Παραθέτουμε τις αναφορές του κειμένου Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ για Ελλάδα, Τουρκία, Ευρώπη και στην συνέχεια οι “Ανιχνεύσεις” προβαίνουν σε μια ανάλυση.
Απο την ανάλυση προκύπτει ότι η Ελλάδα θεωρείται χρήσιμη για τις ΗΠΑ αλλά όχι αναγκαία. Στο έγγραφο δεν αναφέρεται ούτε μια φορά, η Ευρώπη αντιμετωπίζεται με απαξίωση, ενώ στην Τουρκία γίνεται αναφορά για τον ρόλο της στη Μέση Αντολή στην λογική πως αν προωθήσει τηνπολιτική των ΗΠΑ θα έχει αναβαθμισμένο ρόλο.
Πρώτα οι αναφορές.
1. Τι λέει για την Ελλάδα
Στο κείμενο η Ελλάδα δεν αναφέρεται ονομαστικά πουθενά. Αυτό είναι σημαντικό από μόνο του:
– Δεν υπάρχει ειδική μνεία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
– Δεν υπάρχει αναφορά στη Σούδα, στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο, ή σε οποιονδήποτε ελληνικό ρόλο στο ΝΑΤΟ.
– Η Ελλάδα εμφανίζεται μόνο έμμεσα ως μέρος της Ευρώπης ή της Νότιας Ευρώπης στις περιφερειακές κατηγορίες.
Τι λέει για την Ευρώπη
Κύριες αναφορές: σελ. 25–27
«Προώθηση της Ευρωπαϊκής Μεγαλοσύνης»
«Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν συνηθίσει να σκέφτονται τα ευρωπαϊκά προβλήματα ως ζήτημα ανεπαρκών στρατιωτικών δαπανών και οικονομικής στασιμότητας. Υπάρχει αλήθεια σε αυτό, αλλά τα πραγματικά προβλήματα της Ευρώπης είναι ακόμα βαθύτερα.»
«Η ηπειρωτική Ευρώπη χάνει μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ — από 25% το 1990 σε 14% σήμερα — εν μέρει λόγω εθνικών και υπερεθνικών κανονισμών που υπονομεύουν τη δημιουργικότητα και την εργατικότητα.»
«Αλλά αυτή η οικονομική παρακμή ωχριά μπροστά στην προοπτική πολιτισμικής εξαφάνισης. Τα μεγαλύτερα ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη περιλαμβάνουν δραστηριότητες της ΕΕ και άλλων υπερεθνικών φορέων που υπονομεύουν την πολιτική ελευθερία και την κυριαρχία, μεταναστευτικές πολιτικές που μεταμορφώνουν την ήπειρο και δημιουργούν συγκρούσεις, λογοκρισία της ελευθερίας του λόγου και καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης, καταρρέουσες γεννήσεις και απώλεια εθνικών ταυτοτήτων και αυτοπεποίθησης.»
Για τη Ρωσία & τον πόλεμο στην Ουκρανία
«Η σχέση της Ευρώπης με τη Ρωσία είναι το σημείο όπου η έλλειψη αυτοπεποίθησης είναι πιο εμφανής.»
«Είναι βασικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να διαπραγματευτούν μια γρήγορη παύση των εχθροπραξιών στην Ουκρανία, για να σταθεροποιήσουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες, να αποτρέψουν ανεξέλεγκτη κλιμάκωση, και να επανακαθιδρύσουν στρατηγική σταθερότητα με τη Ρωσία.»
Για τη Γερμανία και την Κίνα
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε το διαστρεβλωτικό αποτέλεσμα να αυξήσει τις εξωτερικές εξαρτήσεις της Ευρώπης, ειδικά της Γερμανίας. Σήμερα, οι γερμανικές χημικές εταιρείες χτίζουν τεράστια εργοστάσια στην Κίνα, χρησιμοποιώντας ρωσικό φυσικό αέριο που δεν μπορούν να προμηθευτούν στην πατρίδα τους.»
