Στις 8–9 Αυγούστου 2025, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ φιλοξένησε στον Λευκό Οίκο τον Ιλχάμ Αλίγιεφ και τον Νικόλ Πασινιάν για την υπογραφή μιας συμφωνίας-πλαισίου που στοχεύει στον τερματισμό των εχθροπραξιών, την αποκατάσταση σχέσεων και την οικονομική διασύνδεση των δύο χωρών.
Κεντρικός άξονας είναι ένα νέο διασυνοριακό πέρασμα μέσω νότιας Αρμενίας που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχιτσεβάν και εν συνεχεία με την Τουρκία.
Το πέρασμα βαφτίστηκε «Trump Route for International Peace and Prosperity (TRIPP)» και παραχωρεί στις ΗΠΑ αποκλειστικά δικαιώματα ανάπτυξης υποδομών (οδικών/σιδηροδρομικών, ενέργειας/οπτικών ινών), ενώ –σημαντικό– θα λειτουργεί υπό την αρμενική κυριαρχία/νομοθεσία.
Η συμφωνία παρουσιάζεται άλλοτε ως «ειρηνευτική συμφωνία», άλλοτε ως «οδικός χάρτης/κοινή δήλωση», δηλαδή απέχει ακόμη από πλήρη συνθήκη ειρήνης με οριστική διευθέτηση όλων των θεμάτων. Reuters+1Al Jazeera
Στο παρασκήνιο δεσπόζει το μετα-Καραμπάχ τοπίο: από το 2023 το Μπακού έχει τον πλήρη έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και σχεδόν όλος ο αρμενικός πληθυσμός εκτοπίστηκε στην Αρμενία—πληγή που παραμένει ανοιχτή πολιτικά και ηθικά. Reuters
Γιατί τώρα; Το αμερικανικό αφήγημα
Η Ουάσιγκτον «πουλάει» τη συμφωνία ως ιστορική ευκαιρία που σταθεροποιεί τον Νότιο Καύκασο, μειώνει τη ρωσοϊρανική επιρροή και ξεκλειδώνει εμπορικούς/ενεργειακούς διαδρόμους Ευρώπης–Κεντρικής Ασίας («Middle Corridor»). Το TRIPP θεωρείται μοχλός για ροές ενέργειας/εμπορίου και πιθανή ευρύτερη αρχιτεκτονική συμφιλίωσης (μέχρι και έμμεσες αναφορές ότι μπορεί να «κουμπώσει» με μεσανατολικά σχήματα τύπου Abraham Accords). Reuters+1
Αμερικανικά και διεθνή πρακτορεία υπογράμμισαν επίσης ότι το κείμενο συνοδεύτηκε από «ξεπάγωμα» πτυχών αμυντικής συνεργασίας ΗΠΑ–Αζερμπαϊτζάν και αναβαθμισμένες δηλώσεις οικονομικής συνεργασίας και με τις δύο χώρες. Reuters
Το ευρωπαϊκό βλέμμα
Ευρωπαϊκά ΜΜΕ είδαν «ιστορική συμφωνία» αλλά τόνισαν ότι η ουσία θα κριθεί στην εφαρμογή: ασφάλεια του διαδρόμου, τελωνειακά, και –κυρίως– οι εσωτερικές εκκρεμότητες της Αρμενίας (συνταγματικά ζητήματα/αναφορές περί Καραμπάχ). Παράλληλα, ανέδειξαν το γεωπολιτικό μήνυμα: ενίσχυση διαδρόμων που παρακάμπτουν Ρωσία και Ιράν. The Guardianeuronews
Η ρωσική οπτική
Η Μόσχα «χαιρέτισε» τυπικά αλλά προειδοποίησε κατά της «εξωτερικής παρέμβασης» στον Καύκασο. Ρωσικές καλύψεις ανέδειξαν κυρίως τη 99ετή αμερικανική εμπλοκή στο TRIPP, κάτι που για το Κρεμλίνο συνιστά στρατηγικό «αποπάγωμα» ( strategic thaw) υπέρ της Ουάσιγκτον στον μετασοβιετικό χώρο. ReutersTASS
Η Ιρανική «κόκκινη γραμμή»
Η Τεχεράνη αντιδρά σφοδρά στο TRIPP, το οποίο «γλείφει» τα σύνορά της, προειδοποιώντας ότι θα το εμποδίσει ακόμη και μονομερώς. Το αφήγημα Ιράν: ο διάδρομος «κόβει» τον ζωτικό χώρο, αλλοιώνει ισορροπίες και φέρνει αμερικανική/τουρκική επιρροή στα σύνορά του. Δηλώσεις ανώτατων συμβούλων του Χαμενεΐ και κάλυψη από κρατικά/ημι-κρατικά ΜΜΕ (Tasnim, PressTV) συντονίζονται με ασκήσεις του ιρανικού στρατού στα βορειοδυτικά. Tasnim NewsPressTVReuters
Η Τουρκία πανηγυρίζει
