27 Ιουλίου 2025
Alon Ben Meir
Η βάρβαρη επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 και ο φρικτός πόλεμος αντεκδίκησης από το Ισραήλ αναζωπύρωσαν το αίτημα για λύση δύο κρατών. Χαιρετίζω τη κοινή πρωτοβουλία Γαλλίας-Σαουδικής Αραβίας στον ΟΗΕ υπέρ μιας λύσης δύο κρατών με την ελπίδα ότι θα ξυπνήσει τη διεθνή κοινότητα και θα τερματίσει αυτήν τη πιο καταστροφική και μακροχρόνια σύγκρουση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών σχεδιάζει να συγκαλέσει συνέδριο για την προώθηση λύσης δύο κρατών στην Παλαιστίνη, με συμπροεδρία της Γαλλίας και της Σαουδικής Αραβίας. Το συνέδριο, που ενέκρινε η Γενική Συνέλευση τον Δεκέμβριο του 2024, έχει προγραμματιστεί για τις 28-29 Ιουλίου στην Έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, δεν μπορώ να σκεφτώ συνέδριο του ΟΗΕ σημαντικότερο από αυτό το κρίσιμο θέμα, που ταλανίζει το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους σχεδόν επί οκτώ δεκαετίες.
Αυτό που προκαλεί απορία, ωστόσο, είναι ότι η διοίκηση Τραμπ αποθαρρύνει κυβερνήσεις ανά τον κόσμο από το να συμμετάσχουν στο συνέδριο. Η διπλωματική προειδοποίηση, που εστάλη την Τρίτη 10 Ιουνίου, αναφέρει ότι χώρες που θα προβούν σε «αντι-ισραηλινές ενέργειες» μετά το συνέδριο θα θεωρηθούν ότι ενεργούν ενάντια στα συμφέροντα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και ενδέχεται να αντιμετωπίσουν διπλωματικές συνέπειες από την Ουάσιγκτον.
Το ειρωνικό είναι ότι όταν ο Τραμπ παρουσίασε το σχέδιο ειρήνης της διοίκησής του για τη Μέση Ανατολή στον Λευκό Οίκο στις 28 Ιανουαρίου 2020, υποστήριξε ρητά τη λύση δύο κρατών, δηλώνοντας: «Το όραμά μου προσφέρει μια ευκαιρία win-win για τις δύο πλευρές, μια ρεαλιστική λύση δύο κρατών που επιλύει τον κίνδυνο της παλαιστινιακής κρατικότητας για την ασφάλεια του Ισραήλ.»
Ο Τραμπ, ο οποίος υποτίθεται ότι ενδιαφέρεται για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ και τη συνεχιζόμενη βιωσιμότητά του ως ανεξάρτητο κράτος, θα έπρεπε να γνωρίζει, όπως ο χρόνος έχει δείξει ξανά και ξανά, ότι η απόλυτη ασφάλεια του Ισραήλ εξαρτάται από τον τερματισμό της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Αντί να ενθαρρύνει και να επαινεί τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία για την πρωτοβουλία τους, η διπλωματική του προειδοποίηση είναι εξοργιστική, καθώς θα παρατείνει μόνο τη σύγκρουση για δεκαετίες ακόμη, προς ζημία και των δύο πλευρών.
Μια τέτοια ακατανόητη απειλή προς τις χώρες που θα υποστήριζαν το ψήφισμα θα έπρεπε να είναι αδιανόητη, κυρίως λόγω του συνεχιζόμενου φρικτού πολέμου στη Γάζα, ο οποίος απέδειξε ότι το status quo ποτέ δεν ήταν και ποτέ δεν θα είναι βιώσιμο. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση θα γίνεται ολοένα και πιο δυσεπίλυτη και θανατηφόρα. Θα καταλήξει ξανά σε βία που θα επισκιάσει ακόμη και τον τωρινό καταστροφικό πόλεμο στη Γάζα και θα προκαλέσει αμέτρητους θανάτους και καταστροφές και στις δύο πλευρές.
Συχνά, κάθε κρίση τέτοιας κλίμακας αφυπνίζει τους ανθρώπους στη σκληρή τους πραγματικότητα, εγείροντας το ερώτημα πώς να αλλάξει η δυναμική για να τερματιστεί αυτή η ενδημική σύγκρουση και να αναζητηθεί μια διέξοδος από την σχεδόν άνευ προηγουμένου κατάρρευση που προκάλεσε ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς.