Για τη δημοκρατία στην Ευρώπη
«Η κυβέρνηση Τραμπ βρίσκεται σε αντίθεση με Ευρωπαίους αξιωματούχους που έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τον πόλεμο, και που βρίσκονται σε ασταθείς κυβερνήσεις μειοψηφίας, πολλές από τις οποίες καταπατούν βασικές δημοκρατικές αρχές για να καταστείλουν την αντιπολίτευση.»
Για τον ρόλο των ΗΠΑ στην Ευρώπη
«Η Ευρώπη παραμένει στρατηγικά και πολιτισμικά ζωτική για τις ΗΠΑ.»
«Στόχος μας πρέπει να είναι να βοηθήσουμε την Ευρώπη να διορθώσει την τρέχουσα πορεία της.»
Συγκεκριμένες αμερικανικές προτεραιότητες για την Ευρώπη
• «Επανακαθίδρυση συνθηκών σταθερότητας στην Ευρώπη και στρατηγικής σταθερότητας με τη Ρωσία.»
• «Ενδυνάμωση της Ευρώπης ώστε να στέκεται στα δικά της πόδια και να αναλαμβάνει πρωταρχική ευθύνη για την άμυνά της.»
• «Καλλιέργεια αντίστασης στην τρέχουσα πορεία της Ευρώπης μέσα στα ίδια τα ευρωπαϊκά έθνη.»
• «Άνοιγμα των ευρωπαϊκών αγορών σε αμερικανικά αγαθά.»
• «Ενίσχυση των υγιών εθνών της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης με εμπορικούς δεσμούς, πωλήσεις όπλων, πολιτική συνεργασία και πολιτιστικές ανταλλαγές.»
• «Τερματισμός της αντίληψης ότι το ΝΑΤΟ είναι μια διαρκώς επεκτεινόμενη συμμαχία.»
• «Πίεση στην Ευρώπη να αντιμετωπίσει την κινεζική βιομηχανική υπερχωρητικότητα, την τεχνολογική κλοπή και την κυβερνοκατασκοπεία.»
Τι λέει για την Τουρκία
Μοναδική άμεση αναφορά: σελ. 28
Η Τουρκία αναφέρεται μία και μόνο φορά — στο τμήμα για τη Μέση Ανατολή και ειδικά για τη Συρία:
«Syria remains a potential problem, but with American, Arab, Israeli, and Turkish support may stabilize and reassume its rightful place as an integral, positive player in the region.»
«Η Συρία παραμένει ένα πιθανό πρόβλημα, αλλά με αμερικανική, αραβική, ισραηλινή και τουρκική υποστήριξη μπορεί να σταθεροποιηθεί και να επανακτήσει τη δικαιωματική της θέση ως έναν αναπόσπαστο, θετικό παίκτη στην περιοχή.»
Η Νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ:
Τι Σημαίνει για Ελλάδα, Τουρκία και Ευρωπαϊκή Ασφάλεια
ΑΝΑΛΥΣΗ
Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, αποτελεί μια από τις πιο αποκαλυπτικές χαρτογραφήσεις των αμερικανικών προτεραιοτήτων στη σύγχρονη γεωπολιτική περίοδο. Πρόκειται για ένα κείμενο που δείχνει προς τα πού στρέφουν την προσοχή τους οι ΗΠΑ.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η Ελλάδα δεν εμφανίζεται πουθενά. Ούτε ως σύμμαχος, ούτε ως περιφερειακός σταθεροποιητής, ούτε ως κρίσιμος παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο. Το κείμενο δεν περιέχει ούτε μία αναφορά σε βάσεις, διευκολύνσεις, γεωγραφικά σημεία ή στρατηγικούς ρόλους που σχετίζονται με την Αθήνα. Σε μια περίοδο όπου η χώρα προβάλλει ως ενεργειακός κόμβος και πυλώνας σταθερότητας, η απουσία αυτή δεν είναι ουδέτερη∙ είναι πολιτική τοποθέτηση.
