Jan D. Walter
Καθώς η ένταση και η ρητορική μεταξύ των ΗΠΑ και της Βενεζουέλας συνεχίζουν να αυξάνονται, ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε το κλείσιμο του εναέριου χώρου της Βενεζουέλας — προκαλώντας φόβους για επικείμενη χερσαία επίθεση των ΗΠΑ.
«Ζω στη Βενεζουέλα και δεν θέλω πόλεμο». Ένας υποστηρικτής του Προέδρου Νικολάς Μαδούρο, εκφράζοντας τα αισθήματα πολλών Βενεζουελάνων κατά τη διάρκεια διαδήλωσης νωρίτερα αυτόν τον μήνα στο Καράκας.
Η Καραϊβική Θάλασσα είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό κλειστή για τους διακινητές ναρκωτικών από τη Νότια Αμερική, αλλά την Πέμπτη ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι τα αμερικανικά στρατεύματα θα ξεκινήσουν επίσης χερσαίες επιθέσεις εναντίον υπόπτων διακινητών ναρκωτικών από τη Βενεζουέλα «πολύ σύντομα». Σηματοδοτώντας άλλη μια σημαντική κλιμάκωση, ο Τραμπ δήλωσε το Σάββατο ότι ο εναέριος χώρος πάνω και γύρω από τη Βενεζουέλα πρόκειται να κλείσει πλήρως.
Από τις αρχές Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ έχουν σκοτώσει περισσότερους από 80 ανθρώπους σε επιθέσεις εναντίον περίπου 20 ταχύπλοων σκαφών με ύποπτους διακινητές ναρκωτικών — κυρίως από τη Βενεζουέλα — στον νότιο Καραϊβικό. Η Βενεζουέλα περιγράφει τις ενέργειες αυτές ως «εξωδικαστικές εκτελέσεις» και διεθνείς παρατηρητές τις βλέπουν ως σαφείς παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.
Επιχείρηση Νότιο Δόρυ
Ωστόσο, μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί στο Καράκας η συνακόλουθη επίδειξη ισχύος από τις ΗΠΑ στα ανοικτά των ακτών της Βενεζουέλας. Τους τελευταίους τρεις μήνες, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έχει συγκεντρώσει περίπου 12.000 στρατιώτες και μια ντουζίνα πολεμικά πλοία, ανάμεσά τους και το μεγαλύτερο αεροπλανοφόρο του κόσμου.
Το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PSUV), το οποίο κυβερνά με ολοένα και πιο αυταρχικά μέσα για πάνω από 20 χρόνια, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, θεωρεί αυτό ως άμεση απειλή τόσο για το κόμμα όσο και για την κυριαρχία της χώρας.
Επισήμως, η στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ που πλέον είναι γνωστή ως «Νότιο Δόρυ» έχει ως στόχο την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών από τη Νότια Αμερική προς τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η μαζική στρατιωτική ανάπτυξη τροφοδοτεί αμφιβολίες από πολλές πλευρές ότι αυτός μπορεί να είναι ο μοναδικός σκοπός. Γεωπολιτικά συμφέροντα, όπως η μείωση της επιρροής της Κίνας και της Ρωσίας στην περιοχή, μαζί με οικονομικές ανησυχίες, έχουν αναφερθεί ως πιθανά κίνητρα. Η Βενεζουέλα διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο.
Το «Καρτέλ των Ήλιων» χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέλει να ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει τον Μαδούρο και την κυβέρνησή του ως ναρκο-τρομοκράτες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προσφέρει αμοιβή 50 εκατομμυρίων δολαρίων (€58 εκατομμύρια) για τη σύλληψη του Μαδούρο — διπλάσια από αυτή που είχε προσφερθεί για τον Οσάμα μπιν Λάντεν, τον υποτιθέμενο εγκέφαλο των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Το «Καρτέλ των Ήλιων» (Cartel de los Soles), που λέγεται ότι ηγείται ο Μαδούρο, χαρακτηρίστηκε επίσης επίσημα ως τρομοκρατική οργάνωση στις αρχές της εβδομάδας. Πήρε το όνομά του από τα διακριτικά στους ώμους που φορούν οι αξιωματικοί και η υποτιθέμενη εγκληματική οργάνωση έχει ρίζες στον στρατό της Βενεζουέλας. Και επειδή το PSUV έχει επίσης βασίσει την εξουσία του σε μεγάλο βαθμό στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, η άνοδος της Βενεζουέλας ως ένας από τους σημαντικότερους κόμβους διακίνησης ναρκωτικών της Νότιας Αμερικής έχει ενισχύσει τις υποψίες ότι η κυβέρνηση εμπλέκεται επίσης.
Αντικινητοποίηση στη Βενεζουέλα
Ο Μαδούρο αρνείται την ύπαρξη του Καρτέλ των Ήλιων και έχει χαρακτηρίσει τις κατηγορίες ως «γελοίο ψέμα» που αποσκοπεί στο να δικαιολογήσει μια «παράνομη επέμβαση» στη Βενεζουέλα. Ταυτόχρονα, ο ίδιος και βασικά μέλη του υπουργικού συμβουλίου ενισχύουν το εθνικιστικό αίσθημα των Βενεζουελάνων. Ο Υπουργός Άμυνας Βλαντιμίρ Παντρίνο Λόπες χρησιμοποίησε την 105η επέτειο της Πολεμικής Αεροπορίας της Βενεζουέλας την Πέμπτη για να καλέσει τους πολίτες να «υπερασπιστούν το έθνος με τη ζωή τους αν χρειαστεί».
