18 Αυγούστου 2025

stravon

ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ¹
Αύγουστος 2025
Θωμάς Μαρκόπουλος και Ιωάννης Καρκάζης²

*¹: Η παρούσα μελέτη αποτελεί μέρος εν εξελίξει ερευνητικού έργου του Κέντρου Στρατηγικών Σπουδών (CSS) με τίτλο «ΟΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ», υπό τον συντονισμό του Θωμά Μαρκόπουλου. Οι αναφορές που παράγονται στο πλαίσιο του παραπάνω έργου παρατίθενται στο Παράρτημα 1.
*²: Διευθυντής CSS

Περίληψη.
Η παρούσα μελέτη παρέχει μια συνολική επισκόπηση του Πυρηνικού Σταθμού Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP) στην Τουρκία, παρουσιάζοντάς τον ως κεντρικό άξονα της αναδυόμενης ενεργειακής υποδομής της χώρας. Χρησιμοποιώντας πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, η ανάλυση εξετάζει τις τεχνικές προδιαγραφές, την οικονομική διαμόρφωση, τη γεωπολιτική θέση, καθώς και τις κοινωνικο-περιβαλλοντικές ανησυχίες του έργου.

Ο σταθμός Akkuyu προτείνεται ως μέρος της στρατηγικής επιδίωξης της Τουρκίας για ενεργειακή ασφάλεια, στοχεύοντας στη διαφοροποίηση του ενεργειακού της μείγματος και στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, η χρήση ρωσικής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας —μέσω της συμμετοχής της Rosatom— θέτει ζήτημα τεχνολογικής κυριαρχίας και γεωπολιτικής ευαλωτότητας.

Το μοντέλο «Κατασκευή–Κτήση–Λειτουργία» (Build-Own-Operate) που εφαρμόζει η Ρωσία συνεπάγεται τη δημιουργία μακροχρόνιων πολιτικών και οικονομικών εξαρτήσεων, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν την αυτονομία της Τουρκίας στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής. Πέρα από τα στρατηγικά και τεχνικά ζητήματα, η μελέτη αναδεικνύει τις ισχυρές αντιδράσεις της κοινωνίας των πολιτών, περιλαμβανομένης της αντίθεσης από τοπικές κοινότητες και περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Αυτές οι ομάδες έχουν εγείρει σοβαρές ανησυχίες για το οικολογικό αποτύπωμα του σταθμού, τους σεισμικούς κινδύνους και την εμφανή έλλειψη διαφάνειας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η περιβαλλοντική αξιολόγηση επιπτώσεων και η δημόσια διαβούλευση έχουν επικριθεί για την περιορισμένη εμβέλειά τους και την ανεπάρκεια να επηρεάσουν ουσιαστικά τις τοπικές κοινωνίες, διαιωνίζοντας την κοινωνική δυσπιστία.

Το άρθρο υποστηρίζει ότι, παρότι το Akkuyu NPP συνιστά μια ιστορική επένδυση στο ενεργειακό μέλλον της Τουρκίας, εντούτοις ενσαρκώνει περίπλοκα ζητήματα που διαπερνούν τις διεθνείς σχέσεις, την περιβαλλοντική ηθική και την εσωτερική πολιτική. Η μελέτη υπογραμμίζει, εν τέλει, την ανάγκη για μια πιο ανοιχτή και διαφανή διαδικασία ενεργειακού σχεδιασμού, ιδίως για έργα που έχουν βαθιές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην κυριαρχία και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της χώρας.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας για διαφοροποίηση του ενεργειακού της μείγματος έχουν επιταχυνθεί την τελευταία εικοσαετία λόγω της αυξανόμενης εγχώριας κατανάλωσης, των ανησυχιών για ενεργειακή ασφάλεια και της φιλοδοξίας να μειωθεί η εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Στο πλαίσιο αυτό, η κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας, στο Ακκιού, αποτελεί σημείο καμπής στην ενεργειακή της πορεία.

Βρίσκεται στην Επαρχία Μερσίνης, στην ακτή της Μεσογείου, και δεν αποτελεί απλώς ένα τεχνολογικό έργο αλλά και ένδειξη των μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών συμμαχιών της Τουρκίας και της μακροπρόθεσμης ενεργειακής στρατηγικής της (Artantas, 2024).

Το έργο αναπτύσσεται από τη ρωσική κρατική πυρηνική εταιρεία Rosatom βάσει του μοντέλου Build-Own-Operate. Το Akkuyu είναι το πρώτο τέτοιο έργο παγκοσμίως που υλοποιείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από ξένη εταιρεία. Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση, την κατασκευή, τη λειτουργία και την κυριότητα του σταθμού από τη Rosatom σε όλη τη διάρκεια ζωής του, με την Τουρκία να αγοράζει την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια βάσει μακροχρόνιας συμφωνίας.

Παρότι το μοντέλο αυτό προσφέρει τεχνικά και χρηματοοικονομικά πλεονεκτήματα —ιδιαίτερα για μια χώρα χωρίς σοβαρή πυρηνική εμπειρία— επιφέρει σύνθετες αλληλεξαρτήσεις και θέτει ερωτήματα για την εθνική κυριαρχία, τη στρατηγική αυτονομία και τις μακροχρόνιες οικονομικές συνέπειες (Temocin, 2019).

Το σχέδιο του Akkuyu προβλέπει τέσσερις αντιδραστήρες τύπου VVER-1200, με ισχύ περίπου 1.200 MW έκαστος, με στόχο να καλύψει περίπου το 10 % της ηλεκτρικής κατανάλωσης της Τουρκίας όταν ολοκληρωθεί. Αποτελεί μεγάλο βήμα προς τη μείωση των εκπομπών άνθρακα και την προώθηση καθαρότερων πηγών ενέργειας. Όμως, δεν συμφωνούν όλοι.

Περιβαλλοντικές οργανώσεις εκφράζουν ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην ακτογραμμή της Μεσογείου, ειδικά δεδομένων των σεισμικών κινδύνων στη νότια Τουρκία. Επίσης, αμφισβητούν την επάρκεια των περιβαλλοντικών μελετών. Από την άλλη πλευρά, ομάδες της κοινωνίας των πολιτών επικρίνουν τη διαδικασία ως υπερβολικά βιαστική και αδιαφανή.

Σε γεωπολιτικό επίπεδο, το Akkuyu υπογραμμίζει την εμβάθυνση της ενεργειακής συνεργασίας Τουρκίας–Ρωσίας, γεγονός που μπορεί να αλλάξει τις περιφερειακές ισορροπίες ισχύος. Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό σηματοδοτεί απομάκρυνση της Τουρκίας από τις παραδοσιακές της συμμαχίες με τη Δύση, υποδηλώνοντας μια περισσότερο πολυπολική εξωτερική πολιτική. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, καθώς η Τουρκία για χρόνια βασιζόταν σε δυτικές εταιρείες για την ενέργεια και φιλοδοξεί να καταστεί ενεργειακός κόμβος συνδετικός Ανατολής και Δύσης.