Αντίθετα, η Τουρκία εμφανίζεται, έστω και μια μόνο φορά, σε ένα σημείο κομβικής σημασίας: ως δύναμη που, μαζί με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και αραβικά κράτη, μπορεί να συμβάλει στη σταθεροποίηση της Συρίας. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Σηματοδοτεί ότι η Ουάσιγκτον, παρά τις πολυετείς εντάσεις, εξακολουθεί να θεωρεί την Άγκυρα απαραίτητο παράγοντα για την περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία παραμένει “μέρος της λύσης” και όχι “μέρος του προβλήματος”.
Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη: η Ελλάδα απούσα∙ η Τουρκία παρούσα. Αυτό μεταφράζεται σε διεθνές βάρος, επιρροή και πρόσβαση στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Η Υποβάθμιση της Ευρώπης και οι Ανατροπές στο ΝΑΤΟ
Το κείμενο αντιμετωπίζει την Ευρώπη όχι ως εταίρο ισχύος, αλλά ως ήπειρο σε βαθιά κρίση. Η ανάλυση μιλά για “πολιτισμική εξαφάνιση”, “κατάρρευση της αυτοπεποίθησης”, “αποτυχημένες μεταναστευτικές πολιτικές” και για έναν πολιτικό μηχανισμό –την Ευρωπαϊκή Ένωση– που υπονομεύει εθνική κυριαρχία και δημοκρατικές ελευθερίες. Πρόκειται για μια σκληρή διάγνωση, πρωτοφανή σε επίσημο έγγραφο αμερικανικής στρατηγικής.
Ακόμη σοβαρότερο είναι το πολιτικό μήνυμα: η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την άμυνά της μόνη της. Οι ΗΠΑ αποσύρουν βαθμιαία το βάρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας και απαιτούν από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ να φθάσουν το 5% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες – στόχος ανέφικτος για πολλές οικονομίες της Ένωσης. Οι ΗΠΑ δηλώνουν επίσης ότι πρέπει να τερματιστεί η “αντίληψη” του ΝΑΤΟ ως συμμαχίας που επεκτείνεται διαρκώς.
Αυτό έχει δύο άμεσες συνέπειες:
- Οι ΗΠΑ θα εμπλέκονται λιγότερο σε διμερείς ευρωπαϊκές κρίσεις, άρα και στα ελληνοτουρκικά.
- Το πλαίσιο ασφαλείας της Ελλάδας αδυνατίζει, καθώς το ΝΑΤΟ μετασχηματίζεται από εργαλείο συλλογικής εγγύησης σε μηχανισμό επιμερισμού βαρών.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση: λιγότερη αμερικανική προσοχή, αποστασιοποίηση του ΝΑΤΟ και μια Ευρώπη που οι ίδιοι οι Αμερικανοί θεωρούν εύθραυστη και πολιτικά διχασμένη.
Η Τουρκία ως Περιφερειακός Κόμβος: Ένα Νέο Αμερικανικό Παράδειγμα
Η μοναδική αναφορά στην Τουρκία έχει μεγαλύτερο βάρος από ό,τι φαίνεται. Οι ΗΠΑ την εντάσσουν ξανά στο τρίγωνο ισχύος ΗΠΑ–Ισραήλ–Αραβικός Κόλπος. Αυτό αποτελεί μια de facto αποκατάσταση της Τουρκίας μετά από χρόνια προβλημάτων – από τους S-400, έως τη σύγκρουση με τη Γαλλία, τις προκλήσεις στη Λιβύη και τις κρίσεις στο Αιγαίο.
Το μήνυμα της Ουάσιγκτον προς την Άγκυρα είναι σαφές:
“Αν βοηθάς στις αμερικανικές προτεραιότητες (Συρία, Μεσανατολικό, ενεργειακές ροές), θα έχεις ρόλο και επιρροή.”
Οι ΗΠΑ υιοθετούν ένα ψυχρά πραγματιστικό μοντέλο:
η Τουρκία μπορεί να είναι δύσκολος σύμμαχος, αλλά είναι απαραίτητος σύμμαχος.
Αυτό δίνει στον Ερντογάν (ή στον διάδοχο του) ευρύτερα περιθώρια κινήσεων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ουάσιγκτον δείχνει ότι δεν θα εμπλακεί ενεργά στις διμερείς εντάσεις, εφόσον η Άγκυρα παραμένει χρήσιμη στα μεσανατολικά μέτωπα.
