ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ & ΝΙΤΣΕ 

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

[Ο Διαφωτισμός, αυτό το μεγάλο ευρωπαϊκό κίνημα «απελευθέρωσης» του ανθρώπου από τα «δεσμά» του χριστιανισμού – στην ουσία άρνησης του Χριστού ως Θεού- ευθύνεται τουλάχιστο για τους δύο παγκόσμιους πολέμους και  για δύο φαραωνικές πληγές, τον Ναζισμό και τον Κομμουνισμό, με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τους θαλάμους αερίων και τα γκούλαγκ… Το μέγεθος και η πολυμορφία του κακού έκανε τον, μαρξιστή ακόμα, Λέζεκ Κολακόφσκι να μιλήσει, μετά τον 2ο π.π., για μια «εμπειρία του διαβόλου».

Ωστόσο ο Διαφωτισμός προήλθε ως αντίδραση στην παραποίηση του χριστιανικού μηνύματος από τους Πάπες (αντιπρόσωπος του Θεού επί της Γης, Ιερά Εξέταση κ.ά). Γι’ αυτό και οι Πατέρες μας ήταν άτεγκτοι απέναντι στις αιρέσεις. Η πίστη στα δόγματα είναι που έδωσε στην Ορθοδοξία την μεταμορφωτική και απελευθερωτική της δύναμη σε άτομα και λαούς: Εκπολίτισε τους Σλάβους, χαρίζοντάς τους και αλφάβητο και, αν και αιχμάλωτη του Ισλάμ, κράτησε για τέσσερις περίπου αιώνες ζωντανούς του Βαλκανικούς λαούς και τους οδήγησε στην ελευθερία…Καλά Χριστούγεννα.  Ε.Δ.Ν.]

Πρόλογος του ακαδημαϊκού Μαρκ Φουμαρολί

Νίτσε και Βολταίρος! Μια τέτοια συμμαχία έχει κάτι που σε κάνει να σκιρτάς. Τι το κοινό μεταξύ του «βασιλιά» της Ευρώπης των Φώτων, του οποίου το πνεύμα – για τους μεν – ή το χάος ξεκάθαρων ιδεών – για τους δε –  φώτισε τον αιώνα του, και του Γερμανού φιλόσοφου, παραιτηθέντα από το Πανεπιστήμιο, αποστάτη της λουθηρανικής εκκλησίας*, του οποίου η φιλοσοφία – σφύρα, από βιβλίο σε βιβλίο, γοήτευσε και ταρακούνησε τη Γερμανία του Βίσμαρκ και την Ευρώπη της «αγωνίας του ρομαντισμού»;

Μάλιστα, Νίτσε και Βολταίρος. Και το λεπτομερές βιβλίο του Γκιγιώμ Μεταγέ έρχεται την κατάλληλη στιγμή να φωτίσει την κρίση μας για την εκπληκτική δυάδα.

Ο Νίτσε έγινε γρήγορα δεκτός και τον απόλαυσε η Γαλλία γιατί η σκέψη του συμφωνούσε με την συνήθη διαβρωτική ειρωνεία των μεγάλων παρισινών πνευμάτων, Ρενάν, Ταιν, Φλωμπέρ, Σαιν-Μπεβ, αδελφών Γκονκούρ. Αναγνωρίζουμε επίσης τις ομοιότητες του Νίτσε με τον Moνταίν και την αριστοκρατική παράδοση των Γάλλων ηθικολόγων, παρά με τον Ντεκάρτ  και τον Mαλεμπράνς. Συνέπλεε με την αυθάδεια του κοφτού ύφους τους, με την περιφρόνησή τους για οποιοδήποτε σύστημα, και με το σχέδιό τους να προσφέρουν στον αναγνώστη κάτι που να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται σαν “τίμιος άνθρωπος”. Όπως αυτοί οι αριστοκράτες των ηθών, και όπως τα πρότυπά τους, οι Λατίνοι Σενέκας και Τάκιτος, ο συγγραφέας του βιβλίου Το λυκόφως των ειδώλων θεωρείται δάσκαλος του επιγραμματικού ύφους. Και σαν αυτούς, υπήρξε αδίστακτος ανθρωπολόγος, τόσο της πραγματικής δυστυχίας όσο και του πιθανού μεγαλείου, της ανθρώπινης σύνθεσης.