Επιπλέον, η εξέταση της ιστορίας της σύγκρουσης, λαμβάνοντας υπόψη τη ψυχολογική νοοτροπία και των δύο λαών, τις βαθιά ριζωμένες διεκδικήσεις τους στην ίδια γη, και όσα έχουν συμβεί μέσα στα χρόνια, απέδειξε αδιαμφισβήτητα ότι μόνο δύο ανεξάρτητα κράτη προσφέρουν μια πρακτική και βιώσιμη λύση. Επομένως, όσοι έγραψαν το επικήδειο για τη λύση δύο κρατών αποδείχθηκαν εντελώς λανθασμένοι. Άλλες προτάσεις που έχουν τεθεί υπό εξέταση δεν άντεξαν στην κριτική.
Η Μη Βιωσιμότητα του Status Quo
Το status quo αποδεικνύεται ολοένα και πιο μη βιώσιμο, όπως δείχνουν κραυγαλέα ο τωρινός πόλεμος και η κλιμακούμενη βία στη Δυτική Όχθη. Σχεδόν έξι δεκαετίες κατοχής, σημαδεμένες από βία, Ιντιφάντες, τρομοκρατία και επανειλημμένες εισβολές στη Γάζα που κορυφώθηκαν στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, έχουν δείξει ότι η κατοχή είναι μη βιώσιμη. Επιπλέον, η διατήρηση του status quo έχει δημιουργήσει μια de facto κατάσταση ενός κράτους. Οι Παλαιστίνιοι έχουν αντισταθεί σθεναρά και συνεχίζουν να αντιστέκονται επειδή αυτή η κατάσταση έχει δημιουργήσει ένα de facto σύστημα απαρτχάιντ, όπου οι Ισραηλινοί Εβραίοι στη Δυτική Όχθη διέπονται από πολιτικό δίκαιο, ενώ οι Παλαιστίνιοι από στρατιωτικό νόμο.
Ένα Δημοκρατικό Κράτος
Οι Παλαιστίνιοι θα καλωσόριζαν ένα ενιαίο δημοκρατικό κράτος επειδή, σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, θα μπορούσαν σύντομα να σχηματίσουν πλειοψηφία και ενδεχομένως να κυβερνήσουν το Ισραήλ. Υπάρχουν περίπου 3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη, 2,1 εκατομμύρια στη Γάζα και 2 εκατομμύρια στο ίδιο το Ισραήλ, συνολικά πάνω από 7 εκατομμύρια, αριθμός περίπου ίσος με τον εβραϊκό πληθυσμό του Ισραήλ. Αυτό θα υπονόμευε το ίδιο το θεμέλιο του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους και είναι κατηγορηματικά απαράδεκτο για σχεδόν όλους τους Ισραηλινούς, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης.
Μία Αυτόνομη Παλαιστινιακή Οντότητα
Μια άλλη επιλογή είναι η δημιουργία μιας αυτόνομης παλαιστινιακής οντότητας στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Α και Β, του 80 έως 90 τοις εκατό της Περιοχής Γ και της Γάζας. Αυτή η οντότητα θα ήταν αποστρατιωτικοποιημένη αλλά θα διατηρούσε την εσωτερική της ασφάλεια σε συνεργασία με το Ισραήλ, τερματίζοντας τεχνικά την κατοχή. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, αρνείται να εγκαταλείψει τον γενικό έλεγχο της ασφάλειας, φοβούμενο για την ασφάλειά του. Οι Παλαιστίνιοι έχουν απορρίψει αυστηρά μια τέτοια επιλογή, καθώς θα καταπατούσε το δικαίωμά τους στην κρατικότητα.
Η Λύση των Δύο Κρατών
Η λύση των δύο κρατών — δύο ανεξάρτητα κράτη που συνυπάρχουν ειρηνικά και σέβονται την κυριαρχία και τα δικαιώματα το ένα του άλλου — παραμένει η μόνη βιώσιμη επιλογή. Δεδομένων των αναμειγμένων πληθυσμών στη Δυτική Όχθη και των μεταβαλλόμενων πραγματικοτήτων από το 1967 και μετά, η στενή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και της οικονομίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια βιώσιμη ειρήνη.
Οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να αποδεχθούν ότι η συνύπαρξή τους είναι αμετάκλητη. Έχουν μόνο δύο επιλογές: να αναπτυχθούν, να ευημερήσουν και να ζήσουν ειρηνικά μαζί ή να συνεχίσουν τον κύκλο της βίας για δεκαετίες ακόμη. Η επιλογή είναι δική τους — να κληροδοτήσουν ζωή ή θάνατο στις μελλοντικές γενιές.
Δυστυχώς, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα συνεχίσουν να υποφέρουν και να πληρώνουν βαρύ τίμημα σε αίμα και πόρους όσο ο Νετανιάχου ή οποιοσδήποτε άλλος του ιδίου φυράματος βρίσκεται στην εξουσία. Έχει ορκιστεί ότι δεν θα επιτρέψει ποτέ την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους όσο κυβερνά, και τώρα εκμεταλλεύεται τον πόλεμο στη Γάζα για να θάψει μια για πάντα κάθε προοπτική ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, που θα του διαφεύγει όσο σκληρά κι αν προσπαθήσει. Ακόμη χειρότερα, δεν έχει προτείνει καμία αμοιβαία αποδεκτή λύση για τον τερματισμό της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης.
Από την άλλη πλευρά, ο Τραμπ μπορεί να χρησιμοποιήσει την εξουσία του αξιώματός του για να αλλάξει τη δυναμική της σύγκρουσης και να απευθυνθεί στους Ισραηλινούς, που τον εμπιστεύονται, και να εξηγήσει γιατί μόνο η λύση δύο κρατών προσφέρει την απόλυτη εθνική ασφάλεια. Μπορεί να συγκρατήσει τον Νετανιάχου ώστε να τερματιστεί ο πόλεμος στη Γάζα, να αναπτύξει μια στρατηγική εξόδου και να προχωρήσει στη δημιουργία μιας πορείας που θα οδηγήσει, με τον καιρό, στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους. Του ειπώθηκε από τους Σαουδάραβες ότι δεν θα υπάρξει εξομάλυνση σχέσεων με το Ισραήλ αν δεν διαμορφωθεί μια τέτοια αξιόπιστη πορεία.
Αντί γι’ αυτό, επέλεξε να επιδείξει στο εκλογικό του σώμα, και ιδιαίτερα στους ευαγγελικούς, ότι νοιάζεται τόσο πολύ για το Ισραήλ, ενώ στην πραγματικότητα καθιστά το Ισραήλ πιο ευάλωτο και ανασφαλές αφήνοντας την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση να σαπίζει χωρίς καμία προοπτική επίλυσης. Τώρα απειλεί ξεδιάντροπα με τιμωρία τις χώρες που θα υποστηρίξουν τη γαλλο-σαουδαραβική πρωτοβουλία στον ΟΗΕ, αντί να την αγκαλιάσει ολόψυχα.
Ο Νετανιάχου και ο Τραμπ είναι δύο επικίνδυνα παραπλανημένα άτομα των οποίων η ανικανότητα και η έλλειψη κατανόησης του τι απαιτείται για να τερματιστεί η μακροβιότερη και αιματηρότερη σύγκρουση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προκαλούν κατάπληξη. Το αίμα των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων που θα συνεχίσουν να πεθαίνουν σε αυτή τη σύγκρουση για γενιές θα βαρύνει τα χέρια τους.
Δεν υποβαθμίζω ούτε για μια στιγμή πόσο δύσκολο και, κατά καιρούς, αξεπέραστο θα είναι να επιλυθούν τα πολυάριθμα αντικρουόμενα ζητήματα μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων και να επιτευχθεί συμφωνία βάσει της λύσης των δύο κρατών. Ωστόσο, ελλείψει οποιασδήποτε άλλης βιώσιμης επιλογής, έχουν ελάχιστη επιλογή πέρα από το να σταματήσουν σε τίποτα και να προβούν στις αναγκαίες υποχωρήσεις, ανεξαρτήτως του χρόνου που θα χρειαστεί για να επιτευχθεί μια συμφωνία.
Χαιρετίζω τη γαλλο-σαουδαραβική πρωτοβουλία για την προσπάθειά της να αναζωογονήσει την προοπτική λύσης δύο κρατών, ιδίως μετά τον φρικτό πόλεμο στη Γάζα. Ο πόλεμος απέδειξε απλώς ότι όσο οι Παλαιστίνιοι εμποδίζονται από το να ιδρύσουν δικό τους κράτος, η βίαιη ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση θα συνεχίσει να υποβόσκει, κληροδοτώντας στις επόμενες γενιές μόνο θάνατο και καταστροφή.
