή που ο κόσμος θα έρθει αντιμέτωπος με μια αναζωπυρωμένη, ριζοσπαστική σουνιτική τζιχαντιστική κίνηση που θα βράζει στη Συρία, αναγκάζοντάς μας να επιστρέψουμε στο σημείο μηδέν.
Ο Χουσεΐν Αμπντούλ-Χουσεΐν είναι ερευνητικός συνεργάτης στο The Foundation for the Defense of Democracies (FDD).
