Έρευνα απο το “Πρώτο Θέμα”
Η καθημερινότητα στην Αθήνα έχει μετατραπεί σε μια μόνιμη άσκηση αντοχής επισημαίνει σε μια ενδιαφέρουσα έρευνά του το ιστολόγιο “Πρώτο Θέμα”.
Ορισμένα απο τα σημεία της έρευνάς του που αξίζουν προσοχής:
Μποτιλιάρισμα για διαδρομές λίγων χιλιομέτρων, αδυναμία εύρεσης στέγης σε προσιτή τιμή, ελάχιστο πράσινο, θόρυβος που δεν σταματά ποτέ, τουρίστες και κάτοικοι που συνωστίζονται στους ίδιους δρόμους και στις ίδιες πλατείες. Το βίωμα αυτό δεν είναι απλώς υποκειμενικό αίσθημα κόπωσης∙ είναι το σύμπτωμα μιας μητρόπολης που έχει ξεπεράσει τα όρια σχεδιασμού και αντοχής της.
Η Αθήνα, όπως διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η επιτομή του ελληνικού υδροκεφαλισμού: σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας ζει σε μια ελάχιστη γεωγραφική επιφάνεια, η οποία κτίστηκε άναρχα και χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για τόσο μεγάλους πληθυσμούς. Σήμερα, το ερώτημα δεν είναι αν η πόλη “ασφυκτιά”∙ είναι αν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί έτσι χωρίς να συντριβεί η ποιότητα ζωής όσων ζουν και εργάζονται σε αυτήν.
Θέση: Μια μητρόπολη σχεδιασμένη για τους μισούς από όσους ζουν σε αυτήν
Ο κεντρικός άξονας του προβλήματος είναι απλός: η Αθήνα λειτουργεί σαν μια πόλη που έχει χτιστεί για πολύ λιγότερους ανθρώπους και πολύ λιγότερα αυτοκίνητα, ενώ σήμερα καλείται να εξυπηρετήσει υπερδιπλάσιο πληθυσμό, μόνιμο και “περαστικό”. Οι υποδομές –οδικό δίκτυο, δημόσιες συγκοινωνίες, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, ενεργειακό σύστημα, δημόσιοι χώροι, οικιστικό απόθεμα– έχουν φτάσει στα όρια κορεσμού.
Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση είναι καθαρή: η Αθήνα δεν είναι απλώς μια πόλη με προβλήματα∙ είναι μια πόλη δομικά υπερφορτωμένη, που χρειάζεται στρατηγική αποσυμφόρησης και ανασχεδιασμού, όχι απλώς αποσπασματικά μέτρα.
Ο προβληματισμός: Πού ακριβώς ασφυκτιά η πόλη;
1. Δρόμοι και μετακινήσεις: το μόνιμο μποτιλιάρισμα
Ο πιο ορατός δείκτης κορεσμού είναι το κυκλοφοριακό. Οι δρόμοι της Αττικής έχουν σχεδιαστεί για πολύ λιγότερα οχήματα από αυτά που κυκλοφορούν σήμερα. Το αποτέλεσμα είναι γνώριμο: καθυστερήσεις, απώλεια παραγωγικού χρόνου, αυξημένο κόστος μετακίνησης, ρύπανση και νεύρα. Ο μέσος κάτοικος χάνει πλέον ολόκληρες ημέρες τον χρόνο μέσα σε ένα αυτοκίνητο που κινείται –ή, πιο σωστά, δεν κινείται– στον Κηφισό, στην Αττική Οδό ή στις κεντρικές λεωφόρους.
Το παράλογο είναι ότι, όσο αυξάνεται η κυκλοφοριακή συμφόρηση, τόσο μειώνεται η πραγματική χωρητικότητα του δικτύου: στους κορεσμένους άξονες, την ώρα αιχμής περνούν λιγότερα αυτοκίνητα από ό,τι σε ώρες χαμηλής κίνησης, καθώς οι κόμβοι “μπλοκάρουν” και οι ουρές απλώνονται σε όλο το μήκος των λεωφόρων.
