του Γιώργου Κωνσταντινίδη*
Πολλά ακούγονται και γράφονται τα τελευταία χρόνια για την ελληνική αποβιομηχάνιση, η οποία ήταν αποτέλεσμα λαθεμένων αποφάσεων, ενεργειών, παραλείψεων και άστοχων επιλογών ιθυνόντων, οι οποίοι όμως δεν έχουν ως σήμερα λογοδοτήσει.
Μία παράμετρος που έχει παραγκωνιστεί από το δημόσιο διάλογο αποτελεί η περιορισμένης αποτελεσματικότητας βιομηχανική πολιτική που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα, κυρίως από τη δεκαετία του ’80 και μετά. Λόγω απουσίας στρατηγικού σχεδιασμού για τη βιομηχανία – μεταποίηση, πολιτικών και κομματικών συμφερόντων, επικράτησης του άκρατου και ιδιοτελούς συνδικαλισμού, διαρκώς μειούμενης παροχής φορολογικών και επενδυτικών κινήτρων στην ελληνική επικράτεια για την πραγματοποίηση άμεσων ξένων επενδύσεων και διασπάθισης του δημόσιου χρήματος από κρατικοδίαιτους του πολιτικοοικονομικού συστήματος, δεν καλλιεργήθηκε επιχειρηματικό πνεύμα στην Ελλάδα όσο σε άλλες ευρωπαϊκές και τρίτες χώρες. Αυτό είχε ως συνέπεια το ελληνικό πρότυπο ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες να δίνει προτεραιότητα στον τριτογενή τομέα παραγωγής (υπηρεσίες) και όχι ιδιαίτερα στον δευτερογενή (μεταποίηση).
Έτσι, όταν ξέσπασε η ελληνική κρίση ο τομέας των υπηρεσιών και ειδικά του εμπορίου επηρεάστηκε άμεσα και καταλυτικά. Με την υπαγωγή της χώρας στα Μνημόνια και στις αποφάσεις της τρόικας, τα οριζόντια μέτρα περικοπών μισθών και συντάξεων, την ακατάσχετη φορολογία τόσο των πολιτών όσο και των επιχειρήσεων, τις απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα και την ολοένα και μεγαλύτερη εξασθένηση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών – νοικοκυριών, δημιουργήθηκε ένας φαύλος κύκλος ύφεσης, ο οποίος δε φαίνεται να ολοκληρώνεται, αν δεν αλλάξει το μείγμα οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται στην Ελλάδα.
Πιστεύω ότι η αυξημένη βιομηχανική ικανότητα θα λειτουργούσε ως θωράκιση στην ύφεση της ελληνικής αγοράς, μετριάζοντας τις απώλειες σε όρους Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος και σε θέσεις απασχόλησης. Αφού δεν υφίσταται αυτό το «αλεξικέραυνο» στην οικονομία μας, χρειάζεται να στηριχθεί η εξωστρέφεια, ο εξαγωγικός προσανατολισμός των διεθνώς αναγνωρισμένων μεγάλων ελληνικών εταιρειών που παράγουν ανταγωνιστικά και ποιοτικά προϊόντα, αλλά και των μικρομεσαίων, που συνιστούν τη ραχοκοκαλιά της εγχώριας επιχειρηματικότητας, ώστε να δημιουργηθούν νέες αγορές για τα ελληνικά προϊόντα όλων των κλάδων. Ειδικότερα, για τα 50 και πλέον προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (π.χ. μαστίχα Χίου, γραβιέρα Νάξου, κρόκος Κοζάνης, αυγοτάραχο Μεσολογγίου, μήλα Πηλίου κτλ.) απαιτείται η αξιοποίηση του συγκριτικού τους πλεονεκτήματος και η με στρατηγικό μάρκετινγκ προώθησή τους στις διεθνείς αγορές.
Τα ελληνικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας μπορούν, με στοχευμένες πολιτικές, να συνδράμουν στην αύξηση των εξαγωγών και στην αναζωογόνηση του σήματος «made in Greece». Εάν παράλληλα προσφερθούν ορισμένα φορολογικά και επενδυτικά κίνητρα, τότε θα προσελκυστούν επενδύσεις ελληνικών και ξένων κεφαλαίων, που κρίνονται απολύτως αναγκαία για την πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομίας μας.
Γιώργος Κωνσταντινίδης, οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέας του βιβλίου “Συσσώρευση Κεφαλαίου και Παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία Διαχρονικά”, εκδόσεις Παπαζήση, 2009.
Όσο αφορά τα τεχνολογικά προιόντα,το πρόβλημα στην ελλάδα δεν είναι τόσο η ανάπτυξη/πρωτοτύπηση προιόντος καθαυτού, όσο η βιομηχανοποίηση των προιόντων δια εργοστασιακής/μαζικής παραγωγής που απαιτεί βιομηχανική οργάνωση και χρηματοδότηση. Σε αυτό το δεύτερο υστερούμε σε σχέση με τους δυτικούς. Και γενινώς έχει να κάνει με την ευρύτερη ελληνική νοοτροπία, ότι εμείς οι έλληνες είμαστε της φιλοσοφίας, παρά της μαζικής παραγωγής και χωρίς ενδιαφέρον να κυνηγήσουμε ευκαιρίες για κέρδος. Εδώ υπάρχει ένα ευρύτερο φιλοσοφικό ζήτημα, το αν οι έλληνες μπορούμε να ομοιάσουμε των δυτικών, και να αποδεχτούμε τον δυτικό καπιταλισμό, ο οποίος εν γενει δεν μας ενδιαφέρει, είναι εκτός παραδόσεως μας, και απέλπιδο να τον αφομοιώσουμε στη συλογική συνείδησή μας. Δεν συμμετείχαμε στην βιομηχανική επανάσταση, δεν αποκτήσαμε βιομηχανική παράδοση, και ποτέ μας δεν αποκτήσαμε μερίδιο στην παγκόσμια βιομηχανική αγορά η οποία έχει ιδιοποιηθεί από συγκεκριμένες δυτικές χώρες (μεγάλη η σημασία της ύπαρξης παράδοσης σε κάποιον τομέα σε μια χώρα). Άλλος παράγοντας της αποβιομηχάνησης είναι η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό.
Υ.Γ. Ως διαφορετικό παράδειγμα της σημασίας της παράδοσης στη μαζική παραγωγή και κέρδος θα ανέφερα την Ρωσία, η οποία διαθέτει μακράν ανώτερη στρατιωτική, πυρηνική, διαστημική τεχνολογία, σε σχέση με τη δύση, αλλά δεν δύναται να πουλήσει βιομηχανικά προιόντα όπως αυτοκίνητα, κλπ, όχι άλλης υστέρησης παρά μόνο βιομηχανικής/καπιταλιστικής παραδόσεως, που θά ‘θελε αιώνα να υιοθετήσει/δημιουργήσει.