JEFFREY D. SACHS
17 Αυγούστου 2021
Για δεκαετίες, η αμερικανική πολιτική τάξη επεμβαίνει ανελέητα και απερίσκεπτα σε χώρες των οποίων τους ανθρώπους περιφρονεί. Και για άλλη μια φορά την βοηθούν τα ευκολόπιστα ΜΜΕ της Αμερικής, τα οποία κατηγορούν, ομοιόμορφα, για τη νίκη των Ταλιμπάν την αδιόρθωτη διαφθορά του Αφγανιστάν.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – Το μέγεθος της αποτυχίας των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν κόβει την ανάσα. Δεν πρόκειται για αποτυχία Δημοκρατικών ή Ρεπουμπλικάνων, αλλά για μια διαρκή αποτυχία της αμερικανικής πολιτικής κουλτούρας, που αντικατοπτρίζεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος των πολιτικών των ΗΠΑ για την κατανόηση διαφορετικών κοινωνιών. Και είναι όλα πολύ χαρακτηριστικά.
Σχεδόν κάθε σύγχρονη στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχει σαπίσει. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε μια εξαίρεση από τον πόλεμο της Κορέας. Τη δεκαετία του 1960 και το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1970, οι ΗΠΑ πολέμησαν στην Ινδοκίνα – Βιετνάμ, Λάος και Καμπότζη – τελικά αποσύρθηκαν με ήττα μετά από μια δεκαετία γκροτέσκας σφαγής. Ο πρόεδρος Lyndon B. Johnson, ένας Δημοκρατικός, και ο διάδοχός του, ο Ρεπουμπλικανός Richard Nixon, μοιράζονται την ευθύνη.
Τα ίδια περίπου χρόνια, οι ΗΠΑ εγκατέστησαν δικτάτορες σε όλη τη Λατινική Αμερική και σε μέρη της Αφρικής, με καταστροφικές συνέπειες που κράτησαν δεκαετίες. Σκεφτείτε τη δικτατορία Mobutu στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό μετά τη δολοφονία του Patrice Lumumba που υποστηρίχθηκε από τη CIA στις αρχές του 1961, ή τη δολοφονική στρατιωτική χούντα του στρατηγού Augusto Pinochet στη Χιλή μετά την ανατροπή του Salvador Allende που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ το 1973.
Στη δεκαετία του 1980, οι ΗΠΑ υπό τον Ρόναλντ Ρέιγκαν ρήμαξαν την Κεντρική Αμερική σε πολέμους μεσολάβησης για να αποτρέψουν ή να ανατρέψουν αριστερές κυβερνήσεις. Τα τραύματα της περιοχής δεν έχουν ακόμη επουλωθεί.
Από το 1979, η Μέση Ανατολή και η Δυτική Ασία αισθάνονται το μεγαλύτερο βάρος της ανοησίας και της σκληρότητας της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ξεκίνησε πριν από 42 χρόνια, το 1979, όταν η κυβέρνηση του προέδρου Τζίμι Κάρτερ υποστήριξε κρυφά τους ισλαμιστές τζιχαντιστές για να πολεμήσουν ένα καθεστώς υποστηριζόμενο από τη Σοβιετική Ένωση. Σύντομα, οι μουτζαχεντίν που υποστηρίζονταν από τη CIA βοήθησαν στην πρόκληση μιας σοβιετικής εισβολής, παγιδεύοντας τη Σοβιετική Ένωση σε μια εξουθενωτική σύγκρουση, ενώ έσπρωξαν το Αφγανιστάν σε αυτό που έγινε σαράντα χρόνια αργότερα, μια σπειροειδής κίνηση προς τα κάτω, βίας και αιματοχυσίας.
Σε ολόκληρη την περιοχή, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προκάλεσε αυξανόμενο χάος. Ως απάντηση στην ανατροπή του Σάχη του Ιράν, το 1979, (άλλος δικτάτορας εγκατεστημένος απο τις ΗΠΑ), η κυβέρνηση Ρέιγκαν όπλισε τον Ιρακινό δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν στον πόλεμό του με την νεοσύστατη Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Ακολούθησε μαζική αιματοχυσία και χημικός πόλεμος με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Αυτό το αιματηρό επεισόδιο ακολουθήθηκε απο την εισβολή του Σαντάμ στο Κουβέιτ και στη συνέχεια δύο πολέμους του Κόλπου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, το 1990 και το 2003.