Σε οικονομικό επίπεδο, παραμένει αμφίβολο κατά πόσον το μοντέλο BOO είναι αποδοτικό βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, όσον αφορά τις τιμές συμβολαίων και τις επιπτώσεις στους Τούρκους καταναλωτές. Αν και η Rosatom αναλαμβάνει το αρχικό κόστος, η εξασφαλισμένη αγορά ενέργειας σε σταθερές τιμές μπορεί να αποδειχθεί ακριβότερη μακροπρόθεσμα. Η τοπική απόκτηση πυρηνικής τεχνογνωσίας και η δημιουργία εγχώριας δυναμικότητας παραμένουν περιορισμένες, γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητα της Τουρκίας να υλοποιήσει μελλοντικά έργα πυρηνικής ενέργειας αυτόνομα.

Αυτό το δοκίμιο επιχειρεί μια πολυδιάστατη ανάλυση του Akkuyu NPP, εξετάζοντας τα τεχνικά χαρακτηριστικά, τη χρηματοοικονομική διάρθρωση, τη γεωπολιτική σημασία και τις κοινωνικο-περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Μέσω επισκόπησης της επιστημονικής βιβλιογραφίας, πολιτικών εγγράφων και απόψεων ενδιαφερόμενων μερών, η μελέτη στοχεύει να αναλύσει πώς εντάσσεται το Akkuyu NPP στη συνολική ενεργειακή πολιτική της Τουρκίας και τι μπορεί να προσφέρει για μελλοντικές αναπτυξιακές υποδομές. Τοποθετώντας το Akkuyu NPP στο εθνικό και διεθνές πλαίσιο, το άρθρο συμβάλλει στη συζήτηση για τη διακυβέρνηση της ενέργειας, τη βιωσιμότητα και τις διασταυρώσεις τεχνολογίας και γεωπολιτικής.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.1 Εξέλιξη της Πυρηνικής Στρατηγικής της Τουρκίας
Η επιδίωξη της Τουρκίας για την απόκτηση πυρηνικής ενέργειας έχει εξελιχθεί μέσα από αρκετές δεκαετίες, καθοδηγούμενη από εσωτερικές φιλοδοξίες, τοπικές πιέσεις και παγκόσμια πρότυπα στον ενεργειακό τομέα. Ο αρχικός ενθουσιασμός για την πυρηνική τεχνολογία εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970, λόγω των στόχων για επέκταση της ενεργειακής διαφοροποίησης και μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Οι πολιτικές αναταραχές, οι συχνές αλλαγές κυβερνήσεων και οι δημοσιονομικοί περιορισμοί παρεμπόδισαν σοβαρά την πρόοδο κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (Sovacool, 2010). Η έλλειψη θεσμικής συνέχειας και η περιορισμένη τεχνική ικανότητα καθυστέρησαν επίσης την εγκαθίδρυση μιας συνεπούς πυρηνικής πολιτικής.

Κατά τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας εκτινάχθηκαν λόγω της ταχείας αστικοποίησης, εκβιομηχάνισης και πληθυσμιακής αύξησης, οδηγώντας σε ανανεωμένο ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια ως στρατηγικό μέτρο αντιμετώπισης της ενεργειακής ανασφάλειας. Τότε η τουρκική κυβέρνηση μετέφερε το ενδιαφέρον της στον μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό, ο οποίος ολοκληρώθηκε τελικά με τον Πυρηνικό Νόμο του 2007, που καθιέρωσε το νομοθετικό πλαίσιο για διεθνείς και ιδιωτικές επενδύσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις (Kibaroglu, 2012).

Σημείο καμπής αποτέλεσε η διακρατική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας το 2010. Η σύμβαση αυτή διευκόλυνε την κατασκευή του Πυρηνικού Σταθμού Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP), του πρώτου εμπορικού πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας, στην επαρχία Μερσίνης. Το έργο αυτό σηματοδότησε τη μετάβαση από την πολιτική πρόθεση στη πρακτική εφαρμογή, εγκαινιάζοντας την πυρηνική εποχή της Τουρκίας (Erdoğan & Erdoğan, 2024). Το Akkuyu εξυπηρέτησε επίσης τον ευρύτερο στρατηγικό στόχο της Άγκυρας να καταστεί ενεργειακός κόμβος και να μειώσει την ευαλωτότητά της σε διαταραχές της ενεργειακής τροφοδοσίας.

2.2 Η Συμφωνία Τουρκίας–Ρωσίας
Η πυρηνική συνεργασία Τουρκίας–Ρωσίας είναι μοναδική όχι μόνο στο τεχνικό και οικονομικό, αλλά και στο γεωπολιτικό επίπεδο. Ο σταθμός Akkuyu κατασκευάζεται βάσει του μοντέλου Build-Own-Operate (BOO), το οποίο αποτελεί εξαίρεση στον παγκόσμιο πυρηνικό τομέα. Η κρατική ρωσική πυρηνική εταιρεία Rosatom θα κατέχει το 99% του σταθμού, με την Τουρκία να παρέχει ρυθμιστικό έλεγχο, παραχώρηση γης και πρόσβαση στο δίκτυο (Turkey Today, 2025).

Αυτή η δομή επιτρέπει στη Ρωσία να διατηρεί τον λειτουργικό έλεγχο και τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο, ενώ η Τουρκία εξασφαλίζει παραγωγή ενέργειας χωρίς να καταβάλει αρχικά κεφάλαια. Το μοντέλο BOO έχει προκαλέσει αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε αναλυτές και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν ότι βελτιώνει τη μεταφορά τεχνολογίας, απλοποιεί την υλοποίηση έργων και μειώνει τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο για τις χώρες υποδοχής. Οι επικριτές επισημαίνουν θέματα μακροχρόνιας εξάρτησης από ξένους φορείς, περιορισμένης εγχώριας ικανότητας και πιθανών συνεπειών για την εθνική ασφάλεια (Schneider & Froggatt, 2023).

Στην περίπτωση της Τουρκίας, η συμφωνία αποτελεί ρεαλιστική λύση για την υπέρβαση του εσωτερικού ελλείμματος σε πυρηνική τεχνογνωσία και χρηματοδότηση. Πέραν του τεχνικού πλαισίου, η συμφωνία για το Akkuyu σηματοδοτεί μια ενίσχυση της στρατηγικής ευθυγράμμισης μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας. Αν και η Τουρκία παραμένει σύμμαχος του ΝΑΤΟ και συνεργάζεται επί μακρόν με δυτικούς θεσμούς, η ενεργειακή της σχέση με τη Ρωσία αντικατοπτρίζει μια πιο σύνθετη πορεία εξωτερικής πολιτικής.