Η κυβέρνηση έχει επίσης παράσχει εκπαίδευση στη χρήση όπλων σε χιλιάδες πολίτες και έχει ενεργοποιήσει δεκάδες χιλιάδες πολιτοφύλακες από τον Σεπτέμβριο. Στις αρχές Νοεμβρίου, οι ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας φέρεται να πραγματοποίησαν μεγάλης κλίμακας άσκηση με τη συμμετοχή περίπου 200.000 στρατιωτών και παραστρατιωτικών — σχεδόν τα δύο τρίτα των διαθέσιμων ένοπλων δυνάμεων της χώρας. Ο Μαδούρο έχει δηλώσει ότι 4,5 εκατομμύρια εκπαιδευμένοι πολίτες θα μπορούσαν να προστεθούν σε αυτό τον αριθμό.
Αλλαγή καθεστώτος στο Καράκας;
Ενώ η αόριστη ανακοίνωση του Τραμπ για επικείμενες χερσαίες επιχειρήσεις πυροδότησε ξανά κατηγορίες ότι επιδιώκει την ανατροπή της κυβέρνησης Μαδούρο, οι ειδικοί θεωρούν αυτό το ενδεχόμενο απίθανο.
«Δεν πιστεύω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδιάζουν μια χερσαία εισβολή στη Βενεζουέλα — αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα νέο Βιετνάμ», λέει ο Κρίστιαν Κβικ, ιστορικός της Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο του Κλάγκενφουρτ, αναφερόμενος στον Πόλεμο του Βιετνάμ, στον οποίο οι ΗΠΑ προσπάθησαν ανεπιτυχώς από το 1965 έως το 1975 να επιλύσουν τον εμφύλιο υπέρ των αντικομμουνιστικών δυνάμεων.
Αντίθετα, ο Κβικ θεωρεί πιθανές στοχευμένες επιθέσεις με πυραύλους ή αεροπορικά πλήγματα κατά ύποπτων υποδομών διακίνησης.
Ο στόχος τέτοιων ενεργειών θα μπορούσε να είναι η αποσταθεροποίηση της ηγεσίας του PSUV, λέει ο Γκίντερ Μάιχολντ, πολιτικός επιστήμονας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται να συμβαίνει κάτι τέτοιο, σημειώνει. Ειδικά από τη στιγμή που, όπως τονίζουν και οι δύο ειδικοί, οι επιθέσεις των ΗΠΑ θα μπορούσαν να ενώσουν εκ νέου τον βαθιά διχασμένο λαό της Βενεζουέλας πίσω από την κυβέρνησή του.
Κλιμάκωση για διαπραγμάτευση;
Ίσως γι’ αυτό, σύμφωνα με την αμερικανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα Axios, επικαλούμενη πηγή της αμερικανικής κυβέρνησης, ο καλός Τραμπ — παράλληλα με τις πρόσφατες απειλές του — έχει προσφέρει στον Μαδούρο διαπραγματεύσεις.
Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη στον Φρανσίσκο Ροντρίγκες, πολιτικό επιστήμονα από το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ. «Αντιθέτως, σε όλη τη διάρκεια των δύο κυβερνήσεών του, ο Τραμπ έχει σταθερά προσεγγίσει δύσκολα ζητήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής μέσω μιας στρατηγικής που ανέλυσε στο βιβλίο του το 1987, The Art of the Deal: κλιμάκωσε για να διαπραγματευτεί», έγραψε πριν από μία εβδομάδα στο Foreign Affairs.
Ο Φιλ Γκάνσον, ανώτερος αναλυτής για τη Βενεζουέλα στον Διεθνή Οργανισμό Κρίσεων (International Crisis Group), συμμερίζεται την άποψη αυτή, λέγοντας ότι το ένστικτο του Τραμπ τον ωθεί στη διαπραγμάτευση και όχι στην εμπλοκή σε πόλεμο.
Ωστόσο, περαιτέρω κλιμάκωση φαίνεται σχεδόν αναπόφευκτη, καθώς μέχρι στιγμής οι απειλές έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές. Αν η πίεση δεν αποδώσει και δεν υπάρξει στρατιωτική απάντηση από τις ΗΠΑ, τότε ο στόλος θα πρέπει να αποσυρθεί χωρίς να έχει επιτύχει την αποστολή του και να υποστεί το πολιτικό κόστος, λέει ο Γκάνσον.
Η Βιόλα Τράεντερ (DW Spanish) συνέβαλε στο παρόν άρθρο, το οποίο αρχικά γράφτηκε στα γερμανικά.
Ο Γιαν Ντ. Βάλτερ είναι αρχισυντάκτης και ρεπόρτερ για την εθνική και διεθνή πολιτική και μέλος της ομάδας επαλήθευσης γεγονότων της DW.
