Le Figaro από AFP
Στις απομονωμένες γαίες του Σινά, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι το αρχαιότερο χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο που κατοικείται αδιάλειπτα. Suzanne Plumette – stock.adobe.com
Αυτό το οικιστικό μεγαλοπρότζεκτ έχει σχεδιαστεί για να προσελκύσει μαζικό τουρισμό στη μικρή κωμόπολη της Αγίας Αικατερίνης, έναν τόπο μεγάλου προσκυνηματικού ενδιαφέροντος με το αρχαίο ορθόδοξο μοναστήρι της, καθώς και δημοφιλή προορισμό ορεινών διαδρομών.
Στην κορυφή του όρους Σινά στην Αίγυπτο, κοντά στο σημείο όπου, σύμφωνα με τις τρεις θρησκείες της Βίβλου, ο Θεός μίλησε στον Μωυσή, ένας αδιάκοπος θόρυβος διαταράσσει τη σιωπή: η αντήχηση των μηχανημάτων εργοταξίου που δουλεύουν πιο κάτω. Η Αίγυπτος ολοκληρώνει σε αυτές τις απομονωμένες περιοχές του νότιου Σινά ένα οικιστικό μεγαλοπρότζεκτ, σχεδιασμένο να προσελκύσει μαζικό τουρισμό στη μικρή κωμόπολη της Αγίας Αικατερίνης, τόπο μεγάλου προσκυνηματικού ενδιαφέροντος με το αρχαίο ορθόδοξο μοναστήρι της και περιοχή ορεινών περιηγήσεων.
Ειδικοί πολιτιστικής κληρονομιάς και κάτοικοι κατηγορούν ότι τα έργα έχουν ήδη βλάψει τον χώρο, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί φυσικό καταφύγιο και μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Εκεί βρίσκεται το αρχαιότερο χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο που κατοικείται αδιάλειπτα, καθώς και φυλές Βεδουίνων, που πλέον ανησυχούν για τις προγονικές τους γαίες.
Φόβος αντιποίνων
«Η Αγία Αικατερίνη που γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια. Η επόμενη γενιά θα γνωρίζει μόνο αυτά τα κτίρια», θρηνεί ένας έμπειρος οδηγός της φυλής Τζαμπαλίγια, δείχνοντας ένα πεντάστερο ξενοδοχείο, κοντά σε έναν ελαιώνα όπου τα ηχητικά σήματα μιάς μπουλντόζας που κάνει όπισθεν καλύπτουν το κελάηδημα των πουλιών. Όπως πολλοί μάρτυρες που ερωτήθηκαν σχετικά με αυτό το έργο —προϋπολογισμού σχεδόν 300 εκατομμυρίων δολαρίων και με την ονομασία «Μεγάλη Μεταμόρφωση» ή «Αποκάλυψη της Αγίας Αικατερίνης»— ο οδηγός ζήτησε ανωνυμία από φόβο αντιποίνων.
«Πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: παραμόρφωση και καταστροφή», καταγγέλλει ο Τζον Γκρέινερ, πρώην διαχειριστής έργου τοπικής ανάπτυξης υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μικρή κωμόπολη με τα κόκκινα τούβλινα σπίτια διάσπαρτα ανάμεσα σε οπωρώνες έχει πλέον κατακλυστεί από ξενοδοχεία —όχι ακόμη ανοικτά— συμπεριλαμβανομένου ενός τεράστιου συγκροτήματος του ομίλου Steinberger, με συνεδριακό κέντρο και εκατοντάδες μονάδες διαμονής.
Τον Ιούλιο, η ακτιβιστική οργάνωση World Heritage Watch κάλεσε την UNESCO να εγγράψει τον χώρο στη λίστα μνημείων σε κίνδυνο. Όμως τον περασμένο μήνα, ο οργανισμός εξέλεξε ως επικεφαλής τον Χάλεντ Ελ-Ενάι, πρώην Αιγύπτιο υπουργό Τουρισμού και Αρχαιοτήτων. Ήταν κατά τη θητεία του που η Αίγυπτος ξεκίνησε το έργο και κατεδάφισε στο Κάιρο μεγάλα τμήματα του ιστορικού νεκροταφείου της «Πόλης των Νεκρών» —επίσης μνημείο UNESCO.