Ο τελευταίος γύρος της τραγωδίας στο Αφγανιστάν ξεκίνησε το 2001. Μόλις ένα μήνα μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους διέταξε μια εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την ανατροπή των ισλαμιστών τζιχαντιστών που είχαν υποστηρίξει οι ΗΠΑ προηγουμένως. Ο διάδοχος του, πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, όχι μόνο συνέχισε τον πόλεμο και πρόσθεσε περισσότερα στρατεύματα, αλλά διέταξε τη CIA να συνεργαστεί με τη Σαουδική Αραβία για την ανατροπή του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, οδηγώντας σε έναν φαύλο εμφύλιο πόλεμο στη Συρία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Ομπάμα διέταξε το ΝΑΤΟ να εκδιώξει τον Λίβυο ηγέτη Μουαμάρ ελ Καντάφι, προκαλώντας μια δεκαετία αστάθειας στη χώρα αυτή και στους γείτονές της (συμπεριλαμβανομένου του Μάλι, το οποίο έχει αποσταθεροποιηθεί από εισροές μαχητών και όπλων από τη Λιβύη).
Το κοινό στοιχείο αυτών των περιπτώσεων δεν είναι μόνο η αποτυχία πολιτικής. Στη βάση όλων αυτών βρίσκεται η πεποίθηση του αμερικανικού κατεστημένου διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής ότι η λύση σε κάθε πολιτική πρόκληση είναι η στρατιωτική επέμβαση ή η αποσταθεροποίηση που υποστηρίζεται από τη CIA.
Αυτή η πεποίθηση μιλά για την απόλυτη αδιαφορία της ελίτ της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για την επιθυμία άλλων χωρών να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Οι περισσότερες αμερικανικές στρατιωτικές παρεμβάσεις και παρεμβάσεις της CIA έχουν συμβεί σε χώρες που αγωνίζονται να ξεπεράσουν τη σοβαρή οικονομική στέρηση. Ωστόσο, αντί να ανακουφίσουν τα βάσανα και να κερδίσουν τη δημόσια υποστήριξη, οι ΗΠΑ συνήθως ανατινάσσουν την μικρή υποδομή που διαθέτει η χώρα, προκαλώντας παράλληλα τους μορφωμένους επαγγελματίες να φύγουν για να σώσουν τη ζωή τους.
Ακόμη και μια πρόχειρη ματιά στις δαπάνες της Αμερικής στο Αφγανιστάν αποκαλύπτει την ηλιθιότητα της πολιτικής της εκεί. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Ειδικού Γενικού Επιθεωρητή για την Ανασυγκρότηση του Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ επένδυσαν περίπου 946 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2001 και 2021. Ωστόσο, σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε δαπάνες κέρδισαν λίγες καρδιές και μυαλά για τις ΗΠΑ.
Ιδού γιατί. Από αυτά τα 946 δισεκατομμύρια δολάρια, τα 816 δισεκατομμύρια δολάρια, ή το 86%, πήγαν σε στρατιωτικές δαπάνες για τα αμερικανικά στρατεύματα. Και ο αφγανικός λαός είδε ελάχιστα από τα υπόλοιπα 130 δισεκατομμύρια δολάρια, με 83 δισεκατομμύρια δολάρια να πηγαίνουν στις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας. Περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για επιχειρήσεις περιορισμού των ναρκωτικών, ενώ 15 δισεκατομμύρια δολάρια ήταν για αμερικανικές υπηρεσίες που δραστηριοποιούνται στο Αφγανιστάν. Αυτό άφησε πενιχρή χρηματοδότηση “οικονομικής στήριξης” 21 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ωστόσο, ακόμη και ένα μεγάλο μέρος αυτών των δαπανών άφησε ελάχιστη, τυχόν, εξέλιξη επί τόπου, επειδή τα προγράμματα στην πραγματικότητα «υποστηρίζουν την αντιτρομοκρατία, ενίσχυση των εθνικών οικονομιών και βοηθούν στην ανάπτυξη αποτελεσματικών, προσβάσιμων και ανεξάρτητων νομικών συστημάτων ».
Εν ολίγοις, λιγότερο από το 2% των αμερικανικών δαπανών για το Αφγανιστάν, και πιθανώς πολύ λιγότερο από το 2%, έφτασε στον Αφγανικό λαό με τη μορφή βασικών υποδομών ή υπηρεσιών μείωσης της φτώχειας. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να έχουν επενδύσει σε καθαρό νερό και αποχέτευση, σχολικά κτίρια, κλινικές, ψηφιακή συνδεσιμότητα, γεωργικό εξοπλισμό και επέκταση, προγράμματα διατροφής και πολλά άλλα προγράμματα για να βγάλουν τη χώρα από την οικονομική στέρηση. Αντίθετα, αφήνουν πίσω μια χώρα με προσδόκιμο ζωής 63 έτη, ποσοστό μητρικής θνησιμότητας 638 ανά 100.000 γεννήσεις και ποσοστό παιδικής καθυστέρησης 38%.
Οι ΗΠΑ δεν θα έπρεπε ποτέ να έχουν παρέμβει στρατιωτικά στο Αφγανιστάν – ούτε το 1979, ούτε το 2001 και ούτε για 20 χρόνια από τότε. Μόλις βρέθηκαν εκεί, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν, και θα έπρεπε, να έχουν προωθήσει ένα πιο σταθερό και ευημερούμενο Αφγανιστάν επενδύοντας στην υγεία της μητέρας, στα σχολεία, στο ασφαλές νερό, στη διατροφή και τα παρόμοια. Τέτοιες ανθρώπινες επενδύσεις – ιδίως χρηματοδοτούμενες μαζί με άλλες χώρες μέσω ιδρυμάτων όπως η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης – θα είχαν βοηθήσει να τερματιστεί η αιματοχυσία στο Αφγανιστάν και σε άλλες φτωχές περιοχές, αποτρέποντας μελλοντικούς πολέμους.
Ωστόσο, οι Αμερικανοί ηγέτες κάνουν τα πάντα για να τονίσουν στο αμερικανικό κοινό ότι δεν θα σπαταλήσουν χρήματα για τέτοιες ασήμαντες υποθέσεις. Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι η αμερικανική πολιτική τάξη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους των φτωχότερων εθνών με περιφρόνηση, ακόμη και όταν παρεμβαίνουν ασταμάτητα και απερίσκεπτα σε αυτές τις χώρες. Φυσικά, μεγάλο μέρος της αμερικανικής ελίτ κρατά τους φτωχούς της Αμερικής σε παρόμοια περιφρόνηση.
Μετά την πτώση της Καμπούλ, τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως ήταν αναμενόμενο, κατηγορούν την αμερικανική αποτυχία και την αποδίδουν στην αδιόρθωτη διαφθορά του Αφγανιστάν. Η έλλειψη αμερικανικής αυτογνωσίας είναι συγκλονιστική. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μετά από τρισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν για πολέμους στο Ιράκ, τη Συρία, τη Λιβύη και πέρα, οι ΗΠΑ δεν έχουν να δείξουν τίποτα για τις προσπάθειές τους, παρά μόνο αίμα στην άμμο.
Jeffrey D. Sachs
JEFFREY D. SACHS
Γράφει για το PS από το 1995
Ο Jeffrey D. Sachs, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Columbia, είναι διευθυντής του Κέντρου Αειφόρου Ανάπτυξης στο πανεπιστήμιο Columbia και πρόεδρος του δικτύου λύσεων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Έχει διατελέσει σύμβουλος τριών γενικών γραμματέων του ΟΗΕ και, τώρα,υπηρετεί ως SDG συνήγορος υπό τον γενικό γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες. Τα βιβλία του περιλαμβάνουν το τέλος της φτώχειας, τον κοινό πλούτο, την εποχή της βιώσιμης ανάπτυξης, την οικοδόμηση της νέας αμερικανικής οικονομίας, μια νέα εξωτερική πολιτική: πέρα από τον αμερικανικό εξαιρετισμό και, πιο πρόσφατα, Τα χρόνια της παγκοσμιοποίησης.
Δεν είναι ομως τρομακτικό το γεγονός, οτι τον 21ο αιώνα, ο μίσος πληθυσμός της γης, είτε μέσω Ταλιμπάν, είτε μέσω επιδημίας, σκοτώνονται, πεθαίνουν, ακρωτηριάζονται, αφήνονται σε αγραμματοσύνη και ασχετοσύνη. Τον 21ο αιώνα, όχι τον 12ο ή τον 13ο. Δεν ειναι τρομακτικό το γεγονός οτι περαν των Ταλιμπάν και των μουσουλμάνων γενικώς, κι εμεις οι κατ’ επίθεση δυτικοί, επιτηθεμαστε στις γυναίκες, τις χρησιμοποιούμε, είτε ως κηλίδα, είτε ως γλάστρες, είτε ως απλά υπηρέτριες. Σημερα τον 21ο αιώνα, που περαν της ανδροκρατίας, ευτυχώς μεσολάβησε ο 20ος αιωνας με τους πολέμους του δεν λέω, που πρόσφερε ομως στις γυναίκες, μια ελευθερία που δεν ειχαν απο την γεωργική επανασταση
“Δεν ειναι τρομακτικό το γεγονός οτι περαν των Ταλιμπάν και των μουσουλμάνων γενικώς..”
Εντελώς άστοχο. Άλλο η παραβατική συμπεριφορά ορισμένων (και) κατά των γυναικών, κι άλλο ο υποβιβασμός των και η χρήση βίας εναντίον των ως συνήθης τακτική, όπως κάνουν οι Ταλιμπάν.
Τα ελληνικά σου χρειάζονται βελτίωση, διότι δεν είναι απολύτως σαφές το τι ακριβώς θέλεις να πεις. Υπάρχει ανδροκρατία στον 21ο αιώνα στα δυτικά κράτη; Πού;