Η πυρηνική συμφωνία εντάσσεται σε ένα σύνολο διμερών δεσμών, περιλαμβανομένων αγωγών φυσικού αερίου (π.χ. TurkStream), εξοπλιστικών προμηθειών (π.χ. αντιαεροπορικά συστήματα S-400) και περιφερειακής διπλωματίας στη Συρία και τον Καύκασο (Nordic Monitor, 2025). Αυτή η πολυεπίπεδη σχέση έχει προκαλέσει ανησυχία στους δυτικούς συμμάχους αναφορικά με τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Τουρκίας. Ορισμένοι αναλυτές ερμηνεύουν τη συμφωνία για το Akkuyu ως μέρος μιας μεταστροφής της Άγκυρας προς μια ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, με ισορροπία ανάμεσα σε δυτικούς και ανατολικούς δρώντες (Öniş, 2020). Άλλοι τη θεωρούν ως έκφραση πραγματισμού με κίνητρα τις ενεργειακές ανάγκες και τα οικονομικά συμφέροντα, και όχι ιδεολογική σύμπτωση.

2.3 Στρατηγικές Επιπτώσεις και Προοπτικές
Η πυρηνική πολιτική της Τουρκίας έχει σημαντικές επιπτώσεις σε περιφερειακό, τεχνολογικό και ενεργειακό επίπεδο. Όταν λειτουργήσει πλήρως, το Akkuyu αναμένεται να καλύπτει περίπου το 10 % της ηλεκτρικής ζήτησης της χώρας, μειώνοντας την εξάρτηση από εισαγωγές φυσικού αερίου και άνθρακα (World Nuclear Association, 2024). Αυτό είναι σύμφωνο με τους στόχους αποανθρακοποίησης και διαφοροποίησης ενέργειας που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Ενεργειακό Σχέδιο και στη Στρατηγική για το Κλίμα της Τουρκίας.

Ωστόσο, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της πυρηνικής φιλοδοξίας της Τουρκίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: την ανάπτυξη εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού, τις ρυθμιστικές δυνατότητες και την εμπιστοσύνη του κοινού. Η πυρηνική ενέργεια παραμένει αντικείμενο αντιπαράθεσης στην Τουρκία, και οι ανησυχίες για περιβαλλοντικό και σεισμικό κίνδυνο, καθώς και για τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, παραμένουν (Aydın, 2021).

Αυτά τα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με ορθή διακυβέρνηση, συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα ασφαλείας. Επιπλέον, η εμπειρία της Τουρκίας με το μοντέλο BOO μπορεί να έχει σημασία για άλλες αναδυόμενες οικονομίες που εξετάζουν την είσοδο στην πυρηνική ενέργεια. Η επιτυχία του Akkuyu θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον πυρηνικό κλάδο. Αντίθετα, αποτυχίες ή διπλωματικές δυσλειτουργίες ενδέχεται να ενισχύσουν τις αντιδράσεις κατά της ξενόκτητης ενεργειακής υποδομής.

Συνολικά, η πυρηνική πολιτική της Τουρκίας αποτελεί ένα σύνθετο μίγμα τοπικών φιλοδοξιών, διεθνούς συνεργασίας και γεωπολιτικής στρατηγικής. Το έργο του Akkuyu, όσο και αν αποτελεί σύμβολο εκσυγχρονισμού, συνοδεύεται από ζητήματα κυριαρχίας, εξάρτησης και στρατηγικής τοποθέτησης. Καθώς η Τουρκία επιδιώκει να κατακτήσει πυρηνικό καθεστώς, οφείλει να εξισορροπήσει την τεχνολογική πρόοδο με πολιτική σύνεση, εξασφαλίζοντας ότι η ενεργειακή αυτονομία δεν θα επιτευχθεί εις βάρος της εθνικής κυριαρχίας ή της περιφερειακής σταθερότητας.

3. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΠΥΡΗΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΚΚΙΟΥ (AKKUYU NPP)

3.1 Σχεδιασμός και Προδιαγραφές Αντιδραστήρα
Ο Πυρηνικός Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP), στην επαρχία Μερσίνης της νότιας Τουρκίας, αποτελεί τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της χώρας και σημείο αναφοράς στην προσπάθεια διαφοροποίησης του ενεργειακού της τομέα. Ο σταθμός αναπτύσσεται με βάση το μοντέλο Κατασκευής–Ιδιοκτησίας–Λειτουργίας (BOO) από τη ρωσική κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Rosatom.

Θα περιλαμβάνει τέσσερις αντιδραστήρες τύπου VVER-1200 πίεσης νερού (PWR) τεχνολογίας Τρίτης+ Γενιάς, με ακαθάριστη ηλεκτρική ισχύ 1.200 MW έκαστος και καθαρή ισχύ περίπου 1.200 MW. Ο τύπος VVER-1200 αποτελεί αναβάθμιση της προηγούμενης σειράς VVER-1000, με βελτιωμένα χαρακτηριστικά ασφάλειας, απόδοσης και διάρκειας ζωής. Όλες οι μονάδες προβλέπεται να λειτουργούν τουλάχιστον 60 έτη, με δυνατότητα παράτασης έως και τα 80 έτη, υπό την έγκριση των ρυθμιστικών αρχών και τις απαραίτητες τεχνολογικές προσαρμογές.

Η συνολική ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας του Akkuyu NPP αναμένεται να κυμαίνεται μεταξύ 35–40 δισεκατομμυρίων kWh, ποσότητα που αντιστοιχεί σχεδόν στο 10 % της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας.

Το σύστημα ατμογεννητριών δύο κυκλωμάτων που χρησιμοποιείται στους αντιδραστήρες VVER-1200 απομονώνει το πρωτεύον ψυκτικό μέσο —υπερκαθαρό απεσταγμένο νερό— από το δευτερεύον κύκλωμα. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες ραδιενεργής επιμόλυνσης και ενισχύει τον δείκτη ασφαλείας των λειτουργιών.

Ο πυρήνας κάθε αντιδραστήρα αποτελείται από 163 εξαγωνικά συγκροτήματα καυσίμου, που περιέχουν 312 ράβδους καυσίμου από κράμα ζιρκονίου με σφαιρίδια χαμηλά εμπλουτισμένου ουρανίου.

3.2 Χαρακτηριστικά Ασφαλείας
Η ασφάλεια αποτελεί θεμελιώδη αρχή στη σχεδιαστική φιλοσοφία του Akkuyu NPP. Οι αντιδραστήρες VVER-1200 είναι εξοπλισμένοι με ενεργητικά και παθητικά συστήματα ασφαλείας υψηλής ακρίβειας, τα οποία έχουν αναπτυχθεί σύμφωνα με διεθνή πρότυπα όπως οι Ευρωπαϊκές Απαιτήσεις Επιχειρησιακών Χρηστών (EUR), οι συστάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και τα Ρωσικά Ρυθμιστικά Έγγραφα (RRC).

