Αγροτικά επείγοντα, ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ή/& διαδικαστικά

του Δημήτρη Μιχαηλίδη

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ 8 Δεκ 2025

Σχεδόν όλοι συγχέουν τα «επείγοντα» θέματα του αγροτικού κόσμου με τα «ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ» και τώρα τελευταία μπήκαν και τα διαδικαστικά της αστικής μας δημοκρατίας.

Όσα συμβαίνουν, συμβαίνουν και αντιμετωπίζονται με βάση την ηθική μας (για όσους έχουν …) και την ελληνική νομοθεσία, ενώ κρίνουν για αυτά τα δικαστήρια. Ηθική είναι το σύνολο των κανόνων για την επιβίωση μιας κοινωνίας. Οι νόμοι εκφράζουν την κοινωνική δυναμική μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, και οι νόμοι αλλάζουν από τους εκλεγμένους βουλευτές, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που δημιουργούνται. Εάν κάποιοι νόμοι δεν μας εκφράζουν τους αλλάζουμε, αλλά δεν νοείται να παρανομούμε ούτε και να κινούμαστε ενάντια στους συμφωνημένους και ψηφισμένους νόμους, όσο περίεργοι και αν μας φαίνονται. Οι νόμοι αλλάζουν. Ακόμα και το θεμελιώδες Σύνταγμα έχει διαδικασίες αλλαγής, αλλά δεν επιτρέπεται να κινούμαστε διαφορετικά από την νομοθεσία.

Τα Επείγοντα λύνονται με μερικά χρήματα ακόμα και με 3,7 δις € και όλοι είναι ικανοποιημένοι και «νικητές». Αλλά η επίλυση είναι προσωρινή και το πρόβλημα θα επαναληφθεί σύντομα. Ένα «πονηρό» μυαλό θα μπορούσε ακόμα να σκεφθεί ότι όταν τίθενται θέματα που μπορούν να λυθούν εύκολα με «λεφτά», ίσως να υφέρπει συμπαιγνία όπου όλοι θα είναι «κερδισμένοι». Όλοι, εκτός από τον μέλλον της αγροτικής παραγωγής. Όλοι εκτός από το μέλλον της Ελλάδος και των Ελλήνων.

Επείγοντα, που τα αισθάνονται όλοι οι αγρότες στην καθημερινότητά τους είναι οι τιμές των αγροτικών προϊόντων, ο όγκος παραγωγής, η ασφάλιση και η αποζημίωση της παραγωγής, το κόστος των εισροών (ενοίκια, λιπάσματα, σπόροι, καύσιμα, ζωοτροφές, φάρμακα κλπ), η φορολόγηση, οι υπηρεσίες, οι μεταφορές, οι επιδοτήσεις κλπ κλπ.

Τα ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ είναι θεσμικά και απαιτούν συμφωνία των εμπλεκομένων και εθνική στρατηγική επιβίωσης όλης της κοινωνίας, και αυτό δεν είναι εύκολα ορατό. Ίσως εδώ το σημαντικότερο ελληνικό πρόβλημα για την «συμφωνία» είναι η διαδικασία εκπροσώπησης των αγροτών, σύμφωνα με την αναγνωρισμένη έννομη τάξη.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ είναι το ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ 2040, οι ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ, τα ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ, η υποστήριξη της αγροτικής επιχειρηματικότητας με ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ και η ανάγκη για ένα think tank από αγρότες για ουσιαστικές και εφικτές λύσεις.

Το 2020 ο Φώτιος Βακάκης, Δρ Γεωπόνος-Γεωργο-Οικονομολόγος, κατέγραψε την «Ανάγκη αντιμετώπισης των συνεπειών της δεκαετούς οικονομικής κρίσης και εκείνων της πανδημίας του κορονοϊού, ως ΕΥΚΑΙΡΙΑ Στρατηγικού σχεδιασμού αξιοποίησης του μεγάλου δυνητικού παραγωγικού δυναμικού της Ελληνικής γεωργίας», όπου περιέγραψε την ανάγκη της αποφασιστικής θεσμικής συμμετοχής των αγροτών στον Στρατηγικό Σχεδιασμό (που ακόμα είναι επιθυμία), και σε κάποιο προτεινόμενο σχέδιο της ανύπαρκτης συμφωνημένης Ελληνικής Αγροτικής Πολιτικής, και συμμετοχής στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.

Το 2022 η κα Μάγδα Κοντογιάννη, κτηνοτρόφος, Γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής, κατέγραψε μετά από διαβούλευση με φορείς της Αττικής το «ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ 2040» που συνέβαλλε στο Rural Pact 2040 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σήμερα και σε κάθε απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι απολύτως σαφές ότι ένα σχέδιο αναζωογόνησης της Ελληνικής Υπαίθρου και του αγροτικού τομέα απαιτεί κάποιον ελάχιστο χρόνο (μέχρι το 2040) για να εκπαιδευτούν τα παιδιά του Δημοτικού, των γυμνασίων & λυκείων και να αποφοιτήσουν οι νέοι επιστήμονες από τα πανεπιστήμια.