Boλταίρος (1694-1778): «Αγοράζουμε οικιακούς σκλάβους μόνο από τους Νέγρους… Οι άνθρωποι που πουλούν τα παιδιά τους είναι πιο κατακριτέοι από τον αγοραστή. Αυτό το εμπόριο αποδεικνύει την υπεροχή μας· αυτός που δέχεται έναν αφέντη γεννήθηκε για να τον αποκτήσει.” Και δουλέμπορος και αποικιοκράτης ο «βασιλιάς» του Διαφωτισμού;

 

 

 

Αλλά ο Βολταίρος; Ο πιο, ή σχεδόν, διάσημος από τους συγγραφείς μας, θεωρήθηκε ύποπτος ότι κατέστρεψε το Παλαιό Καθεστώς, στον ίδιο βαθμό με τον Ρουσώ. Για το καλύτερο (η αναγέννηση ενός εξασθενημένου έθνους από έναν παρακμιακό Παλαιό Καθεστώς) ή για το χειρότερο (η Τρομοκρατία και η αυτοκρατορική περιπέτεια), ήταν ένας αποδομητής. Ο Σατωμπριάν, ο οποίος θαύμαζε ανεπιφύλακτα την κλασική καλαισθησία και την αίσθηση της φόρμας του Βολταίρου, διατύπωσε εναντίον του στα Απομνημονεύματα πέραν του τάφου το απόφθεγμα που, από τότε, ολόκληρη η  βολταιρική επιστήμη δεν κατάφερε  να ακυρώσει: ” Ο Βασιλιάς της Πρωσίας και ο Βολταίρος είναι δύο παράξενα συνταιριασμένες προσωπικότητες που θα επιβιώσουν: ο δεύτερος κατέστρεφε μια κοινωνία με τη φιλοσοφία που χρησίμευε στον πρώτο να θεμελιώσει ένα βασίλειο.

Το γεγονός ότι ο Νίτσε παραπέμπει τόσο συχνά στον Βολταίρο, όπως δείχνει ο Γκιγιώμ Μεταγέ, δεν οφείλεται καθόλου στη φήμη που δημιούργησε ο ρομαντισμός για τον συγγραφέα του Φιλοσοφικού Λεξικού και των Θεμάτων Εγκυκλοπαιδείας. Ο Γερμανός υπερφιλόλογος δεν είδε στον Βολταίρο έναν απλό καταστροφέα. Αντίθετα προς τον ρομαντικό μύθο, είχε δίκαιο. Ας αναγνωρίσουμε το εύρος της συζήτησης για τον Βολταίρο η οποία μαινόταν στα γερμανικά γράμματα του 19ου αιώνα, και από την οποία ο Νίτσε εξάγει τα συμπεράσματά του, συνήθως υπέρ του Βολταίρου.

Ας επιστρέψουμε εντούτοις στο ζήτημα του πολέμου κατά της Βίβλου και του Χριστιανισμού που αποτελεί την ουσία αυτού του βιβλίου. Βολταίρος και Νίτσε θέλησαν διαδοχικά να είναι οι πρωταγωνιστές μιας «αντιχριστιανικής μεταρρύθμισης», η οποία θα συνέχιζε και θα ριζοσπαστικοποιούσε την Αναγέννηση καθαρίζοντάς την από τη χριστιανική ακαθαρσία (για τον Βολταίρο** πρόκειται για τη βρωμιά των Μεδίκων, για τον Νίτσε*** είναι αυτή των Μπούκχαρντ και Σταντάλ).

Νίτσε (1844-1900): «Τι είναι βλαβερότερο από οποιαδήποτε διαστροφή; Η ενεργός συμπόνοια προς όλους τους εκφυλισμένους και τους αδύναμους-ο Χριστιανισμός». Υπάρχει καλύτερη δικαίωση του Ναζισμού;

 

 

 

 

 

 

Μπορούμε επίσης να την ονομάσουμε «Διονυσιακή μεταρρύθμιση» αν και για τον Βολταίρο ο Βάκχος δεν είναι ακόμα Διόνυσος. Πρέπει εντούτοις να εννοήσουμε, και στον ένα και στον άλλο, το διονυσιακό, ούτε με την κακή πολιτισμική έννοια, ούτε με την πολιτική, ούτε πολύ περισσότερο με την επαναστατική έννοια, αλλά με την  έννοια της «μεγάλης πολιτικής» των Νομοθετών. Για τους δύο συγγραφείς, αυτό καλείται να επιβληθεί, να διαδοθεί και να δράσει με το ξέσπασμα του γέλιου, με τη vis comica et polemica, σε ολοφάνερη ρήξη με την ιερή ευφράδεια, τη ρητορική τέχνη των μεταφυσικών.