Βασικά παθητικά συστήματα ασφαλείας περιλαμβάνουν:

• Το Σύστημα Παθητικής Απομάκρυνσης Θερμότητας με οκτώ εναλλάκτες θερμότητας που ψύχονται με αέρα στον θόλο του κτιρίου του αντιδραστήρα, το οποίο απομακρύνει την υπολειπόμενη θερμότητα χωρίς χρήση εξωτερικών πηγών ισχύος.
• Τον Παγιδευτή Πυρήνα (Core Catcher), ατσάλινο δοχείο βάρους 144 τόνων, σχεδιασμένο να συγκρατεί και να ψύχει το λιωμένο υλικό του πυρήνα σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος. Είναι κατασκευασμένο ώστε να αντέχει σε σεισμικά, υδροδυναμικά και κρουστικά φορτία.
• Σύστημα διπλού κελύφους σκυροδέματος με εσωτερικές χαλύβδινες τάνες υψηλής αντοχής για το κτίριο του αντιδραστήρα, ώστε να αντέχει αυξήσεις εσωτερικής πίεσης και εξωτερικά φαινόμενα.
• Το Σύστημα Έκτακτης Ψύξης Πυρήνα (ECCS), το οποίο περιλαμβάνει υδραυλικά δοχεία με βοριούχο νερό που μπορούν να λειτουργήσουν για 72 ώρες χωρίς παρέμβαση χειριστών σε οποιοδήποτε σενάριο πλήρους διακοπής ισχύος.

Ο σταθμός είναι σχεδιασμένος να αντέχει ακραία φυσικά φαινόμενα, περιλαμβανομένων σεισμών έως και μεγέθους 9,0, ανεμοστρόβιλων ταχύτητας έως 60 μ/δευτ., και τσουνάμι με κύματα ύψους έως 10 μέτρων. Αυτές οι απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα κρίσιμες λόγω της γεωλογικής τοποθεσίας της Τουρκίας στον σεισμικά ενεργό ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας.

3.3 Συστήματα Ψύξης και Περιβαλλοντική Μηχανική
Ο Akkuyu NPP χρησιμοποιεί σύστημα άμεσης ροής ψύξης, κατά το οποίο θαλασσινό νερό από τη Μεσόγειο χρησιμοποιείται για την ψύξη των συμπυκνωτών των τουρμπινών. Η κυκλοφορία μιας φοράς ακολουθείται από απόρριψη του θερμού νερού στη θάλασσα. Αν και η μέθοδος είναι αποδοτική, έχει επικριθεί για τη δημιουργία θερμικής ρύπανσης και την πρόκληση διαταραχών στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Πρόσφατες μελέτες και ακτιβιστές του περιβάλλοντος έχουν επισημάνει την ευπάθεια της Μεσογείου στην αύξηση των θερμοκρασιών, η οποία μπορεί να καθιστά το σύστημα ψύξης λιγότερο αποτελεσματικό. Τα επιφανειακά νερά στην περιοχή Μερσίνης–Ακκιού έχουν φτάσει έως και τους 31,9°C, ξεπερνώντας το όριο των 28°C που θεωρείται κρίσιμο για την ασφαλή ψύξη πυρηνικών αντιδραστήρων. Αντίστοιχες θερμοκρασίες έχουν οδηγήσει στο παρελθόν σε προσωρινό κλείσιμο πυρηνικών σταθμών στη Γαλλία και τη Σουηδία κατά τη διάρκεια καυσώνων.

Για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, η Rosatom έχει αναθέσει την εγκατάσταση αυτόματου συστήματος παρακολούθησης του θαλασσινού νερού, το οποίο καταγράφει κρίσιμες παραμέτρους όπως θερμοκρασία, χημική σύσταση και ρυθμό ροής. Επιπλέον, τα βιομηχανικά και οικιακά λύματα υφίστανται επεξεργασία και ανακύκλωση, περιορίζοντας την άντληση θαλάσσιου νερού και ελαχιστοποιώντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Ωστόσο, η ανεξάρτητη περιβαλλοντική παρακολούθηση παραμένει σπάνια, παρά τις παραπάνω ενέργειες. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η απουσία ελέγχου από τρίτους είναι αδιαφανής και υπονομεύει την εμπιστοσύνη, ενώ εγείρει και ζητήματα μακροπρόθεσμης οικολογικής βιωσιμότητας. Επιπλέον, δεδομένου ότι το εργοστάσιο βρίσκεται κοντά σε ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα και έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει την τοπική βιοποικιλότητα, απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και εφαρμογή προσαρμοστικών πρακτικών διαχείρισης.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

4.1 Κόστος και Χρηματοδότηση
Ο Πυρηνικός Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP), που βρίσκεται στην επαρχία Μερσίνης, είναι από τα πιο φιλόδοξα και δαπανηρά έργα υποδομής στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας. Με εκτιμώμενο συνολικό κόστος 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το Akkuyu είναι το πιο δαπανηρό ενεργειακό επενδυτικό σχέδιο της Τουρκίας μέχρι σήμερα (Turkey Today, 2025). Η κλίμακα του έργου αναδεικνύει τόσο την τεχνική πρόοδο της πυρηνικής παραγωγής ενέργειας όσο και τη στρατηγική σημασία που αποδίδεται στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πόρων και στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.

Το έργο χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τη ρωσική κρατική πυρηνική εταιρεία Rosatom, η οποία διατηρεί σχεδόν πλήρη ιδιοκτησία του σταθμού. Αυτή η προσέγγιση χρηματοδότησης είναι πρωτόγνωρη στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, όπου οι χώρες υποδοχής φέρουν συνήθως μεγάλο μέρος του κόστους. Η πλήρης επένδυση της Rosatom γλίτωσε την Τουρκία από τις αρχικές κεφαλαιουχικές δαπάνες, αλλά σημαίνει επίσης περιορισμένο τουρκικό έλεγχο στις λειτουργίες και τον προσανατολισμό του σταθμού (Gürkan, 2023). Ο ρόλος της Τουρκίας περιορίζεται κυρίως στην εποπτεία, τη ρύθμιση περιβαλλοντικών ζητημάτων και την παραχώρηση της γης για την εγκατάσταση.

Μια τέτοια μορφή ιδιοκτησίας εγείρει βασικά ερωτήματα για την κυριαρχία και τη διακυβέρνηση της ενέργειας μακροπρόθεσμα. Αν και η δημοσιονομική διάταξη εμφανίζεται ως συμφέρουσα βραχυπρόθεσμα, στην πράξη τοποθετεί ένα σημαντικό μέρος της ενεργειακής υποδομής της Τουρκίας υπό ξένο έλεγχο. Κάποιοι έχουν προτείνει ότι αυτή η εξάρτηση ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια και στην ενεργειακή ανεξαρτησία, ιδίως στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, με την υποστήριξη των δυτικών χωρών (Kibaroglu & Ozdemir, 2022).

Επιπλέον, το μοντέλο χρηματοδότησης αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση της ρωσικής πυρηνικής διπλωματίας, κατά την οποία η Rosatom προσφέρει πακέτα τύπου “με το κλειδί στο χέρι” σε χώρες που επιδιώκουν πυρηνική ικανότητα. Αυτή η προσέγγιση έχει αναπαραχθεί σε άλλες χώρες όπως η Αίγυπτος και η Ουγγαρία, συχνά με μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας καυσίμου και τεχνικής υποστήριξης που ενισχύουν περαιτέρω τη ρωσική παρουσία στις εθνικές αγορές ενέργειας των χωρών υποδοχής (Schneider & Froggatt, 2023).