2. Πάρκινγκ: η σιωπηλή κόλαση του αστικού χώρου
Πίσω από την κίνηση κρύβεται ένα εξίσου σοβαρό αλλά λιγότερο συζητημένο ζήτημα: η δραματική έλλειψη χώρων στάθμευσης. Στο κέντρο της Αθήνας λείπουν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις, με αποτέλεσμα ένα τεράστιο ποσοστό των αυτοκινήτων να σταθμεύει παράνομα. Οδηγοί που γυρίζουν επί ώρα γύρω από το τετράγωνο, κάτοικοι που πληρώνουν υπέρογκα ποσά για μια θέση σε πυλωτή ή σε ιδιωτικό πάρκινγκ, διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα που στενεύουν ακόμα περισσότερο δρόμους ήδη κορεσμένους: όλα αυτά δεν είναι “κακή νοοτροπία”, είναι η καθημερινή εκδήλωση μιας δομικής έλλειψης.
3. Θόρυβος και περιβάλλον: μια πόλη που δεν ησυχάζει ποτέ
Η Αθήνα έχει μάθει να ζει με τον θόρυβο, σε βαθμό που η “ησυχία” να μοιάζει πλέον εξωτικό στοιχείο. Αυτοκίνητα, μηχανάκια, έργα, κόρνες, συναγερμοί, οικοδομές συνθέτουν ένα μόνιμο ηχητικό φόντο, το οποίο δεν είναι απλώς ενοχλητικό – είναι επιβαρυντικό για την υγεία. Η συνεχής έκθεση σε υψηλά επίπεδα θορύβου συνδέεται με άγχος, υπέρταση, καρδιαγγειακά προβλήματα και διαταραχές ύπνου. Κι όμως, το θέμα παραμένει στη σκιά άλλων “ορατών” κρίσεων.
Ταυτόχρονα, το πράσινο παραμένει ελάχιστο. Η αναλογία τετραγωνικών μέτρων πρασίνου ανά κάτοικο υπολείπεται κατά πολύ των διεθνών συστάσεων. Παλιά οικόπεδα, αλάνες και ελεύθεροι χώροι έχουν χτιστεί, ενώ νέα μεγάλα πάρκα σπανίζουν. Η πόλη στερείται το “μαξιλάρι” που θα μπορούσε να απορροφήσει μέρος της αστικής πίεσης: σκιερούς δημόσιους χώρους, πάρκα γειτονιάς, παιδικές χαρές, άλση.
4. Στέγαση: η πιο σκληρή όψη της ασφυξίας
Εκεί όμως που η ασφυξία γίνεται υπαρξιακή είναι στο στεγαστικό. Η πρωτεύουσα βιώνει μια πρωτόγνωρη κρίση κατοικίας: η ζήτηση για ενοικίαση είναι πολύ μεγαλύτερη από την προσφορά, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί, οι μισθοί δεν ακολουθούν, και η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη μετατρέπεται σε προνόμιο. Πολλοί νέοι, εργαζόμενοι, οικογένειες αναγκάζονται να συμβιβαστούν με μικρά, παλιά, ενεργοβόρα και συχνά κακοσυντηρημένα διαμερίσματα σε υπερπυκνοκατοικημένες περιοχές.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι τιμές∙ είναι και η ποσότητα και η ποιότητα του διαθέσιμου αποθέματος. Χτίζονται ελάχιστες νέες κατοικίες σε σχέση με τον πληθυσμό, ενώ μεγάλο μέρος των παλιών κτιρίων δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες άνεσης, ενεργειακής απόδοσης και ασφάλειας. Το έλλειμμα σε διαμερίσματα προς ενοικίαση μετατρέπεται σε κοινωνική πίεση με πολλαπλές παρενέργειες: καθυστέρηση στη δημιουργία οικογένειας, “φυγή” από το κέντρο, αύξηση ανισοτήτων.
5. Τουρισμός και υπερφόρτωση: μια επιτυχία με κόστος
Η Αθήνα εν τω μεταξύ ζει τη “χρυσή εποχή” του τουρισμού της. Ρεκόρ αφίξεων, διεθνείς ξενοδοχειακές αλυσίδες, νέα καταλύματα, 12μηνη σεζόν. Όλα αυτά αποτελούν οικονομική επιτυχία, αλλά έχουν και κόστος: οι ίδιοι δρόμοι, τα ίδια πεζοδρόμια, τα ίδια μέσα μεταφοράς καλούνται να εξυπηρετήσουν ολοένα και περισσότερους επισκέπτες, χωρίς ανάλογη διεύρυνση των υποδομών. Η πόλη κινδυνεύει να γίνει “θύμα της επιτυχίας της”, αν ο τουρισμός δεν συνδυαστεί με σοβαρή πολιτική αστικού σχεδιασμού.