Η Ελλάδα Εκτός Κάδρου: Μια Επικίνδυνη Σιωπή
Η ελληνική απουσία συνιστά ένα σαφές διπλωματικό μήνυμα:
η Ουάσιγκτον δεν θεωρεί την Αθήνα κρίσιμο παράγοντα για τη σταθερότητα της περιοχής.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν εκτιμούν την Ελλάδα∙ σημαίνει όμως ότι δεν τη θεωρούν αναγκαία για την επίτευξη των δικών τους στόχων.
Η Σούδα, η Αλεξανδρούπολη, η προώθηση αμερικανικών συμφερόντων στην ΕΕ, όλα αυτά που η Αθήνα θεωρεί κεντρικά, δεν εμφανίζονται ως στρατηγικές προτεραιότητες στο έγγραφο.
Για την Ελλάδα, αυτό συνεπάγεται τρεις αναγκαίες κινήσεις:
- Επανατοποθέτηση στην αμερικανική σκηνή με ενεργή διπλωματία και πολιτικό lobbying.
- Εμβάθυνση συμμαχιών με Γαλλία, Ισραήλ και Αίγυπτο, που έχουν κοινά συμφέροντα έναντι της Τουρκίας.
- Αναβάθμιση της αποτρεπτικής ισχύος, διότι σε περιβάλλον μειωμένης αμερικανικής προσοχής, η Ελλάδα πρέπει να στηρίζεται περισσότερο στις δικές της δυνατότητες.
Η νέα αμερικανική στρατηγική μετακινεί τον άξονα ενδιαφέροντος από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο προς τον Ινδο-Ειρηνικό και τη Μέση Ανατολή. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η Ελλάδα πρέπει να αποδείξει εκ νέου τη χρησιμότητά της.
Συμπέρασμα: Ένας Δύσκολος Κόσμος για τους Μικρότερους Παίκτες
Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του 2025 δεν είναι απλώς ένα έγγραφο∙ είναι η πολιτική βούληση της μεγαλύτερης δύναμης του πλανήτη. Και αυτή η βούληση λέει δύο πράγματα:
πρώτον, ότι η Τουρκία παραμένει αναγκαία∙ δεύτερον, ότι η Ελλάδα δεν είναι καθοριστική για τις αμερικανικές επιδιώξεις.
Για την Αθήνα, αυτό σημαίνει ότι η εποχή όπου η παρουσία εντός ΝΑΤΟ αρκούσε για να εξασφαλίσει πολιτική υποστήριξη έχει παρέλθει. Η χώρα χρειάζεται ενεργητική στρατηγική, δικτύωση, επενδύσεις στην άμυνα και νέα συμμαχικά σχήματα.
Σε μια εποχή όπου οι ΗΠΑ επανακαθορίζουν το διεθνές τοπίο, η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει παθητικά. Πρέπει να επιβάλει την παρουσία της – αλλιώς θα συνεχίσει να γράφεται στις “σιωπές” των μεγάλων στρατηγικών.
«Η ενεργειακή χρησιμότητα της Ελλάδας δεν μεταφράζεται αυτόματα σε γεωπολιτικό βάρος.»
Η Ελλάδα είναι πράγματι χρήσιμη, όχι όμως αναγκαία. Αυτό είναι το κρίσιμο σημείο που πολλοί αγνοούν.
Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν την Ελλάδα για LNG προς τα Βαλκάνια, για ανατροφοδότηση της Ανατολικής Ευρώπης, για τον περιορισμό της ρωσικής ενέργειας και για στρατιωτικές διευκολύνσεις. Αλλά η Ουάσιγκτον βλέπει αυτά τα projects ως τεχνικά εργαλεία, όχι ως λόγο στρατηγικής αναβάθμισης της Αθήνας.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
1) Η Ελλάδα είναι μέρος υποδομής, όχι πυλώνας στρατηγικής
Στην αμερικανική αντίληψη, ο ενεργειακός διάδρομος LNG προς Βορρά:
– μπορεί να λειτουργήσει μέσω διαφορετικών κόμβων,
– είναι αναστρέψιμος,
– δεν απαιτεί εγγυήσεις ασφαλείας,
– δεν αλλάζει την αρχιτεκτονική ισχύος της περιοχής.
