Reuters
Του Will Dunham
25 Ιουνίου 2025, 18:10 GMT+3 – Ενημέρωση πριν από 14 ώρες
Η ανακάλυψη νέου πλανήτη γεμίζει κενό στη γνώση για το διάστημα
Εικόνα του πρωτοπλανητικού δίσκου γύρω από το άστρο TWA 7, καταγεγραμμένη με το όργανο SPHERE του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή, επικαλύπτεται από εικόνα που κατέγραψε το όργανο MIRI του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb, σε εικόνα που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 25 Ιουνίου 2025.
Περίληψη
- Νεαρός αέριος γίγαντας πλανήτης με μάζα παρόμοια με του Κρόνου
- Ο λιγότερο μαζικός εξωπλανήτης που έχει απεικονιστεί άμεσα
- Το Webb είχε μελετήσει ήδη γνωστούς εξωπλανήτες
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ, 25 Ιουνίου (Reuters) – Εκτός από τον πλούτο πληροφοριών για το πρώιμο σύμπαν που έχει προσφέρει από την εκτόξευσή του το 2021, το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb έχει συγκεντρώσει πολύτιμα δεδομένα για διάφορους ήδη γνωστούς εξωπλανήτες – πλανήτες πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Τώρα, για πρώτη φορά, το Webb ανακάλυψε εξωπλανήτη που δεν ήταν προηγουμένως γνωστός.
Το Webb απεικόνισε άμεσα έναν νεαρό αέριο γίγαντα πλανήτη, περίπου στο μέγεθος του Κρόνου – του δεύτερου μεγαλύτερου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος – που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο μικρότερο από τον ήλιο, σε απόσταση περίπου 110 ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό Αντλία (Antlia), σύμφωνα με τους ερευνητές. Ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που διανύει το φως σε έναν χρόνο – 5,9 τρισεκατομμύρια μίλια (9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα).
Οι περισσότεροι από τους περίπου 5.900 εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί από τη δεκαετία του 1990 έχουν εντοπιστεί μέσω έμμεσων μεθόδων, όπως η παρατήρηση μικρής μείωσης της φωτεινότητας ενός άστρου όταν ένας πλανήτης περνά μπροστά του – η λεγόμενη μέθοδος διέλευσης. Λιγότερο από το 2% αυτών έχει απεικονιστεί άμεσα, όπως συνέβη με τον νέο πλανήτη μέσω του Webb.
Αν και αυτός ο πλανήτης θεωρείται μεγάλος στο πλαίσιο του ηλιακού μας συστήματος, είναι στην πραγματικότητα ο λιγότερο μαζικός που έχει ποτέ απεικονιστεί άμεσα – 10 φορές λιγότερο μαζικός από τον προηγούμενο κάτοχο του ρεκόρ. Αυτό καταδεικνύει την ευαισθησία των οργάνων του Webb.
Η ανακάλυψη επιτεύχθηκε με τη χρήση ενός κορωνογράφου γαλλικής κατασκευής – μιας συσκευής που μπλοκάρει το έντονο φως του άστρου – εγκατεστημένου στο όργανο Μεσαίων Υπέρυθρων (MIRI) του Webb.
«Το Webb ανοίγει ένα νέο παράθυρο – όσον αφορά τη μάζα και την απόσταση ενός πλανήτη από το άστρο – προς εξωπλανήτες που έως τώρα δεν ήταν προσβάσιμοι στην παρατήρηση. Αυτό είναι σημαντικό για να εξερευνήσουμε τη διαφορετικότητα των πλανητικών συστημάτων και να κατανοήσουμε πώς σχηματίζονται και εξελίσσονται», δήλωσε η αστρονόμος Αν-Μαρί Λαγκράνζ του γαλλικού ερευνητικού οργανισμού CNRS και του LIRA/Παρατηρητήριο Παρισιού, κύρια συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη στο περιοδικό Nature.
Ο πλανήτης περιφέρεται γύρω από το άστρο του, το TWA 7, σε απόσταση περίπου 52 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση της Γης από τον ήλιο. Για σύγκριση, ο πιο απομακρυσμένος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ο Ποσειδώνας, απέχει περίπου 30 φορές περισσότερο από τον ήλιο απ’ ό,τι η Γη. Η μέθοδος διέλευσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την ανίχνευση πλανητών που περιφέρονται κοντά στο άστρο τους και όχι τόσο μακριά όπως ο νέος πλανήτης.
«Οι έμμεσες μέθοδοι παρέχουν καταπληκτικές πληροφορίες για πλανήτες κοντά στα άστρα τους. Για να εντοπίσουμε και να χαρακτηρίσουμε πλανήτες πιο μακριά, συνήθως 10 φορές την απόσταση Γης–Ήλιου, απαιτείται απεικόνιση», ανέφερε η Λαγκράνζ.
Η γέννηση ενός πλανητικού συστήματος ξεκινά με ένα μεγάλο νέφος αερίου και σκόνης – που ονομάζεται μοριακό νέφος – το οποίο καταρρέει υπό τη δική του βαρύτητα για να σχηματίσει ένα κεντρικό άστρο. Το υπόλοιπο υλικό που περιστρέφεται γύρω από το άστρο σε έναν λεγόμενο πρωτοπλανητικό δίσκο σχηματίζει πλανήτες.
Το άστρο και ο πλανήτης της μελέτης αυτής είναι σχεδόν νεογέννητοι – περίπου 6 εκατομμυρίων ετών – συγκριτικά με την ηλικία του ήλιου και του ηλιακού μας συστήματος, που είναι περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων ετών.
Λόγω της γωνίας από την οποία παρατηρείται το πλανητικό σύστημα – ουσιαστικά από πάνω και όχι από το πλάι – οι ερευνητές κατάφεραν να διακρίνουν τη δομή του εναπομείναντος δίσκου. Διαθέτει δύο ευρείς ομόκεντρους δακτυλιοειδείς σχηματισμούς από πετρώδες και σκονισμένο υλικό και έναν στενό δακτύλιο στον οποίο βρίσκεται ο πλανήτης.
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη τη σύνθεση της ατμόσφαιρας του πλανήτη, αν και μελλοντικές παρατηρήσεις από το Webb ενδέχεται να δώσουν απάντηση. Δεν είναι επίσης βέβαιο αν ο πλανήτης, όντας τόσο νέος, συνεχίζει να αποκτά μάζα συσσωρεύοντας υλικό γύρω του.
Παρότι αυτός ο πλανήτης είναι ο μικρότερος που έχει απεικονιστεί άμεσα, παραμένει πολύ πιο μαζικός από βραχώδεις πλανήτες όπως η Γη, οι οποίοι θεωρούνται καλύτεροι υποψήφιοι στην αναζήτηση ζωής πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Ακόμα και με τις εξαιρετικές δυνατότητες παρατήρησης του σύμπαντος στο κοντινό και μεσαίο υπέρυθρο φάσμα, το Webb δεν είναι ακόμα σε θέση να απεικονίσει άμεσα εξωπλανήτες στο μέγεθος της Γης.
«Ατενίζοντας το μέλλον, ελπίζω ότι τα σχέδια για άμεση απεικόνιση πλανητών τύπου Γης και αναζητήσεις ενδείξεων ζωής θα γίνουν πραγματικότητα», δήλωσε η Λαγκράνζ.