4.2 Συμφωνία Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας
Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του έργου Akkuyu είναι η Συμφωνία Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (PPA) που περιλαμβάνεται στη διακρατική συμφωνία του 2010 μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Σύμφωνα με τη συμφωνία, η Τουρκία υποχρεούται να αγοράζει το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις δύο πρώτες μονάδες αντιδραστήρων και το 30% από τις δύο επόμενες μονάδες σε σταθερή τιμή 12,35 σεντς ΗΠΑ ανά kWh για περίοδο 15 ετών (Nordic Monitor, 2025).

Ο τρόπος καθορισμού της τιμής έχει προκαλέσει έντονη συζήτηση μεταξύ υπεύθυνων χάραξης ενεργειακής πολιτικής και οικονομολόγων. Η σταθερή τιμή είναι σημαντικά υψηλότερη από τη μέση τιμή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία, η οποία κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 5 και 8 σεντς/kWh (Kaya, 2023). Οι επικριτές θεωρούν ότι αυτή η διαφορά θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές και πιθανόν να επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά, εάν η κυβέρνηση επιλέξει να επιδοτήσει τη διαφορά για να διατηρήσει τις τιμές σε προσιτά επίπεδα.

Επιπλέον, η ακαμψία της τιμολογιακής πολιτικής ενδέχεται να περιορίσει την ικανότητα της Τουρκίας να ανταποκριθεί στις μελλοντικές συνθήκες της αγοράς ή στις τεχνολογικές εξελίξεις που μειώνουν το κόστος άλλων πηγών ενέργειας. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας υποστηρίζουν ότι η τιμή αντανακλά τη σταθερότητα και αξιοπιστία της πυρηνικής ενέργειας, η οποία προσφέρει βασικό φορτίο με ελάχιστες εκπομπές άνθρακα.

Ωστόσο, το οικονομικό σκεπτικό του μοντέλου σταθερής τιμής παραμένει αμφιλεγόμενο, ιδιαίτερα υπό το φως της δραστικής πτώσης του κόστους των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αυξανόμενης ανταγωνιστικότητας της ηλιακής και αιολικής τεχνολογίας (IEA, 2024). Επιπλέον, η διάρκεια και οι όροι της συμφωνίας ενδέχεται να περιορίσουν την ευελιξία της τουρκικής ενεργειακής πολιτικής. Καθώς οι παγκόσμιες ενεργειακές αγορές εξελίσσονται και η αποανθρακοποίηση επιταχύνεται, η Τουρκία ενδέχεται να παγιδευτεί σε μια δαπανηρή και ανελαστική συμφωνία που θα υπονομεύσει την ικανότητά της να στραφεί σε βιώσιμες και πιο οικονομικά αποδοτικές εναλλακτικές λύσεις (Acar & Yeldan, 2021).

4.3 Ενεργειακή Ανεξαρτησία
Ένας από τους βασικούς κινητήριους παράγοντες για το Akkuyu NPP είναι η επιδίωξη ενεργειακής ανεξαρτησίας. Η Τουρκία παραδοσιακά βασίζεται σε εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, κυρίως φυσικό αέριο, για πάνω από το 30% της ηλεκτροπαραγωγής της (Erdoğan & Erdoğan, 2024). Αυτή η εξάρτηση εκθέτει τη χώρα σε γεωπολιτικούς κινδύνους, διακυμάνσεις τιμών και διακοπές εφοδιασμού, ιδίως εν μέσω περιφερειακών συγκρούσεων και απρόβλεπτων εξελίξεων στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.

Με την ενσωμάτωση της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό της μείγμα, η Τουρκία στοχεύει να μειώσει την εξάρτησή της από το εισαγόμενο φυσικό αέριο και να καταστήσει το ενεργειακό της σύστημα πιο ανθεκτικό. Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί σταθερή και προβλέψιμη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία μπορεί να συμπληρώσει τις διακοπτόμενες ανανεώσιμες και να σταθεροποιήσει το δίκτυο. Σε θεωρητικό επίπεδο, το Akkuyu θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό παίκτη σε αυτές τις φιλοδοξίες, δεδομένου ότι η ενεργειακή ζήτηση της Τουρκίας αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται.

Ωστόσο, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το έργο απλώς θα μετατοπίσει την πηγή εξάρτησης αντί να την εξαλείψει. Όσο το Akkuyu μειώνει την εξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου, τόσο ενισχύει την εξάρτηση από τη ρωσική τεχνολογία, τεχνογνωσία και προμήθεια πυρηνικού καυσίμου. Η Rosatom όχι μόνο λειτουργεί τον σταθμό αλλά επίσης προμηθεύει το καύσιμο, διαχειρίζεται τα απόβλητα και εκτελεί τη συντήρηση, ενισχύοντας έτσι τη ρωσική επιρροή στον ενεργειακό τομέα της Τουρκίας για τις επόμενες γενιές (Yılmaz, 2023· Bilgin, 2020).

Αυτό έχει οδηγήσει ορισμένους παρατηρητές να αμφισβητούν κατά πόσο το Akkuyu συνεισφέρει όντως στην ενεργειακή κυριαρχία ή απλώς μεταμορφώνει τις υπάρχουσες ευαλωτότητες. Η εξάρτηση από έναν μόνο ξένο προμηθευτή για κρίσιμα συστατικά του ενεργειακού συστήματος θα μπορούσε να δημιουργήσει στρατηγικά τρωτά σημεία, ιδίως σε περίπτωση διπλωματικής σύγκρουσης ή διακοπής εφοδιαστικής αλυσίδας. Επιπλέον, η έλλειψη τοπικής ικανότητας στον τομέα της πυρηνικής τεχνολογίας μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για την ανεξάρτητη εξέλιξη και τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος της Τουρκίας στο μέλλον (Karakaya & Sriwardhana, 2022).

Συμπερασματικά, παρότι το Akkuyu αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη διαφοροποίηση του τουρκικού ενεργειακού μείγματος, οι οικονομικές και στρατηγικές του επιπτώσεις απαιτούν προσεκτική ανάλυση. Το μοντέλο χρηματοδότησης, το κόστος και οι γεωπολιτικές προεκτάσεις του έργου αναδεικνύουν τα σύνθετα διλήμματα που περιλαμβάνει η επιλογή της πυρηνικής ενέργειας ως δρόμος προς την ενεργειακή ανεξαρτησία. Καθώς η Τουρκία εισέρχεται σε νέα εποχή ενεργειακής μετάβασης, η ισορροπία μεταξύ κόστους, κυριαρχίας και βιωσιμότητας θα είναι καθοριστική για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της.

TABLE 1: Turkey’s energy mix

Source                   Share of Electricity Generation

Natural Gas                                      ~30%

Coal                                            ~25%

Hydropower                                      ~20%

Wind & Solar                                     ~15%

Nuclear (Akkuyu)                       ~10% (projected)

Αυτή η διαφοροποίηση αποτελεί στρατηγική προσπάθεια μείωσης της εξάρτησης από πηγές άνθρακα, διατηρώντας ταυτόχρονα την ενεργειακή επάρκεια. Οι επικριτές, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι η έμφαση στην πυρηνική ενέργεια —και ιδιαίτερα στον ξένο έλεγχο— είναι πιθανό να δημιουργήσει νέους κινδύνους. Οι υποστηρικτές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επισημαίνουν ότι η απανθρακοποίηση μπορεί να επιτευχθεί ταχύτερα μέσω επενδύσεων σε ηλιακή και αιολική ενέργεια, οι οποίες είναι πιο ευέλικτες, λιγότερο γεωπολιτικά επικίνδυνες και περισσότερο συμβατές με τις πολιτικές για το κλίμα της Ε.Ε. (Acar & Yıldız, 2022· Kaya, 2023).

