14 Αυγούστου 2025
Νίνα Λ. Χρουστσόβα
Τη δεκαετία του 1980, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και ο Ρόναλντ Ρέιγκαν πραγματοποίησαν μια σειρά από ιστορικές συνόδους που προετοίμασαν το έδαφος για το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η επερχόμενη (σσ το κείμενο γράφηκε πρίν την συνάντηση Τράμπ-Πούτιν) συνάντηση του Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα μπορεί να αποδειχθεί εξίσου ιστορική, αλλά μόνο εφόσον ο Πούτιν αποδεχθεί ότι η έξοδος από το τέλμα που ο ίδιος δημιούργησε θα έχει κόστος.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – Αν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν ένα κοινό, είναι ότι κανείς από τους δύο δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης. Ο Τραμπ αυτοαναιρείται δημόσια, αθετεί υποσχέσεις ακόμη και προς τους πιο πιστούς υποστηρικτές του και επιτίθεται σε όποιον αποκαλύπτει την υποκρισία του. Ο Πούτιν ισχυρίζεται πως επιδιώκει έναν στόχο, αλλά ύστερα τον υπονομεύει με σκοτεινές «λεπτομέρειες» και κρυφές προϋποθέσεις, αποκαλύπτοντας έτσι τις πραγματικές, συχνά δυσοίωνες προθέσεις του. Έτσι, όταν οι δύο ηγέτες συναντηθούν στην Αλάσκα για να συζητήσουν πιθανή λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, το μόνο σχεδόν βέβαιο για τους Ουκρανούς είναι ότι τα αιτήματά τους θα υποταχθούν στα εγώ και τα τεχνάσματα των δύο ανδρών.
Ούτε η Ουκρανία ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να είναι ευπρόσδεκτες στη σύνοδο, αν και ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι φαίνεται να διατηρεί την ελπίδα ότι θα έχει κάποια επιρροή. Αυτό αφήνει στους Ουκρανούς ηγέτες ελάχιστες επιλογές για να υπερασπιστούν τα συμφέροντα της χώρας τους. Το μόνο που μπορούν πραγματικά να κάνουν είναι να επαναλάβουν για άλλη μια φορά ότι η Ουκρανία δεν θα ανταλλάξει εδάφη για μια εκεχειρία.
Δεδομένου ότι η Ρωσία απαιτεί την πλήρη απόσυρση της Ουκρανίας από την περιοχή του Ντονμπάς —περίπου το 88% της οποίας ελέγχει σήμερα— ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε εκεχειρία, αυτό ίσως να είναι αρκετό για να ναυαγήσουν οι διαπραγματεύσεις. Προς το παρόν, ωστόσο, ο Πούτιν φαίνεται ακόμη να ελπίζει ότι μπορεί να αποκομίσει κάτι (το ίδιο το Ντονμπάς, καθώς και την εγκατάλειψη των ουκρανικών αρχών) προσφέροντας πολύ λίγο (μια εκεχειρία που μπορεί δυνητικά να παραβιάσει).
Σε αυτό το σημείο, το «κάτι» μπορεί να είναι αρκετό για τον Πούτιν — ακόμη κι αν έχει κόστος. Βεβαίως, έχει διατυπώσει ευρείς στόχους για την Ουκρανία και συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι ο πόλεμος απολαμβάνει ευρείας λαϊκής υποστήριξης. Επιπλέον, οι επίσημες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι απλοί Ρώσοι είναι ικανοποιημένοι: ο «δείκτης ευτυχίας» φέτος έχει ανέλθει στους 7,3 βαθμούς στους δέκα. Όμως η σκληρή αλήθεια, την οποία ο Πούτιν γνωρίζει καλά, είναι ότι οι περισσότεροι Ρώσοι επιθυμούν διακαώς να τελειώσει μια σύγκρουση που, με συντηρητικούς υπολογισμούς, έχει στοιχίσει 120.000 ζωές και έχει αφήσει πολλούς εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες. Όσο για την «ευτυχία» τους, ίσως σχετίζεται με την αυξημένη κατανάλωση αντικαταθλιπτικών, των οποίων οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 16,8% το 2024 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Στην πραγματικότητα, ενώ δημόσια πρόσωπα όπως ο πρώην Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ εκτοξεύουν αντιδυτική προπαγάνδα και απειλές με πυρηνικά, οι απλοί Ρώσοι δείχνουν πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό για τις ευκαιρίες επαφής με τον έξω κόσμο, απ’ ό,τι για τις «πατριωτικές» επιδείξεις του Κρεμλίνου. Το ρωσικό υποκατάστατο των McDonald’s στην πλατεία Πούσκιν της Μόσχας, Vkusno i Tochka («Νόστιμο και Τελεία»), δεν συγκέντρωσε ποτέ το πλήθος που είχε το αυθεντικό κατάστημα, το οποίο έκλεισε το 2022 — μέχρι που διοργάνωσε ειδική εκδήλωση αφιερωμένη στον ιαπωνικό κινούμενο χαρακτήρα Hello Kitty τον περασμένο μήνα.