Στάση μοναχών – μια «ανταρσία» στο μοναστήρι
Στο όριο του μεγαλοπρότζεκτ, στους πρόποδες του βιβλικού όρους Σινά, δύο ντουζίνες μοναχοί με μαύρα άμφια φροντίζουν το αρχαίο καθίδρυμα. Τον Μάιο, αιγυπτιακό δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το μοναστήρι βρισκόταν σε γη που ανήκει στο κράτος και ότι οι Έλληνες Ορθόδοξοι μοναχοί ήταν απλώς «εξουσιοδοτημένοι να το χρησιμοποιούν», προκαλώντας διπλωματική διαμάχη με την Ελλάδα και καταιγισμό οργισμένων αντιδράσεων από τα ορθόδοξα πατριαρχεία. Η Αίγυπτος υπερασπίστηκε την απόφαση, η οποία —σύμφωνα με τους επικριτές της— αφήνει τον ιερό χώρο και τους κατοίκους του στο έλεος των αρχών. Τον Σεπτέμβριο, ο αρχιεπίσκοπος της Αγίας Αικατερίνης εξαναγκάστηκε σε παραίτηση μετά από μια άνευ προηγουμένου ανταρσία, συνδεδεμένη με τη στάση του κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Παρά τις εντάσεις, οι μοναχοί ανοίγουν κάθε πρωί τις πύλες τους στους επισκέπτες, κυρίως ορειβάτες που ξεκινούν πριν από την αυγή, συνοδευόμενοι από οδηγούς της φυλής Τζαμπαλίγια. Κάθε χρόνο, αυτοί οι Βεδουίνοι με την παραδοσιακή τους ενδυμασία συνοδεύουν εκατοντάδες χιλιάδες προσκυνητές και ταξιδιώτες. Αιτούνται επί δεκαετίες καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, ώστε να βγει η κοινότητά τους από τη φτώχεια. Υπήρξαν επί μακρόν περιθωριοποιημένοι και τώρα φοβούνται ότι τα αναπτυξιακά έργα θα πραγματοποιηθούν εις βάρος τους.
«Δεν υπάρχει θέση για εμάς»
Το 2022, μπουλντόζες ισοπέδωσαν το αιωνόβιο κοιμητήριο της κωμόπολης και εκατοντάδες νεκροί εκτάφηκαν. «Ήρθαν μια μέρα χωρίς να πουν τίποτα και κατέστρεψαν το νεκροταφείο μας», λέει ο οδηγός. Σήμερα, ο ταφικός χώρος χρησιμεύει ως πάρκινγκ. Το 2023, η UNESCO είχε ζητήσει από την Αίγυπτο «να σταματήσει την υλοποίηση κάθε ανάπτυξης», να πραγματοποιήσει μελέτη επιπτώσεων και να καταρτίσει σχέδιο διατήρησης. Αυτό δεν ανέκοψε τα έργα, τα οποία η κυβέρνηση δήλωσε τον Ιανουάριο ότι είχαν ολοκληρωθεί κατά 90%. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι διαφημίζουν τα οικονομικά οφέλη του έργου και ισχυρίζονται ότι οι αποφάσεις ελήφθησαν σε διαβούλευση με την κοινότητα.
«Κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει αύριο. Ίσως μας πουν να φύγουμε, ότι δεν υπάρχει πια θέση για εμάς», λέει ο οδηγός. «Ξέρεις ότι κατέστρεψαν το μισό μου σπίτι;», λέει με μια φαινομενική αδιαφορία ένας εβδομηντάρης σε έναν φίλο του — τόσο συνηθισμένη έχει γίνει αυτή η πληροφορία μέσα στο τεράστιο εργοτάξιο. Σε όλη τη χώρα, πολλοί από όσους είδαν τα σπίτια τους να κατεδαφίζονται για πρόσφατα τουριστικά έργα, γέφυρες ή οικιστικές αναπτύξεις, παραπονιούνται για ανεπαρκείς αποζημιώσεις από το κράτος.
Στην Αγία Αικατερίνη, παρά τις αναταράξεις των έργων και τη ραγδαία αύξηση των τιμών, πολλοί ελπίζουν ότι ο τουρισμός θα φέρει ευημερία. Αλλά ένας τοπικός αξιωματούχος εκφράζει αμφιβολίες, δείχνοντας ένα πεντάστερο ξενοδοχείο σχεδόν ολοκληρωμένο, πίσω από τα αμπέλια και τους κυπαρισσώνες: «Αυτά τα ξενοδοχεία είναι τεράστια, τα κόστη αστρονομικά. Θα γεμίσουν άραγε; Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα».