Επιπλέον, η κεντροποιημένη φύση της πυρηνικής ενέργειας συγκρούεται με το αποκεντρωμένο ήθος των ανανεώσιμων, που παρέχουν μεγαλύτερη αυτονομία στις τοπικές κοινότητες και μειώνουν τους συνολικούς συστημικούς κινδύνους. Δεδομένου ότι η Τουρκία διαθέτει άφθονους ηλιακούς και αιολικούς πόρους, ορισμένοι ειδικοί θέτουν το ερώτημα κατά πόσο τα στρατηγικά οφέλη του Akkuyu δικαιολογούν το μακροπρόθεσμο κόστος του, ειδικά σε ό,τι αφορά την εξάρτηση, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και τις τοπικές εντάσεις.

6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

6.1 Οικολογικές Αντιρρήσεις
Ο Πυρηνικός Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP), στις ακτές της Μεσογείου, έχει προκαλέσει σημαντική οικολογική διαμάχη, λόγω των πιθανών επιπτώσεών του στο ευαίσθητο θαλάσσιο και χερσαίο περιβάλλον της περιοχής. Περιβαλλοντικές οργανώσεις και η επιστημονική κοινότητα έχουν εκφράσει ανησυχίες για τη θερμική ρύπανση, ένα φαινόμενο κατά το οποίο το απορριπτόμενο νερό ψύξης από το εργοστάσιο θερμαίνει τα γειτονικά θαλάσσια οικοσυστήματα.

Η διαδικασία αυτή επηρεάζει τη βιοποικιλότητα, επηρεάζοντας κυρίως τα είδη που είναι ευαίσθητα στη θερμοκρασία και διαταράσσοντας την οικολογική ισορροπία των παράκτιων υδάτων (Aydın, 2019). Πέραν των θερμικών επιπτώσεων, έχει σημειωθεί καταστροφή και αποσπασματική αποψίλωση ενδιαιτημάτων λόγω της εγκατάστασης και λειτουργίας του σταθμού. Οι μεσογειακές ακτές φιλοξενούν πολλά ενδημικά είδη, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων φυτών και ζώων που είναι εξαιρετικά ευαίσθητα σε περιβαλλοντικές μεταβολές.

Μέχρι σήμερα, η αποψίλωση για έργα υποδομής και η αυξημένη ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή έχουν οδηγήσει σε σοβαρές μειώσεις πληθυσμών, όπως η μεσογειακή φώκια μοναχός και εγχώρια είδη φυτών (Özdemir και Şahin, 2023). Αυτές οι επεμβάσεις επιτείνονται από την απουσία αυστηρών ανεξάρτητων περιβαλλοντικών ελέγχων, γεγονός που περιορίζει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια στην καταγραφή της συνολικής οικολογικής ζημιάς (Demir, 2022).

Επιπλέον, οι σωρευτικές επιπτώσεις της βιομηχανοποίησης σε ευαίσθητες οικολογικά περιοχές εγείρουν ερωτήματα για την επάρκεια του περιβαλλοντικού κανονιστικού πλαισίου στην Τουρκία. Εγχώριοι και διεθνείς παρατηρητές έχουν επικρίνει την έλλειψη πλήρους και ολιστικής περιβαλλοντικής αξιολόγησης επιπτώσεων, που να περιλαμβάνει μοντέλα οικολογικής προσομοίωσης μακράς διάρκειας και ουσιαστική διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Χωρίς επαρκείς στρατηγικές μετριασμού και διαρκή παρακολούθηση, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του Akkuyu ενδέχεται να έχει επιπτώσεις πολύ πέραν της άμεσης περιοχής, επηρεάζοντας μεταναστευτικές διαδρομές, παράκτια διάβρωση και θαλάσσιες τροφικές αλυσίδες.

6.2 Σεισμικός Κίνδυνος
Το γεωφυσικό υπόβαθρο της Τουρκίας αποτελεί μοναδική πρόκληση για την ασφαλή λειτουργία πυρηνικών εγκαταστάσεων. Η χώρα βρίσκεται πάνω σε πολλά ενεργά ρήγματα, με κυριότερο το Ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας, το οποίο έχει προκαλέσει στο παρελθόν καταστροφικούς σεισμούς. Παρά την εφαρμογή προηγμένων μηχανικών μέτρων αντισεισμικής προστασίας, η κοινή γνώμη εξακολουθεί να αμφισβητεί την ικανότητα του σταθμού να αντέξει έναν ισχυρό σεισμό (Çelik, 2021).

Τα προηγούμενα πυρηνικά ατυχήματα —κυρίως το Τσερνόμπιλ (1986) και η Φουκουσίμα (2011)— συνεχίζουν να επηρεάζουν τη δημόσια αντίληψη για την πυρηνική ασφάλεια. Έδειξαν ότι ακόμη και οι πιο εξελιγμένες τεχνολογίες είναι ευάλωτες σε φυσικές καταστροφές, ιδιαίτερα όταν αυτές συνδυάζονται με ανθρώπινα σφάλματα ή θεσμικές παραλείψεις.

Οι Karakaya και Yıldız (2022) υποστηρίζουν ότι τα χειρότερα σενάρια δεν έχουν ενταχθεί σωστά στη στρατηγική επικοινωνίας κινδύνου της τουρκικής κυβέρνησης, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να αμφιβάλλει για τον σχεδιασμό εκτάκτων αναγκών και τις διαδικασίες εκκένωσης.

Ο σεισμικός κίνδυνος δεν είναι μόνο τεχνικό αλλά και κοινωνικοπολιτικό ζήτημα. Η συνειδητοποίηση κινδύνου επηρεάζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και έχει επιπτώσεις στη νομιμοποίηση αποφάσεων ενεργειακής πολιτικής. Όταν υπάρχει σεισμική προϊστορία, οι πυρηνικές μονάδες πρέπει να πληρούν όχι μόνο τεχνικά, αλλά και κοινωνικά πρότυπα ασφάλειας και διαφάνειας. Χωρίς ανεξάρτητη αξιολόγηση σεισμικού κινδύνου και με περιορισμένη συμμετοχή του κοινού στον σχεδιασμό ασφάλειας, αυξάνεται η ανησυχία για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του σταθμού.

6.3 Δημόσια Γνώμη
Η στάση της κοινής γνώμης έναντι του Akkuyu NPP είναι βαθιά διχασμένη, αντανακλώντας ευρύτερες κοινωνικές εντάσεις στην Τουρκία σχετικά με την ενεργειακή πολιτική, το περιβάλλον και την εθνική κυριαρχία.

