του Βαγγέλη Γεωργίου, Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2022
Γράφει ο Αντώνης Παπαγιαννίδης
Έχει ένα στοιχείο παράτολμου, η πρωτοβουλία αυτή του Βαγγέλη Γεωργίου να προτείνει στο σημερινό αναγνώστη – της Ελλάδας του 2022, με 40 χρόνια εμπειρίας ενσωμάτωσης/ «πλήρους και ισότιμης ένταξης» (κατά την τότε επικρατήσασα διατύπωση) της Ελλάδας στην ΕΟΚ/Ευρωπαϊκή Κοινότητα/Ευρωπαϊκή Ένωση και με 20 χρόνια συμμετοχής της στην Ευρωζώνη («τον σκληρό πυρήνα της Ένωσης» (σύμφωνα με την άλλη πολιτικά τυποποιημένη έκφραση) – να επισκεφθεί τα παρασκήνια της διαπραγμάτευσης που οδήγησε στην ένταξη. Παράτολμο επειδή στην σημερινή κοινή γνώμη όχι απλώς η αποδοχή του Ευρωπαϊκού ανήκειν της Ελλάδας έχει κυριαρχήσει, αλλά και η μνήμη παρακαλείται να απαλλαγεί από το πόσες ψευδαισθήσεις είχαν υπάρξει την εποχή των διαπραγματεύσεων, στο κλείσιμο της δεκαετίας του ΄70, από το πόσος υπολογισμός (ακόμη και κυνισμός…) υπήρχε στην πλευρά των Ευρωπαίων, τότε επίδοξων, «εταίρων» μιας Ελλάδας που προσπαθούσε.
Παράτολμο και επειδή επανέρχεται σε συζητήσεις γύρω από τους λόγους που έφεραν την προσπάθεια, ύστερα στις διαπραγματευτικές μεθοδεύσεις, εντέλει τους συμβιβασμούς ουσίας της «πλήρους ένταξης». Το Καραμανλικό «έδωσα μεγαλύτερη σημασία στην πολιτική πλευρά της ένταξης από την οικονομική» και το ακόμη βαρύτερο «[εάν] η Ελλάς αποτελέσει μια Πολιτεία της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας, θα απαλλαγεί οριστικά από το άγχος του τοπικού πολέμου, γιατί εκείνος που θα τολμήσει να την προσβάλει, θα γνωρίζει ότι θα προκαλέσει πόλεμο Ευρωπαϊκό» είναι ρήσεις / τοποθετήσεις/προσεγγίσεις που κάνουν περίεργη αντήχηση το 2020-22. Όπως άλλωστε και την εποχή των Ιμίων /1996, ή εκείνην του Σισμίκ/1987 (για να μην κοιτάξουμε καν προς την κατεύθυνση της Κύπρου, «πλήρους μέλους» και αυτής, που όμως «κείται μακράν»). Θα συναντήσει ο αναγνώστης στο βιβλίο σελίδες με αναφορές σε παραπλάνηση (ή και ψέματα: ο Β. Γεωργίου δεν απέφυγε την λέξη-τοτέμ της τωρινής εποχής, έστω και αν αισθάνθηκε την ανάγκη τουλάχιστον να οχυρωθεί πίσω από του John Mearsheimer το Why Leaders Lie: The Truth about Lying in International Politics), σελίδες με πικρία σε αρκετές στροφές της αφήγησης.
Την πρόσκληση λοιπόν αυτή του Β. Γεωργίου – κινούμενου στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ερευνητού με ακαδημαϊκή διάθεση, ερευνητικού/investigative δημοσιογράφου και αναλυτή-σχολιαστή της εξέλιξης των Ευρωπαϊκών πραγμάτων – αξίζει να την ακολουθήσει ο σημερινός αναγνώστης καθώς ο συγγραφέας έχει σκύψει επάνω σε πρωτογενές υλικό. Πολύ πρωτογενές υλικό, που αρκετοί γνώριζαν ότι υπήρχε «εκεί» και ότι αποτύπωνε την πραγματική διαδρομή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, υλικό που περίμενε να του δοθεί μια ευκαιρία ώστε να φωτίσει όσα ήταν διάχυτα γνωστά για την πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων. Γιατί μπορεί στους αρχιτέκτονες και σκαπανείς της διαπραγμάτευσης και της ολοκλήρωσής της – από Κωνσταντίνο Καραμανλή και Παναγή Παπαληγούρα και Γ. Κοντογεώργη μέχρι Βύρωνα Θεοδωρόπουλο και Στέφανο Σταθάτο – να έχει πέσει κατά καιρούς φως, στην δράση τους και στις τοποθετήσεις τους. μπορεί στους «απέναντι», στους Ευρωπαίους συνομιλητές/διαπραγματευτές της Ελληνικής πορείας, στους τότε πολέμιους ή επιφυλακτικούς της ένταξης ή πάλι στον μηντιακό κόσμο που παρακολουθούσε βήμα-βήμα τις εξελίξεις, να δόθηκε σημασία και να αξιοποιήθηκαν από επίσημες θέσεις μέχρι στοχευμένες διαρροές. Όμως η πληρότητα της τότε εικόνας έμεινε παραμερισμένη, σχεδόν καταχωνιασμένη σ’ ένα πλούσιο αρχειακό υλικό των διαπραγματεύσεων και της κυλιόμενης αποτίμησής τους «σε πραγματικό χρόνο». Το υλικό αυτό πήρε λοιπόν τον κόπο να αναζητήσει, να βρει, να αναμετρηθεί μαζί του και να αναδείξει ο Β. Γεωργίου.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που, ακριβώς επειδή ανασύρει και αξιοποιεί πρωτογενές υλικό, προσλαμβάνει ένα στοιχείο βουβής αποκαρδίωσης, στιγμές-στιγμές οργής. Που μπορεί να ξαφνιάσει, έτσι που το πυκνό, πλούσιο, ουσιαστικό υλικό ενημέρωσης, αξιολόγησης και προβολής στην διαπραγματευτική καθημερινότητα, όπως αυτό παραγόταν από το – όχι πάντα αξιοποιούμενο, μερικές φορές και σχεδόν φιμωνόμενο… – διπλωματικό και διαπραγματευτικό προσωπικό της εποχής, τις ώρες όπου κρίνονταν τα πράγματα, προκύπτει πολύ πιο χρήσιμο απ’ όσο οι τυποποιημένες/κατά συνθήκη και ερμηνείες και ex post προσαρμοσμένες αλήθειες.
Παράτολμο, αλλά και πολύτιμο το εγχείρημα του Β. Γεωργίου στο «Ελλάς-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό». Διαβάστε ψύχραιμα!
