Λυδία Μπεγόνια Χόρντλερ Χιλ
Καθηγήτρια Ανοσολογίας και Βιολογίας του Καρκίνου, Universidad San Jorge
28 Οκτωβρίου 2025
Δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων
Η Λυδία Μπεγόνια Χόρντλερ Χιλ δεν εργάζεται, δεν παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες, δεν κατέχει μετοχές ούτε λαμβάνει χρηματοδότηση από καμία εταιρεία ή οργανισμό που θα μπορούσε να επωφεληθεί από αυτό το άρθρο και δεν έχει δηλώσει καμία σχετική συνεργασία πέραν της ακαδημαϊκής της ιδιότητας.
Υπάρχει μια ανησυχητική αύξηση των περιστατικών καρκίνου μεταξύ των millennials τα τελευταία χρόνια. Η αύξηση είναι τόσο έντονη που οι άνθρωποι που γεννήθηκαν μεταξύ 1981 και 1995 είναι πλέον η πρώτη γενιά που είναι πιο πιθανό να αναπτύξει όγκους από τους γονείς της. Γιατί οι νεότεροι άνθρωποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ ό,τι στο παρελθόν; Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, οι τοξίνες στο σύγχρονο περιβάλλον και το άγχος συμβάλλουν όλα. Και, δυστυχώς, δεν είναι οι μόνες αιτίες.
Αν διαβάζετε αυτό το κείμενο, είναι πολύ πιθανό ότι, όπως κι εγώ, ανήκετε στη γενιά των millennials. Αν ναι, πιθανόν να έχετε παρατηρήσει ολοένα και περισσότερα περιστατικά φίλων ή γνωστών με ασθένειες που συνήθως θα συσχετίζαμε με την ώριμη ενήλικη ζωή – υπέρταση, διαβήτη τύπου 2 ή ίσως ακόμα και με εκείνη που όλοι φοβόμαστε να κατονομάσουμε: τον καρκίνο.
Οι millennials – άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1981 και 1995 – είναι η πρώτη γενιά που διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει όγκους από τους γονείς της. Μεταξύ 1990 και 2019, τα περιστατικά καρκίνου πρώιμης έναρξης σε άτομα κάτω των 50 ετών αυξήθηκαν κατά 79% παγκοσμίως, ενώ η θνησιμότητα αυξήθηκε κατά 28%.
Η αλήθεια είναι ότι περίπου το 80% των καρκίνων είναι «σποραδικοί», δηλαδή δεν προκαλούνται από κληρονομικές μεταλλάξεις, αλλά από εξωτερικούς παράγοντες που προκαλούν βλάβες στο DNA με την πάροδο του χρόνου. Αυτό περιλαμβάνει αυτά που τρώμε και αναπνέουμε, καθώς και το επίπεδο της σωματικής μας δραστηριότητας, της ξεκούρασης, του άγχους και της έκθεσης σε επιβλαβείς ουσίες.
Με άλλα λόγια, οι παράγοντες που κάνουν τη μεγαλύτερη διαφορά είναι οι παράγοντες του τρόπου ζωής που μας περιβάλλουν καθημερινά, και όχι τα γονίδια που κληρονομούμε. Και γνωρίζουμε καλά ότι ο τρόπος ζωής των γονιών και των παππούδων μας διέφερε πολύ από τον δικό μας.
Η επίδραση της διατροφής στο σώμα
Ένας από τους βασικούς παράγοντες πίσω από αυτήν τη «νέα επιδημία» είναι η διατροφή. Η παιδική παχυσαρκία άρχισε να εκτοξεύεται τη δεκαετία του 1980. Το 2022, περισσότερα από 390 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5 έως 19 ετών ήταν υπέρβαρα – εκ των οποίων τα 160 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Αυτή η κατάσταση δεν είναι απλώς ζήτημα αισθητικής: συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη, τη χαμηλής έντασης χρόνια φλεγμονή και τις ορμονικές μεταβολές που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού ή του ενδομητρίου.
Το σημαντικότερο είναι ότι οι επιδράσεις της παιδικής παχυσαρκίας δεν εξαφανίζονται με την ηλικία. Σύμφωνα με το Colon Cancer Foundation, μια μετα-ανάλυση που περιελάμβανε περισσότερους από 4,7 εκατομμύρια ανθρώπους έδειξε ότι όσοι είχαν υψηλό δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) σε νεαρή ηλικία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στην ενήλικη ζωή: 39% υψηλότερο για τους άνδρες και 19% υψηλότερο για τις γυναίκες σε σύγκριση με όσους είχαν υγιή ΔΜΣ κατά την παιδική ηλικία.
Οι αλλαγές στη διατροφή έχουν επίσης επηρεάσει τη μικροχλωρίδα του εντέρου μας. Έχει αποδειχθεί ότι δίαιτες πλούσιες σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα μειώνουν τη βακτηριακή ποικιλομορφία και αυξάνουν την αναλογία στελεχών που παράγουν προφλεγμονώδεις μεταβολίτες.
Αυτό συμβάλλει σε γαστρεντερικές παθήσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή το SIBO, οι οποίες συχνά φαίνονται να είναι ενδημικές στους millennials – ρωτήστε μια παρέα τριαντάρηδων ποιοι υποφέρουν από γαστρεντερικά προβλήματα και θα δείτε ελάχιστα χέρια να μην σηκώνονται.
Οι αόρατες επιδράσεις του αλκοόλ
Ο δεύτερος μεγάλος ένοχος είναι το αλκοόλ, καθώς οι συναντήσεις των millennials συχνά περιστρέφονται γύρω από ένα τραπέζι γεμάτο φαγητό και ποτό. Για χρόνια πιστευόταν ότι ένα ποτήρι κρασί μπορούσε με κάποιον τρόπο να «προστατεύει», αλλά σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ: η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο το κατατάσσει ως καρκινογόνο Ομάδας 1, στο ίδιο επίπεδο με τον καπνό. Αυτό διότι το σώμα μετατρέπει την αιθανόλη σε ακεταλδεΰδη, μια ένωση που προκαλεί βλάβες στο DNA.