Αυτό δεν είναι ευτυχία, πόσω μάλλον πατριωτισμός. Οι Ρώσοι καλούνται να αντεπεξέλθουν σε χρόνια απομόνωσης, καταστολής, απωλειών και εντεινόμενης οικονομικής πίεσης. Με τον πληθωρισμό στο 10%, οι Ρώσοι πασχίζουν να καλύψουν βασικές ανάγκες —τρόφιμα, κοινόχρηστα, φάρμακα, καύσιμα. Ο προϋπολογισμός της κυβέρνησης δεν βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση: το έλλειμμα έχει ήδη ξεπεράσει τον στόχο για φέτος, εν μέρει λόγω σχεδόν 30% ετήσιας μείωσης στα έσοδα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Αυτό θα έπρεπε να δώσει στον Πούτιν, ο οποίος πρέπει να διατηρήσει την υποστήριξη των ρωσικών ελίτ, επαρκή κίνητρα για να επιδιώξει ειρηνευτική συμφωνία. Φυσικά, η Ρωσία δεν είναι φυσιολογικό κράτος και οι ηγέτες της συχνά συμπεριφέρονται παράλογα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: ο Πούτιν υπερεκτίμησε σε τεράστιο βαθμό τις δυνατότητες του ρωσικού στρατού — ανέμενε ότι θα ανακήρυσσε νίκη μέσα σε λίγες ημέρες — και αγνόησε τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ότι μια εισβολή θα αντιμετωπιζόταν με «σοβαρή και συντονισμένη οικονομική απάντηση».
Αλλά ακόμη και οι Ρώσοι ηγέτες έχουν ενίοτε υποκύψει στη λαϊκή βούληση. Ο Νικήτα Χρουστσόφ θα μπορούσε να ακολουθήσει τα βήματα του προκατόχου του Ιωσήφ Στάλιν, ασκώντας σιδηρά δικτατορία. Αντ’ αυτού, αφουγκράστηκε την κοινωνική επιθυμία για τέλος των μαζικών διώξεων και προώθησε την αποσταλινοποίηση. Η περεστρόικα και η γκλάσνοστ του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ υπήρξαν επίσης απαντήσεις σε λαϊκές απαιτήσεις.
Ο Πούτιν έχει ακόμη έναν καλό λόγο να καταλήξει σύντομα σε συμφωνία: τον Τραμπ. Παρακινούμενος τόσο από την επιθυμία του να κερδίσει Νόμπελ Ειρήνης όσο και από την ανάγκη να ικανοποιήσει μια ανήσυχη και εθνικιστική εκλογική βάση που αντιτίθεται στις ξένες εμπλοκές, ο Τραμπ έχει ασκήσει έντονες πιέσεις στον Πούτιν, συμπεριλαμβανομένων απειλών για ακόμη αυστηρότερες κυρώσεις στη Ρωσία. Όμως, με πολλούς τρόπους, ο Τραμπ αποτελεί όνειρο που έγινε πραγματικότητα για το Κρεμλίνο. Ο Τραμπ συμπαθεί τον Πούτιν και θέλει να συνάψει συμφωνία μαζί του. Ο Τραμπ επίσης αντιπαθεί τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και έχει δείξει ελάχιστη αφοσίωση στην Ουκρανία.
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι η Ρωσία δεν θα χρειαστεί να πληρώσει υψηλό τίμημα για μια συμφωνία. Τουλάχιστον, ο Πούτιν θα πρέπει να αποδεχθεί μια εκεχειρία, ακολουθούμενη από «αμοιβαία ανταλλαγή εδαφών» με εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, όπως προτείνουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Οποιαδήποτε συμφωνία θα απαιτήσει από τον Πούτιν να εγκαταλείψει την προσπάθεια να εντάξει την Ουκρανία πλήρως στη ρωσική σφαίρα επιρροής και να επιτρέψει στη χώρα να συνεχίσει την εμβάθυνση των σχέσεών της με την Ευρώπη.
Τη δεκαετία του 1980, ο Γκορμπατσόφ και ο Ρέιγκαν πραγματοποίησαν μια σειρά κρίσιμων συνόδων που διαμόρφωσαν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η συνάντηση Πούτιν-Τραμπ στην Αλάσκα μπορεί να αποδειχθεί εξίσου ιστορική, αλλά μόνο αν ο Πούτιν αποδεχθεί ότι η έξοδος από το τέλμα που ο ίδιος δημιούργησε θα έχει κόστος.
Ο Πούτιν εκμεταλλεύεται το πολιτικό κενό των ΗΠΑ με τον εμποράκο πρόεδρο. Ο Ζελένσκι πριν ξεκινήσει τον πόλεμο έπρεπε να είχε διαβάσει την ιστορία πολέμων των ΗΠΑ.
Παντού ξεκινούν πολέμους και μετά φεύγουν και παρατούν τους λαούς στο έλεος των κατακτητών. Κορέα, Βιετνάμ, Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία, Νότια Αμερική, Αρμενία κ.αλ.
Τώρα ήρθε η σειρά της Ουκρανίας την έσπρωξαν στον πόλεμο και την παρατούν βορρά του Πούτιν.