Ο Βολταίρος και ο Νίτσε έχουν από κοινού τη σοφία του γελοίου και της σάτιρας η οποία δεν αγνοεί καθόλου την τραγική βαρύτητα που περιέχει η πύρινη ισχύς της. Και οι δυό τους είναι μεγάλοι θαυμαστές του Σουίφτ, του πιο τρομερού και πιο ακαταμάχητου από τους πρωταγωνιστές της διαμάχης μεταξύ Παλαιών και Εκσυγχρονιστών, που ανήκει στο στρατόπεδο των Παλαιών. Η vis comica για τους δύο στεριανούς, όπως για τον Ιρλανδό Σουίφτ είναι η Αρχαιότητα που ανακαλείται μεταξύ των Εκσυγχρονιστών, με το τραγικό της νόημα της ζωής και την επαγρύπνηση για το αληθινό μεγαλείο.

Για το πνεύμα, τον πολιτισμό, το μεγαλείο, την αυγή, την αναγέννηση, υπάρχουν πολλά θέματα σ’ αυτές τις σελίδες. Καιρός ήταν να θεωρήσουμε τη λογοτεχνία αυτό που είναι: μια αριστοκρατική αρχή ζωής, «χορού με αλυσίδες» της σκέψης. Όλα αυτά κάνουν για μένα το Νίτσε και Βολταίρος ένα αριστούργημα φιλολογικής και φιλοσοφικής ιστορίας,

Όταν ο Λούθηρος μετέφραζε τη Βίβλο, δεν μπορούσε να υποψιαστεί ότι ο σκοπός του ήταν να σφυρηλατήσει ένα λαό που θα κατέστρεφε τη Βίβλο για πάντα» (Χόρχε Λουίς Μπόρχες: Deutsches Requiem).

**Aν είσαι φίλος με έναν στρατοκράτη βασιλιά, όπως ο Φρειδερίκος ο 2ος –αντάλλαξαν 800 περίπου επιστολές – που προσάρτησε εδάφη της  Αυστρίας και της Πολωνίας, είναι επόμενο να αποστρέφεσαι το Χριστό, να προσκυνάς τον Μωάμεθ και να γίνεσαι πρόδρομος της ισλαμοποίησης της πατρίδας σου. Για τον Β. ο Μωάμεθ είναι «ποιητής» και «Μέγας» που αναγκάστηκε να κάνει κάποιες «κατεργαριές» για να επιβάλει την «επιεική» και «ανεκτική» θρησκεία του!!!Πίστευε ακράδαντα ότι την εξάλειψη του χριστιανισμού θα διαδεχόταν η παύση των πολέμων. Εγκατέλειψε όμως τα εγκόσμια μόλις μια δεκαετία πριν οι οπαδοί του – λάτρεις του Υπέρτατου Οντος όπως ο ίδιος – εξαπολύσουν την Τρομοκρατία, επιδοθούν στο Ολοκαύτωμα της Βανδέας και τους Πνιγμούς της Ναντ.

*** Από τον Νίτσε, ο Χίτλερ, γράφει η  Yvonne Sherratt στο Hitler’s Philosophers, έμαθε να μισεί τη δημοκρατία επειδή «αυτή ενθαρρύνει τη μετριότητα.» Θαύμαζε το μαχητικό πνεύμα του Νίτσε και την έκκλησή του υπέρ της βίας για πολιτικούς σκοπούς: «Η βαρβαρότητα είναι αξιοσέβαστη … Η τρομοκρατία πάντως είναι απολύτως απαραίτητη όταν πρόκειται για την θεμελίωση μιας νέας εξουσίας.” Υιοθέτησε την ιδέα του Νίτσε ότι “μια κουλτούρα πρέπει να ενθαρρύνει όχι την ισότητα αλλά το μεγαλείο” και “να δημιουργήσουμε συνθήκες που απαιτούν ισχυρότερους ανθρώπους.’’

Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα