Είναι γνωστή η δεξιοτεχνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναβάλλει κρίσιμες αποφάσεις μέχρι να μην μπορεί να το κάνει άλλο (το περίφημο «kicking the can down the road»). Εκεί εντάσσεται, εδώ και αρκετό πλέον καιρό, η σχέση της Ένωσης με την Τουρκία. Στα χαρτιά, η γείτονας παραμένει υποψήφια προς ένταξη χώρα, ζωτικός εταίρος στη διαχείριση του μεταναστευτικού, σύμμαχος στο ΝΑΤΟ και μία οικονομία με στενούς δεσμούς με την ευρωπαϊκή.

Στην πράξη, ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, η απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών διαρκώς μεγαλώνει. Σε ιδιωτικές συνομιλίες, διπλωμάτες και αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες παραδέχονται ότι η τουρκική υποψηφιότητα αποτελεί νεκρό γράμμα. Η προ-ενταξιακή χρηματοδότηση έχει περιοριστεί σημαντικά και οι τακτικές επαφές σε κορυφαίο πολιτικό επίπεδο έχουν διακοπεί. Κανείς ωστόσο δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη για τη ρήξη, οπότε η σχέση παραμένει, παραπαίοντας και με ολοένα και περισσότερα αγκάθια, στο ίδιο πλαίσιο.

Η συμπεριφορά της Τουρκίας από τον περασμένο Νοέμβριο και την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου, με κρίσιμο ενδιάμεσο στάδιο τον Έβρο και αποκορύφωμα την εκστρατεία του Oruç Reis τον τελευταίο μήνα νότια του Καστελλόριζου, οδηγεί την Ε.Ε., παρά τη θέληση πολλών κρατών-μελών, στην ώρα της αλήθειας. Είναι έκδηλη η έκπληξη των Βρυξελλών με την επιμονή του Ταγίπ Ερντογάν να κλιμακώνει την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αποχώρηση του ερευνητικού σκάφους, ακόμα και τώρα, θα έδινε μία ακόμα ευκαιρία αναβολής των αποφάσεων, ευρω-τουρκικού διαλόγου, συντήρησης των ψευδαισθήσεων.

Αντ’ αυτού, με την Άγκυρα να συνεχίζει να ανεβάζει τους τόνους ρητορικά και την πίεση επιχειρησιακά, το κλίμα στην Ευρώπη είναι βαρύ για τον Ερντογάν. Θεωρείται πλέον σχεδόν τετελεσμένο ότι η Σύνοδος Κορυφής στις 24-25 Σεπτεμβρίου θα εστιάσει σε «περιοριστικά μέτρα» (δηλαδή κυρώσεις) αντί μίας θετικής ατζέντας. Η Τουρκία «δεν είναι πλέον εταίρος» στην Ανατολική Μεσόγειο, είπε σήμερα ο Εμανουέλ Μακρόν.

Πολλοί άλλοι αρχηγοί ευρωπαϊκών κρατών και κυβερνήσεων πλέον συμφωνούν.

Από τη συνειδητοποίηση στην πράξη, φυσικά, υπάρχει πολύς δρόμος. Οι ευρωπαϊκές διαδικασίες επιβολής κυρώσεων κινούνται πάντα αργόσυρτα. Αρκετά κράτη-μέλη θα αδράξουν την πρώτη ευκαιρία έμπρακτης αποκλιμάκωσης από την πλευρά της Άγκυρας για να ταχθούν κατά των τιμωρητικών μέτρων.

Η στάση τους στις επόμενες εβδομάδες θα δείξει αν η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας», που προωθείται ένθερμα από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει μέλλον. Ο κορωνοϊός, με τις ελλείψεις και τις εξαρτήσεις που ανέδειξε, τονίζεται με κάθε ευκαιρία, καθιστά πρώτη προτεραιότητα την ενίσχυση της δυνατότητας της Ε.Ε. να υπερασπιστεί την κυριαρχία της – οικονομική, τεχνολογική, ακόμα και στρατιωτική – σε μία εποχή εντεινόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Αν όμως η Ευρώπη δεν μπορεί να μιλήσει με μία φωνή όταν μία Τρίτη χώρα αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους-μέλους, οι προοπτικές της να σταθεί ως ανεξάρτητη δύναμη στη διεθνή γεωπολιτική ζούγκλα είναι αμυδρές προς ανύπαρκτες.

“Καθημερινή”