Και ενώ η απαράδεκτη αβελτηρία της Δημόσιας Διοίκησης (Δημόσιοι Υπάλληλοι και Εκλεγμένοι Πολιτικοί) και η αναποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης (στην ευλογιά, και τον Daniel, και τον ΟΠΕΚΕΠΕ, και τις εφαρμοστικές αποφάσεις αποζημίωσης κλπ), ΔΕΝ τακτοποίησε οικονομικά τους πληγέντες κτηνοτρόφους και κατέστησε την επιβίωση πρόβλημα ΕΠΕΙΓΟΝ, το ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ είναι ότι χωρίς ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ για την παραγωγή τροφής δεν έχουν καμιάς μορφής μέλλον οι αγρότες (και γεωργοί και κτηνοτρόφοι).

Ο αγρότης είναι εξ επαγγέλματος ο φροντιστής του περιβάλλοντος και από κάθε κύκλο αφαιρεί την τροφή που δεν είναι απαραίτητη για την ισορροπία στο περιβάλλον. Ο ρόλος του αγρότη στην επισιτιστική επάρκεια ή/& αυτάρκεια είναι πάρα πολύ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ και υποχρέωση της κάθε κυβέρνησης. Ο αγρότης χωρίς σταθερές χρήσεις γης δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το real estate, και τα φωτοβολταϊκά, ούτε και την εξαντλητική «βιομηχανοποίηση» και άλλες χρήσεις.

Στην επελαύνουσα κοινωνία της γνώσης οι αγρότες είναι ξυπόλυτοι και ξεσκέπαστοι … καθόσον μόνο το 0,6% των αρχηγών αγροτικών εκμεταλλεύσεων έχουν κάποιας μορφής αγροτική εκπαίδευση στην Ελλάδα (οι Ολλανδοί αγρότες είναι εκπαιδευμένοι κατά 62%!!!). Η πολιτεία, όλα τα κόμματα διαχρονικά, έχουν αφήσει ανοχύρωτους τους αγρότες και ανίκανους να αποφασίσουν αποτελεσματικά και να επιλέξουν σωστά για το μέλλον τους, ούτε βέβαια και για το παρόν τους. Η συστηματική έλλειψη ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ αφήνει τους αγρότες χωρίς δεξιότητες σωστών αποφάσεων (με διαφανείς καταγεγραμμένες διαδικασίες), χωρίς δυνατότητες οργανωμένων συλλογικών τεκμηριωμένων δραστηριοτήτων και πιθανότατα έρμαια των πιο δυνατών φωνών, ή/& οργανωμένων μειοψηφιών.

Πέραν τούτων οι αγρότες στην Ελλάδα, με κομματική παρέμβαση ήταν χωρισμένοι παλαιότερα σε ΣΥΔΑΣΕ (προσκείμενοι στην ΝΔ), σε ΓΕΣΑΣΕ (προκείμενοι στο ΠΑΣΟΚ) και σε ΠΑΣΥ (αχτίδα του ΚΚΕ). Σήμερα ο αγροτικός συνδικαλισμός, δεν έχει ενιαίο τρόπο συλλογικής εκπροσώπησης ως αγρότες (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αλιείς & δασοκόμοι) ή ως κοινωνικοί εταίροι, ούτε μετέχουν θεσμικά με εκλεγμένους εκπροσώπους.

Ο αγρότης είναι η επιτομή της επιχειρηματικότητας, εάν επιχειρηματικότητα είναι: η διάθεση για δράση με μεγάλες αβεβαιότητες. Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα θεσμικά υποστηρίζεται από τα Επιμελητήρια. Με ένα περίεργο, επιχειρηματικό-κοινωνικό bulling ΔΕΝ υπάρχουν μέχρι σήμερα ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ.

Όλοι οι σοβαροί θεσμοί έχουν Ομάδα προβληματισμού, μελέτης σεναρίων και τεκμηρίωσης με την μορφή think tank. Οι αγρότες (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αλιείς, δασοκόμοι κλπ) ΔΕΝ έχουν κάποιας μορφής think tank για σύνθεση και τεκμηρίωση προτάσεων επίλυσης προβλημάτων με πραγματικές-ΕΦΙΚΤΕΣ λύσεις. Το Think tank θα μπορούσε να αποτελείται από κατ’ επάγγελμα αγρότες, που βιοπορίζονται και εξαρτώνται από το αγροτικό τους εισόδημα, και γνωρίζουν-καταλαβαίνουν την ανάγκη για επιστημονικές προτάσεις που απαραίτητα θα είναι εφαρμόσιμες & ΕΦΙΚΤΕΣ. Οι αγρότες μέλη του think tank θα έπρεπε να κατέχουν τίτλους σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να παράγουν ΕΦΙΚΤΕΣ προτάσεις τόσο για τα επείγοντα όσο και κυρίως για τα σημαντικά θέματα του αγροτικού κόσμου.