Άρα δεν ανεβάζει την Ελλάδα επίπεδο στον σχεδιασμό των ΗΠΑ.
2) Η Ελλάδα δεν είναι αναντικατάστατη — και οι ΗΠΑ το ξέρουν
Αν η Ελλάδα ήταν πραγματικά κρίσιμη, θα εμφανιζόταν στο έγγραφο ασφαλείας.
Δεν εμφανίζεται. Γιατί;
Διότι οι ΗΠΑ έχουν εναλλακτικές:
– Τουρκία–Βουλγαρία
– Ρουμανία–Ουκρανία
– LNG terminals σε Κροατία και Πολωνία
– EastMed σε διαφορετικές εκδοχές (ακόμη και μέσω Τουρκίας, αν αλλάξουν οι συνθήκες)
Η Ουάσιγκτον σκέφτεται πάντα με όρους redundancy:
αποφεύγει να εξαρτάται από έναν μόνο διάδρομο.
3) Η ενεργειακή σημασία είναι οικονομική, όχι στρατηγική
Αντιθέτως:
– Η Τουρκία είναι στρατηγικός παράγοντας για Συρία, Ιράν, Ισραήλ.
– Η Ελλάδα είναι διευκόλυνση για LNG.
Σε σκληρή ρεαλιστική πολιτική, αυτό κάνει τεράστια διαφορά.
4) Οι ΗΠΑ δεν θεωρούν ότι η Ελλάδα κινδυνεύει
Ένα από τα μεγάλα προβλήματα για την Αθήνα είναι ότι:
– οι ΗΠΑ θεωρούν την Ελλάδα σταθερό, δυτικό και προβλέψιμο παίκτη,
– δηλαδή όχι πηγή κρίσης.
Η Τουρκία όμως είναι πηγή κρίσης σε πολλά μέτωπα —
άρα είναι πάντα στο κέντρο του τραπεζιού.
Ο Θουκυδίδης έχει μια ωμή αλήθεια:
ο χρήσιμος και προβληματικός παίκτης έχει μεγαλύτερη διαπραγματευτική αξία από τον χρήσιμο αλλά προβλέψιμο.
5) Η Ελλάδα βλέπει το LNG ως “ισχύ”, οι ΗΠΑ το βλέπουν ως “project”
Η Αθήνα θεωρεί ότι:
– Αλεξανδρούπολη
– FSRUs
– TAP/IGB
– Διασυνδέσεις με Βαλκάνια
της δίνουν αναβαθμισμένο ρόλο.
Οι ΗΠΑ όμως τα βλέπουν ως:
– τεχνικές λύσεις,
– εργαλεία διαφοροποίησης ενέργειας,
– “low risk – high utility” projects.
Δεν τα θεωρούν μοχλούς ισχύος της Ελλάδας στο περιφερειακό γίγνεσθαι.
Γι’ αυτό η Ελλάδα χρησιμοποιείται χωρίς να αναβαθμίζεται.
«Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν την Ελλάδα όπου τη χρειάζονται, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι της αποδίδουν ρόλο αποφασιστικής σημασίας στη διεθνή πολιτική. Χρησιμότητα δεν σημαίνει ισχύ. Οι αγωγοί και τα LNG terminals δεν ανεβάζουν μια χώρα στο επίπεδο της Τουρκίας, η οποία παραμένει γεωπολιτικός παίκτης-κλειδί στη Μέση Ανατολή.»
Αυτό είναι σκληρό, αλλά είναι η πραγματικότητα της αμερικανικής στρατηγικής σκέψης.
Ότι κέρδος αποκομίσουμε δεν μπορεί παρά να είναι χρήσιμο. Και το παραμικρό μετράει και στην προκειμένη περίπτωση τα ωφέλη είναι σεβαστά.