Επιπλέον, τα μοτίβα κατανάλωσης διαφέρουν μεταξύ γενεών. Ενώ οι baby boomers (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1946 και 1964) πίνουν περισσότερο σε καθημερινή βάση, οι millennials τείνουν να πίνουν λιγότερο συχνά αλλά να επιδίδονται περισσότερο σε υπερκατανάλωση, κάτι που ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Αυτό επιβεβαιώνεται από την έρευνα EDADES 2024 του ισπανικού Υπουργείου Υγείας, η οποία εξετάζει τα διαφορετικά επίπεδα κινδύνου που σχετίζονται με διαφορετικές συμπεριφορές ανά γενιά.
Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μια πρόσφατη μελέτη του περιοδικού Environmental Science & Technology διαπίστωσε ότι πολλές μπύρες περιέχουν υπερφθοροαλκυλιωμένες ενώσεις (PFAS). Αυτές οι χημικές ουσίες, γνωστές και ως «αιώνια χημικά», συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά καρκίνου των όρχεων και των νεφρών.
Όχι αρκετός ύπνος
Κοιμόμαστε λιγότερο και χειρότερα από τις προηγούμενες γενιές. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι millennials και η γενιά Ζ κοιμούνται κατά μέσο όρο 30-45 λεπτά λιγότερο ανά νύχτα σε σχέση με τους baby boomers, κυρίως λόγω της νυχτερινής έκθεσης σε οθόνες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό το τεχνητό φως διαταράσσει την έκκριση της μελατονίνης, μιας αντιοξειδωτικής ορμόνης που ρυθμίζει τον κυτταρικό κύκλο.
Η χρόνια έλλειψη ύπνου όχι μόνο παρεμποδίζει την επιδιόρθωση του DNA, αλλά μειώνει και την προστατευτική δράση της μελατονίνης κατά του καρκίνου. Τα μειωμένα επίπεδα αυτής της ορμόνης έχουν συσχετιστεί με μειωμένη ικανότητα εξουδετέρωσης της οξειδωτικής βλάβης στο DNA και με αυξημένο κυτταρικό πολλαπλασιασμό.
Επιπλέον, οι διαταραχές στους κιρκάδιους ρυθμούς παρεμβαίνουν στην έκφραση γονιδίων που είναι ζωτικής σημασίας για την επιδιόρθωση του DNA. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταλλάξεις συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαδικασιών δημιουργίας όγκων.
Το βάρος του στρες
Οι millennials είναι πιθανόν η γενιά με τα υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης. Όταν αυτή η «ορμόνη του στρες» παραμένει αυξημένη για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν ενισχύει μόνο την αντίσταση στην ινσουλίνη και την υπέρταση, αλλά αποδυναμώνει και το ανοσοποιητικό σύστημα.
Η έρευνα αποκαλύπτει ότι το χρόνιο στρες αυξάνει τη φλεγμονή, παρεμποδίζει τις άμυνες του οργανισμού από το να εξαλείψουν τα μη φυσιολογικά κύτταρα και μπορεί ακόμη και να «ξυπνήσει» αδρανείς καρκινικούς όγκους. Στην πραγματικότητα, μελέτες στον γενικό πληθυσμό έχουν δείξει ότι άτομα με υψηλότερα επίπεδα στρες έχουν έως και διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο σε σύγκριση με εκείνους που διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος τους.
Οι κίνδυνοι της αυτοθεραπείας
Τέλος, οι νεότερες γενιές καταφεύγουν στην αυτοθεραπεία περισσότερο από τις προηγούμενες. Αυτό ενέχει νέους κινδύνους, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Η συχνή χρήση παρακεταμόλης συνδέεται με αυξημένη ηπατική βλάβη και ενδεχόμενη αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του ήπατος. Τα αντισυλληπτικά από του στόματος, τα οποία χρησιμοποιούνται για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα λόγω της καθυστερημένης μητρότητας, αυξάνουν ελαφρώς τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, αν και προσφέρουν προστασία έναντι του καρκίνου των ωοθηκών και του ενδομητρίου.
Επιπλέον, η παρατεταμένη χρήση αντιόξινων και αντιβιοτικών έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του πεπτικού συστήματος μέσω έμμεσων μηχανισμών, όπως οι καρκινογόνες ενώσεις ή η εντερική δυσβίωση (ανισορροπία στη μικροχλωρίδα του εντέρου).
Τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους millennials;
Οι προβλέψεις είναι ανησυχητικές. Εκτιμάται ότι τα περιστατικά καρκίνου μπορεί να αυξηθούν από περίπου 20 εκατομμύρια το 2022 σε σχεδόν 35 εκατομμύρια το 2050 – μια συνολική αύξηση σχεδόν κατά 77%. Η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στους πεπτικούς και γυναικολογικούς όγκους, οι οποίοι γίνονται ολοένα και συχνότεροι στους νέους ενήλικες.
Είμαστε η γενιά της αμεσότητας, του άγχους και των «μαγικών χαπιών», όμως δεν έχουν χαθεί όλα, καθώς μπορούμε να πάρουμε στα χέρια μας τον έλεγχο πολλών από τους παράγοντες που μας αρρωσταίνουν, ξεκινώντας από σήμερα. Η υιοθέτηση υγιεινότερων συνηθειών μπορεί να μειώσει τους κινδύνους και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας σε ένα μέλλον που δεν είναι τόσο μακρινό όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε.