Τα προβλήματα στον αγροτικό τομέα συνεχώς διευρύνονται διότι, μεταξύ άλλων επισημαίνεται ισχυρή έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ αγροτών και δημόσιας διοίκησης, προβλήματα υφαρπαγής πόρων ή συμετοχής στην διαβούλευση για την νέα ΚΓΠ-CAP.

Σε καθαρά πολιτικό επίπεδο, κάποιος ψύχραιμος παρατηρητής θα μπορούσε να καταγράψει προσπάθεια υποταγής των αυταρκών (αυτόνομων?) αγροτών από τα συστήματα εξουσίας. Ο αγρότης είναι εξ ορισμού αυτάρκης και ως εκ τούτου μη εξαρτώμενος. Η ανάγκη του πολιτικού συστήματος να καθυποτάξει τους αγρότες στις πολιτικές κατηγοριοποιήσεις «εφηύρε» τις επιδοτήσεις. Η καθυπόταξη των αγροτών-ψηφοφόρων στις επιδοτήσεις τους κατέστησε εξαρτώμενους από το πολιτικό-κομματικό σύστημα. Ίσως ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα θα ήταν η απεξάρτηση από το εξαρτημένο σύστημα επιδοτήσεων.

Το 1984 οι Νεοζηλανδοί κατάργησαν τις άμεσες αγροτικές επιδοτήσεις. Μέχρι τότε έφθασε η Κυβέρνησή τους να δίνει μέχρι και το 40% του αγροτικού εισοδήματος στους αγρότες. Στην Νέα Ζηλανδία το πέτυχαν, και από την ενιαία Αγροτική Συνομοσπονδία τους εξέδωσαν το βιβλίο «Αγρότες ευτυχείς χωρίς επιδοτήσεις». Μην δημιουργηθεί σύγχυση: Μιλάμε για τις άμεσες επιδοτήσεις, όχι την στήριξη του εισοδήματος των αγροτών, ούτε τις έμμεσες ενισχύσεις (έρευνα, χρηματοδότηση, μεταφορές κλπ), ούτε την αγροτική ανάπτυξη, ούτε τον φορέα διαχείρισης, ούτε για την υποστήριξη της αγροτικής παραγωγής.

Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης ΑγροΝέα, AgroBus

*Ο Δημήτρης Μιχαηλίδης έχει εμπειρίες από την ζωή για 74+ χρόνια. Γεννήθηκε, σπούδασε, εργάσθηκε, ενεργοποιήθηκε και διαμένει κυρίως στην Θεσσαλονίκη. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του σε Τεχνικά Θέματα (1974) & στην Διοίκηση Επιχειρήσεων (1982), και εξειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντολογία (1984) και στην Ασφάλεια στην Εργασία (1985). Σήμερα ως συνταξιούχος τεχνικός δεν έχει καμιάς μορφής τυπικές εργασιακές σχέσεις. Διετέλεσε ελεύθερος επαγγελματίας-σύμβουλος σε έργα Τοπικής Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης & Κοινωνικής Οικονομίας, συνεργάτης του ΣΒΕ για τον πρωτογεννή τομέα, Διευθυντής Δια Βίου Μάθησης στην Γεωργική & Βιοτεχνική Σχολή Θεσσαλονίκης, Προϊστάμενος ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού, Καθηγητής του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Εργολάβος ιδιωτικών τεχνικών έργων και Οργανωτής εκδηλώσεων & δραστηριοτήτων, ενώ έχει εμπειρίες στα: Διοίκηση Τεχνικών Έργων, Διοίκηση Προμηθειών & Χρηματορροών, Διοίκηση Προσωπικού, Διοίκηση Εκπαίδευσης (Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής, Συνεχιζόμενης, Δια Βίου, Ενηλίκων, Άτυπης και Εθελοντικών Οργανώσεων), Διοίκηση Επισκέψεων Μελέτης, Διαχείριση & Διοίκηση Κοινοτικών Προγραμμάτων και Διοίκηση Δημοσίων Σχέσεων. Σήμερα προσφέρει εθελοντικά σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, σε συνεργατικές επιχειρηματικές δομές, στην Ένωση Παλαιών Προσκόπων, στο Παρατηρητήριο των Οργανώσεων της κοινωνίας των Πολιτών, εκδίδει το newsletter «ΑγροΝέα» (Agrenda, ΑγροΕκφραση κλπ), συντονίζει την εκπομπή «AgroBus-Αγροτική Επιχειρηματικότητα» στην διαδικτυακή τηλεόραση stent.net.gr, έχει εκδώσει πέντε (5) βιβλία στις εκδόσεις ΣΤΕΝΤΟΡΑΣ (Σκέψεις για την Αγροτική Ανάπτυξη, Σκέψεις για την Κοινωνική Οικονομία, Σκέψεις για την Τοπική Ανάπτυξη, Σκέψεις την εποχή covid-19 & Τα μονοπάτια της τροφής μας), συμμετέχει σε συνέδρια και διαδικτυακές εκδηλώσεις (πάνω από 430 την τελευταία τετραετία), ενώ προετοιμάζει το βιβλίο «Τοπική Ανάπτυξη Αγροτικής Υπαίθρου».