Άγκυρα και Μπακού βλέπουν στον TRIPP την υλοποίηση μιας παλιάς επιδίωξης διασύνδεσης με την Ανατολία και, εμμέσως, ενίσχυση του τουρκικού ρόλου ως κόμβου μεταξύ Κασπίας–Ευρώπης. Η τουρκική πλευρά υποδέχθηκε το σχέδιο ως «στρατηγικό διάδρομο» που θα ενισχύσει ενέργεια/εμπόριο. ReutersAnadolu Ajansı
Πώς αντέδρασαν Μπακού και Γερεβάν
Αζερμπαϊτζάν: Επισήμως θετικό και αισιόδοξο κλίμα στα κρατικά/φιλοκυβερνητικά μέσα (Trend, APA, Azertag), με έμφαση στο «τέλος μιας εποχής» και στην οικονομική ευκαιρία. Αναδεικνύεται ότι ο διάδρομος λειτουργεί υπό αρμενική κυριαρχία, αλλά εξασφαλίζει φυσική πρόσβαση στο Ναχιτσεβάν. Apa.az+1Trend
Αρμενία: Το κρατικό Armenpress κάλυψε το γεγονός με «πραγματιστικό» τόνο, μιλώντας για βήμα ειρήνης και «ξεμπλοκάρισμα οδών»—αλλά στο εσωτερικό η κοινωνία παραμένει βαθιά διχασμένη: αισιοδοξία για τέλος του φόβου στα σύνορα, αλλά και οργή/σκεπτικισμός για υποχωρήσεις χωρίς δικαιοσύνη για τους εκτοπισμένους του 2023 και τους κρατούμενους. Μέρος της διασποράς και ακτιβιστές το κατήγγειλαν ως «ανήθικη συναλλαγή». ArmenpressAP NewsThe Armenian Weekly
Τα μεγάλα «γκρίζα» σημεία
-
Είναι τελική ειρήνη; Πολλά μέσα τονίζουν ότι πρόκειται για πλαίσιο/οδικό χάρτη, όχι για πλήρη συνθήκη που κλείνει όλα τα νομικά/συνταγματικά ζητήματα. AP News
-
Συνταγματικές εκκρεμότητες στην Αρμενία: Πίεση Μπακού για καθαρή αποκήρυξη/αφαίρεση κάθε υπαινιγμού εδαφικών διεκδικήσεων στο Σύνταγμα. Αυτό προβάλλεται ως προϋπόθεση για «πλήρη ομαλοποίηση». Reuters
-
Ασφάλεια/τελωνεία στον διάδρομο: Η λειτουργία «υπό αρμενικό δίκαιο» είναι καίρια, αλλά μένει να αποσαφηνιστούν μηχανισμοί επιτήρησης, συνοριακοί έλεγχοι, ρόλος τρίτων (ΗΠΑ/Τουρκία) και καθεστώς διέλευσης εμπορευμάτων/ενέργειας. Al Jazeera
-
Ανθρώπινη διάσταση: Απουσία ρητής πρόβλεψης για δικαιώματα εκτοπισμένων/κρατουμένων ή για μηχανισμό συμφιλίωσης δικαίου–ασφάλειας. Το θέμα αναδεικνύουν διεθνή και αρμενικά μέσα. ReutersThe Armenian Weekly
Γεωοικονομικές επιπτώσεις
Το TRIPP είναι κομμάτι ενός μεγαλύτερου «πάζλ»: σιδηρόδρομοι, αγωγοί, οπτικές ίνες, ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Αν υλοποιηθεί, ενισχύει τον διάδρομο Κασπία–Καύκασος–Τουρκία–ΕΕ, μειώνοντας τον ρόλο της Ρωσίας και παρακάμπτοντας το ιρανικό έδαφος. Η Guardian και διεθνή πρακτορεία το περιγράφουν ως γεωοικονομικό «άλμα», με δυνητικά θετική επίδραση στην αρμενική οικονομία—ειδικά αν συνδυαστεί με άνοιγμα συνόρων/διπλωματικών σχέσεων. The GuardianReuters
Πραγματισμός vs. Δικαιοσύνη: το πολιτικό δίλημμα του Γερεβάν
Ο Πασινιάν πατάει σε δύο βάρκες: ασφάλεια/ανάσα ανάπτυξης από το «άνοιγμα» και, από την άλλη, κοινωνικό/ηθικό τραύμα για το Καραμπάχ και εσωτερική αντιπολίτευση που βλέπει «συμφωνία υποταγής». Η νομιμοποίηση θα εξαρτηθεί από:
• Απτά οφέλη (επενδύσεις, δουλειές, ασφαλή σύνορα),
• Επακόλουθες εγγυήσεις για μη επίθεση/σεβασμό συνόρων,
• Διαχείριση της μνήμης/δικαιοσύνης (κρατούμενοι, τεκμήρια, πολιτικά/ηθικά αιτήματα). AP News
Η θέση του Μπακού: «Νίκη χωρίς πόλεμο»
