Οι αναφορές του Κυριάκου Μητσοτάκη για τα Ελληνοτουρκικά στο συνέδριο «Αθήνα: Διάλογοι για την πολιτική» θύμισαν συντομογραφία της διακύμανσης των σχέσεων των δύο χωρών: από την ένταση στον διάλογο και τούμπλαλιν, κατόπιν των διαθέσεων της γειτονικής χώρας. Δύο χρόνια μετά την υπογραφή της Διακήρυξης περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας, που θεωρήθηκε ως διμερής πανάκεια, η Άγκυρα έχει οξύνει τη ρητορική της εκ νέου και η Αθήνα επιχειρεί μια ώθηση που θα «ξεπαγώσει» τον διάλογο.
Στην κατεύθυνση αυτή κινείται η δήλωση του πρωθυπουργού για τη δυνατότητα διεξαγωγής του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) εντός του πρώτου τριμήνου του 2026, στην Άγκυρα. Η ημερομηνία του ΑΣΣ «σέρνεται» από τον περασμένο Ιανουάριο. Επισήμως, τα δύο μέρη επικαλούνταν ασυμβατότητα των προγραμμάτων των δύο ηγετών για τη μη διεξαγωγή του. Στην πραγματικότητα, αρνητική συμβολή είχε το βέτο της Άγκυρας επί του πεδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου. Ενώ, για την Τουρκία, οι προϋποθέσεις που έθετε η Ελλάδα ως προς τη συμμετοχή της στο SAFE σε συνδυασμό με την επίταση του εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας μας αλλά και τις ενεργειακές της πρωτοβουλίες αποτέλεσαν κόκκινο πανί.
Δευτερεύον στοιχείο ήταν η έλλειψη πληθώρας συμφωνιών που είθισται να υπογράφονται σε αυτές τις περιστάσεις. Γι’ αυτό, ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι τα ΑΣΣ δεν πρέπει να συνοδεύονται υποχρεωτικώς από «θεματικές εξαγγελίες». Προσώρας, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει το «Μανιφέστο», έχουν καταρτιστεί κάποιες συμφωνίες για θέματα πολιτικής προστασίας και πολιτισμού, ενώ δεν αποκλείεται να προστεθούν και άλλες ανάλογου επιπέδου.
Παράλληλα, υπάρχουν διεργασίες για την επανενεργοποίηση των καναλιών του Πολιτικού Διαλόγου και της Θετικής Ατζέντας, που από πλευράς Ελλάδος τρέχουν οι υφυπουργοί Εξωτερικών, η πρέσβης Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και ο Χάρης Θεοχάρης αντιστοίχως. Στο έτερο κανάλι, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), διατηρείται μια κάποια κινητικότητα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες του «Μανιφέστο», εντός του προσεχούς Ιανουαρίου και πιθανότερα προς το τέλος του, ο κ. Θεοχάρης αναμένεται να συναντηθεί στην Αθήνα με τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών, πρέσβη Μεχμέτ Κεμάλ Μποζάι, που είναι αρμόδιος από πλευράς Άγκυρας και για τους τρεις πυλώνες (Πολιτικός Διάλογος, Θετική Ατζέντα, ΜΟΕ).
Διπλωματικός ρεαλισμός
Οπωσδήποτε, στην Αθήνα δεν τρέφουν αυταπάτες για τις προθέσεις της γειτονικής χώρας. Και υπό αυτό το πρίσμα, ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα τη διαρκή ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Επιπλέον, τόσο ο ίδιος όσο και ο υπουργός Εξωτερικών χαμήλωσαν τον πήχη για τις προοπτικές που έχει η ελληνική πρόταση για μια πενταμερή διάσκεψη (Τουρκία, Αίγυπτος, Κύπρος, Λιβύη, Ελλάδα) με πέντε θεματικές (Πολιτική Προστασία, Μεταναστευτικό, Προστασία Θαλάσσιου Περιβάλλοντος, Διασυνδεσιμότητα και Οριοθέτηση Θαλασσίων Ζωνών) στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η σχετική αποστροφή του κ. Μητσοτάκη πως «δεν νομίζω ότι μπορεί να πιστεύει κανείς ότι ζητήματα οριοθετήσεων, τα οποία χρονίζουν εδώ και δεκαετίες, εκκρεμότητες που δεν υπάρχουν μόνο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, αλλά και μεταξύ άλλων χωρών, μπορούν να λυθούν μέσα από ένα τέτοιο πολυμερές σχήμα», ήταν ενδεικτική. Από την πλευρά του, και ο Γιώργος Γεραπετρίτης αναγνώρισε τα προβλήματα και την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι η Αθήνα δεν εθελοτυφλεί.
Ο υπουργός Εξωτερικών, που θεωρείται ο εμπνευστής της πενταμερούς, αυτό το διάστημα έχει αναλάβει να ενημερώσει τους ομολόγους τους και να διερευνήσει τις προθέσεις τους. Εάν και εφόσον, όπως είπε ο ίδιος, υπάρξει κοινή κατανόηση (όπως, π.χ., να καμφθούν οι τουρκικές αντιδράσεις για τη συμμετοχή της Κύπρου) θα καταρτιστεί ένα μνημόνιο κατανόησης και θα σχεδιαστεί μια πρώτη συνάντηση. Είναι γεγονός, πάντως, ότι η ιδέα (και οι προοπτικές που αυτή έχει) για την πενταμερή δεν «αγκαλιάστηκε» ενθέρμως από το υπουργείο Εξωτερικών.
Τα τρία τετ α τετ
Τις περασμένες ημέρες, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών συνέπεσε με τον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν, σε τρεις περιστάσεις: στις Βρυξέλλες για τη σύνοδο των ΥΠΕΞ των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, στη Βιέννη για την 32η Σύνοδο των ΥΠΕΞ του ΟΑΣΕ και το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Κατάρ για το Φόρουμ της Ντόχα. Στη Βιέννη, σύμφωνα με πληροφορίες από το υπουργείο ξωτερικών, οι κ. Γεραπετρίτης και Φιντάν συναντήθηκαν ατύπως, δίχως να ανακοινώσουν το γεγονός ή το περιεχόμενο της συνομιλίας τους.
Σε κάθε περίπτωση, οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Φιντάν –ότι η Τουρκία και οι ΗΠΑ θα βρουν «πολύ σύντομα» έναν τρόπο άρσης των κυρώσεων CAATSA που οδήγησαν στον αποκλεισμό της πρώτης από το πρόγραμμα F-35– αλλά και οι τοποθετήσεις του Αμερικανού πρέσβη στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, για πιθανό ρόλο της Ουάσιγκτον στα Ελληνοτουρκικά, παρακολουθούνται με ιδιαίτερη προσοχή από την Αθήνα.