Οι υποστηρικτές του έργου το θεωρούν στρατηγικό στοίχημα για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Τουρκίας, μειώνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και εμπλουτίζοντας το ενεργειακό μείγμα της χώρας. Για κάποιους, το Akkuyu συμβολίζει τεχνολογική πρόοδο και γεωπολιτική αυτοπεποίθηση, ειδικά υπό το πρίσμα των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών και περιφερειακών φιλοδοξιών της Τουρκίας (Gürbüz, 2020).

Οι επικριτές, ωστόσο, επικαλούνται τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και εκφράζουν επιφυλάξεις ως προς τη σοφία της ανάθεσης ενός στρατηγικού έργου υποδομής σε ξένους. Το εργοστάσιο κατασκευάζεται και λειτουργεί από τη ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom με το μοντέλο BOO. Αυτή η συναλλαγή έχει προκαλέσει έντονες διαμάχες για τον ξένο έλεγχο των εθνικών ενεργειακών πόρων και τις επιπτώσεις του στην ενεργειακή κυριαρχία της Τουρκίας (Sarı, 2022).

Οι αντίπαλοι ισχυρίζονται ότι η έλλειψη εγχώριας εμπειρίας και ελέγχου μπορεί να υπονομεύσει τα πρότυπα ασφάλειας και να περιορίσει την ικανότητα της Τουρκίας να ενεργήσει αυτόνομα σε περίπτωση κρίσης. Δημόσιες διαδηλώσεις, προσφυγές στη δικαιοσύνη και εκστρατείες ευαισθητοποίησης έχουν καταστεί μορφές αντίδρασης, κυρίως από περιβαλλοντικές οργανώσεις, τοπικές κοινότητες και την κοινωνία των πολιτών. Αυτά τα κινήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη συμμετοχικού σχεδιασμού στην ενεργειακή πολιτική. Η έλλειψη ανοιχτής διαβούλευσης και διαφανούς λήψης αποφάσεων έχει δημιουργήσει κλίμα καχυποψίας, όπου οι τεχνικές διαβεβαιώσεις αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό και αντίσταση.

6.4 Διαχείριση Ραδιενεργών Αποβλήτων
Ίσως το πιο αμφιλεγόμενο ζήτημα του Akkuyu NPP είναι η πολιτική διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων. Ο σταθμός θα παράγει ραδιενεργά απόβλητα υψηλής δραστικότητας (HLW), τα οποία θα αποθηκεύονται προσωρινά επί τόπου σε ειδικές εγκαταστάσεις. Υπάρχουν υποδομές προσωρινής αποθήκευσης, αλλά δεν υφίσταται ακόμη αναπτυγμένη πολιτική για τη μακροπρόθεσμη διάθεσή τους.

Η Τουρκία δεν διαθέτει εθνική εγκατάσταση αποθήκευσης HLW, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα της πυρηνικής πολιτικής της χώρας (Yılmaz, 2023). Η εμπλοκή της Ρωσίας στη διαχείριση των αποβλήτων περιπλέκει την κατάσταση. Παρά τη δέσμευση της Rosatom για τη διαχείριση του χρησιμοποιημένου καυσίμου και των ραδιενεργών αποβλήτων, υπάρχουν αμφιβολίες για τη μακροχρόνια δέσμευση του ξένου φορέα.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA, 2022) τονίζει τη σημασία της εγχώριας διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, καθώς η εξάρτηση από ξένες πηγές μπορεί να υπονομεύσει τη ρυθμιστική συνέπεια και την εμπιστοσύνη του κοινού.

Η απουσία ξεκάθαρου νομικού και θεσμικού πλαισίου για τη διάθεση αποβλήτων συνιστά πραγματικό κίνδυνο. Χωρίς ισχυρή νομοθεσία, ανεξάρτητη εποπτεία και συμμετοχή του κοινού, η διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων μπορεί να γίνει πηγή περιβαλλοντικής και πολιτικής αναταραχής. Οι Özdemir και Şahin (2023) προειδοποιούν ότι η υπερβολική καθυστέρηση στην ίδρυση εθνικής αποθήκης μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη αποθήκευση επί τόπου, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαρροής, μόλυνσης και απειλών ασφάλειας.

Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, οι ειδικοί καλούν για μια ολοκληρωμένη εθνική πολιτική διαχείρισης αποβλήτων, που να περιλαμβάνει γεωλογική διάθεση, συμμετοχή των εμπλεκομένων και εφαρμογή διεθνών βέλτιστων πρακτικών. Ένα τέτοιο πλαίσιο δεν θα διασφαλίζει μόνο την ασφάλεια, αλλά θα ευθυγραμμίζει και την πυρηνική πολιτική της Τουρκίας με τα παγκόσμια πρότυπα περιβαλλοντικής ευθύνης και διαφάνειας.

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

7.1 Στρατηγική Επισκόπηση

Ο Πυρηνικός Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής Ακκιού (Akkuyu NPP), το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας, αποτελεί σημείο καμπής για τη διαφοροποίηση της ενεργειακής πολιτικής της χώρας και αναμένεται να καλύψει περίπου το 10 % της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Κατασκευάζεται με βάση το μοντέλο Κατασκευή–Ιδιοκτησία–Λειτουργία (BOO) από τη ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom, η οποία διαθέτει πλήρη χρηματοδότηση και επιχειρησιακό έλεγχο (Firstpost, 2023). Παρά τις υποσχέσεις για μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος και ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, το έργο συνοδεύεται από ένα πολύπλοκο σύνολο γεωπολιτικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων.

7.2 Κρίσιμες Αδυναμίες του Έργου Akkuyu

Παρά την στρατηγική του αξία, το Akkuyu NPP εμφανίζει δομικές και λειτουργικές αδυναμίες που υπονομεύουν τη μακροπρόθεσμη αξιοπιστία του. Η τοποθεσία του σταθμού στην σεισμικά ενεργή επαρχία της Μερσίνης προκαλεί ανησυχίες ότι δεν λήφθηκαν υπόψη οι γεωλογικές ευαισθησίες της Τουρκίας (Al Jazeera, 2021).

Η εταιρεία Akkuyu Nuclear JSC ανήκει εξ ολοκλήρου στη Ρωσία, χωρίς τουρκική μετοχική συμμετοχή, παρόλο που προβλέπεται δυνατότητα έως 49%. Η απουσία εγχώριας ιδιοκτησίας περιορίζει τη στρατηγική επιρροή της Τουρκίας (Nordic Monitor, 2025).

Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων επικρίνονται για έλλειψη διαφάνειας και δημόσιας διαβούλευσης, ενώ οι επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα και τους υδάτινους πόρους παραμένουν ατελώς εξετασμένες (Gürbüz, 2020).

Η Τουρκία υποχρεούται να αγοράζει ηλεκτρική ενέργεια από το Akkuyu με τιμή 12,35 σεντ/κιλοβατώρα για 15 χρόνια, δηλαδή σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από την αγορά (Sirin, 2023).

Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν επηρεάσει την προμήθεια κρίσιμων εξαρτημάτων (π.χ. εξοπλισμός Siemens), αποκαλύπτοντας την ευαλωτότητα του έργου στις γεωπολιτικές εξελίξεις (Turkey Today, 2024).

7.3 Στρατηγικοί Κίνδυνοι και Εξάρτηση από το Εξωτερικό

Το έργο Akkuyu καταδεικνύει την αυξημένη εξάρτηση της Τουρκίας από ξένες δυνάμεις – κυρίως τη Ρωσία – σε έναν τομέα κρίσιμο για την εθνική ασφάλεια. Η Rosatom παρέχει όλη την τεχνολογία, το καύσιμο και την τεχνογνωσία, ενώ η Τουρκία δεν διαθέτει εγχώρια τεχνική ικανότητα (Al Jazeera, 2021).

Η ρωσική χρηματοδότηση των 20 δισ. δολαρίων μειώνει την τουρκική επιρροή και δημιουργεί κίνδυνο για οικονομική εξάρτηση και ευπάθεια σε πιέσεις ή παρακάμψεις κυρώσεων (FDD, 2025).

Ο έλεγχος της Rosatom δίνει διαπραγματευτικό πλεονέκτημα στη Ρωσία, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιόδους έντασης για να επηρεάσει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ή την παροχή ενέργειας (Nordic Monitor, 2025).

Παρότι το έργο διέπεται από τουρκικό εμπορικό δίκαιο και ελέγχεται από την Αρχή Πυρηνικής Ρύθμισης (NDK), η λειτουργική αυτονομία της Rosatom περιορίζει την αποτελεσματικότητα του ρυθμιστικού πλαισίου (Bayraktar, 2025).

7.4 Αδιαμφισβήτητες Παρατηρήσεις και Πολιτικά Λάθη

Η άρνηση της Τουρκίας να ασκήσει το δικαίωμα αγοράς μετοχών της εταιρείας οδήγησε σε απώλεια στρατηγικού ελέγχου. Δεν υπήρξε επαρκής διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, κατά παράβαση δημοκρατικών και περιβαλλοντικών αρχών (Gürbüz, 2020).

Η αποκλειστική συνεργασία με τη Ρωσία αγνόησε τη δυνατότητα πολυμερούς συνεργασίας (π.χ. ΕΕ ή IAEA). Η χώρα επίσης στερείται εθνικής πολιτικής για τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων (Yılmaz, 2023).

7.5 Αναπόφευκτοι Κίνδυνοι και Υψηλές Πιθανότητες Αποτυχίας

• Γεωπολιτική Εξάρτηση: Η Ρωσία ελέγχει πλήρως τον σταθμό, ενώ η Τουρκία δεν εξάσκησε το δικαίωμα συμμετοχής έως 49%. Οι κυρώσεις έχουν ήδη επηρεάσει κρίσιμες παραδόσεις εξαρτημάτων (Turkey Today, 2024). Η πλήρης ρωσική χρηματοδότηση δημιουργεί μακροχρόνια εξάρτηση, ιδίως σε περιόδους διπλωματικής κρίσης (NucNet, 2024).
• Σεισμικός και Περιβαλλοντικός Κίνδυνος: Η Μερσίνη είναι σεισμικά ενεργή περιοχή. Οι μελέτες δεν επαρκούν για να επιβεβαιώσουν την ανθεκτικότητα του σχεδιασμού σε σεισμό μεγάλου μεγέθους (Martin, 2000). Το ENSREG το 2024 διαπίστωσε την ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων (ENSREG, 2024).
• Τεχνικά και Επιχειρησιακά Ζητήματα: Υπάρχει έλλειψη καταρτισμένων Τούρκων τεχνικών, γεγονός που ενισχύει την εξάρτηση από ρωσικό προσωπικό (Protothema, 2019). Ο σχεδιασμός VVER-1200 αντιμετώπισε δυσκολίες προσαρμογής στις τουρκικές ρυθμιστικές και περιβαλλοντικές συνθήκες (Martin, 2000).
• Ρυθμιστικά Εμπόδια: Παρά τη ρυθμιστική αρμοδιότητα της NDK, η αυτονομία της Rosatom και η έλλειψη τουρκικής συμμετοχής περιορίζουν την επιβολή συμμόρφωσης (Nordic Monitor, 2025). Η συμφωνία του 2010 προβλέπει θεωρητικά έλεγχο από την Τουρκία, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ρωσικό διαχειριστικό έλεγχο.
• Μη Αναστρέψιμα Ελαττώματα: Η Τουρκία δεν διαθέτει εγκαταστάσεις για παραγωγή, επεξεργασία ή αποθήκευση πυρηνικού καυσίμου και εξαρτάται μόνιμα από ρωσικές αλυσίδες εφοδιασμού. Μέχρι το 2025, δεν υπήρχε στρατηγική για τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων, κάτι που εγκυμονεί μακροπρόθεσμους κινδύνους. Η υποχρεωτική τιμή αγοράς ενέργειας για 15 χρόνια μπορεί να προκαλέσει οικονομικές στρεβλώσεις και κοινωνική δυσαρέσκεια (Turkey Today, 2024).

7.6 Πολιτικές Συστάσεις

Για να ενισχύσει την ασφάλεια και να βελτιώσει τη βιωσιμότητα του πυρηνικού της σχεδίου, η Τουρκία χρειάζεται να υιοθετήσει ορισμένες πρακτικές:

• Συμμετοχή Κοινωνίας και Διαφάνεια: Η πυρηνική πολιτική δεν μπορεί να είναι αποκομμένη από τη δημόσια διαβούλευση και τις περιβαλλοντικές μελέτες. Θα πρέπει να υπόκειται σε έλεγχο από ανεξάρτητες αρχές και να δημοσιοποιείται (Gürbüz, 2020).
• Διαφοροποίηση Ενεργειακού Μείγματος: Η ένταξη της ηλιακής, αιολικής και γεωθερμικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα θα μειώσει την εξάρτηση από πυρηνικά και ορυκτά καύσιμα και θα ευθυγραμμιστεί με τις παγκόσμιες προσπάθειες απανθρακοποίησης (Acar & Yıldız, 2022).
• Πυρηνική Απόβλητα και Διαχείριση: Απαιτείται ισχυρό θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση, αποθήκευση και διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων, ώστε να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία και η περιβαλλοντική ακεραιότητα (Yılmaz, 2023).
• Εναλλακτικοί Ενεργειακοί Εταίροι: Η Τουρκία θα πρέπει να αναζητήσει εταίρους εκτός Ρωσίας —π.χ. από την Ευρώπη ή την Ασία— για να περιορίσει τους γεωπολιτικούς κινδύνους και να ενισχύσει τον τεχνολογικό πλουραλισμό (Bilgin, 2020).
• Ενίσχυση Ρυθμιστικών Αρχών: Η Αρχή Πυρηνικής Ρύθμισης (NDK) θα πρέπει να ενισχυθεί με περισσότερη αυτονομία και χρηματοδότηση, ώστε να εφαρμόζει τις προδιαγραφές ασφαλείας και να επιβλέπει τις ξένες εγκαταστάσεις.
• ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