Για το Αζερμπαϊτζάν, το deal παγιώνει την «μετά το 2020/2023» πραγματικότητα, εξασφαλίζει φυσική σύνδεση με Ναχιτσεβάν–Τουρκία και διεθνοποιεί (με αμερικανική εμπλοκή) την ασφάλεια του άξονα Ανατολή–Δύση. Η προσεκτική ρητορική περί αρμενικής κυριαρχίας πάνω στον διάδρομο μειώνει τις εντάσεις, χωρίς να στερεί το στρατηγικό όφελος. Apa.azTrend
Ρίσκα κλιμάκωσης
Η ιρανική αντίδραση είναι το νούμερο ένα αστάθμητος παράγοντας· κάθε στρατιωτική «επίδειξη» στα σύνορα αυξάνει τον κίνδυνο ατυχήματος/κλιμάκωσης. Η ρωσική δυσαρέσκεια μπορεί να εκφραστεί ασύμμετρα (ενεργειακά/πολιτικά/ασφάλεια). Εσωτερικά, μια πολιτική κρίση στην Αρμενία (π.χ. αποτυχία συνταγματικών αλλαγών) θα φρενάρει την εφαρμογή. Reuters+1
Τι να προσέξουμε τους επόμενους μήνες
-
Τον ακριβή νομικό χαρακτήρα και τα παραρτήματα (security, τελωνεία, κανόνες διέλευσης). Al Jazeera
-
Χρονοδιάγραμμα χρηματοδότησης/κατασκευών και ποιος θα είναι ο αμερικανικός «ανάδοχος»/κοινοπραξία. Reuters
-
Ενδεχόμενη σύνδεση με μεσανατολικές διευθετήσεις (πλαίσιο Abraham) όπου αναφέρεται από αμερικανικές πηγές. Reuters
-
Εσωτερική πολιτική θερμοκρασία στην Αρμενία και διαχείριση ανθρωπιστικών εκκρεμοτήτων (κρατούμενοι, περιουσίες). The Armenian Weekly
Ενδεικτικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Αμερικανικά/διεθνή: Reuters, AP, PBS, Politico. Reuters+1AP NewsPoliticoPBS
Ευρωπαϊκά: The Guardian, Euronews. The Guardianeuronews
Ρωσικά: TASS (σύνοψη/ανταπόκριση, αναφορά στην ονομασία TRIPP). TASS
Αρμενικά: Armenpress (live updates/πλαίσιο), Armenian Weekly (κριτική της διασποράς). ArmenpressThe Armenian Weekly
Αζερικά: APA, Trend, Azertag (θετικές τοποθετήσεις/θεσμικές αναφορές). Apa.az+1azertag.az
Τουρκικά: Anadolu Ajansı (αναλυτικά για «οδικό χάρτη» και TRIPP). Anadolu Ajansı+1
Ιρανικά/περιφερειακά: Tasnim, PressTV, Al Jazeera (αντιρρήσεις για τον διάδρομο). Tasnim NewsPressTVAl Jazeera
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΙΡΑΝ
του Αλέξη Λεκάκη Κερκυραίου, Ιρανολόγου
Η Ισλαμική Δημοκρατία εκτιμά ότι διάνοιξη του Διαδρόμου Ζανγκεζούρ κατά μήκος των περίπου 40 χιλιομέτρων έκτασης αρμενο-ιρανικών συνόρων, την οποία –όπως προαναφέρθηκε– υποστηρίζει ενθέρμως κι η τρέχουσα αμερικανική διοίκηση Τραμπ, είναι εξόχως επικίνδυνη κι επιζήμια για τα ιρανικά συμφέροντα, καθότι θα απέκλειε δυνητικά την απευθείας πρόσβαση του ιρανικού κράτους προς την Αρμενία, θα αποστερούσε από το Ιράν μία πολύτιμη χερσαία δίοδο προς την Ευρώπη και κατ’ επέκταση θα αύξανε μετεωρικά ως προς τούτο την εξάρτησή του από την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν, θα έχανε το πλεονέκτημά του έναντι της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν που μέχρι τώρα χρησιμοποιούν το ιρανικό έδαφος για το διμερές χερσαίο εμπόριό τους, θα υποβάθμιζε τη γεωοικονομική/διαμετακομιστική σημασία του Ιράν, θα μείωνε τα έσοδά του από τα τέλη διέλευσης που πληρώνουν τα αζέρικα και τουρκικά εμπορικά φορτηγά, θα αποτελούσε έναν ανταγωνιστικό εμπορικό διάδρομο που θα συνέδεε την Τουρκία με το Αζερμπαϊτζάν και στη συνέχεια με την Κεντρική Ασία και την Κίνα (Μεσαίος Διάδρομος), θα ένωνε τον τουρκογενή κόσμο και, τέλος, θα αύξανε την αμερικανική και πιθανώς την ισραηλινή παρουσία στα βορειοδυτικά ιρανικά σύνορα.
