του Σάββα Καλεντερίδη.
Το θέμα της μετακίνησης πληθυσμών είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε σε διάφορες φάσεις της ιστορίας. Όμως μπορούμε να πούμε ότι περιορίστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από τότε που ιδρύθηκαν τα κράτη και οροθετήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα. Έκτοτε, και ιδιαίτερα στη διάρκεια του 20ού αιώνα, το μόνο φαινόμενο σχετικό με το θέμα που μπορούμε να πούμε ότι συνεχίστηκε, ήταν αυτό της μετανάστευσης – νόμιμης και παράνομης.
Σε έκτακτες δε περιπτώσεις, είχαμε και κύματα προσφύγων από περιοχές που τις έπληξε ο πόλεμος ή από χώρες με ανελεύθερα καθεστώτα.
Το καθεστώς των προσφύγων καθορίζεται από τη Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες, του ΟΗΕ, που βασίζεται στο άρθρο 14 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951, ως πρόσφυγας ορίζεται «Ένα άτομο που λόγω βάσιμου φόβου δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή πολιτικών πεποιθήσεων ευρίσκεται εκτός της χώρας της ιθαγένειάς του και δεν είναι σε θέση ή –λόγω του φόβου– δεν επιθυμεί να θέσει εαυτόν υπό την προστασία της εν λόγω χώρας, ή που δεν έχει υπηκοότητα και είναι εκτός της χώρας της προηγούμενης συνήθους διαμονής του, ως αποτέλεσμα των γεγονότων αυτών, δεν είναι σε θέση ή –λόγω του φόβου αυτού– δεν επιθυμεί να επιστρέψει σε αυτήν».
Όσον αφορά το θέμα της επαναπροώθησης, στο άρθρο 33 αναφέρεται ότι «Κανένα συμβαλλόμενο κράτος θα απελάσει ή επιστρέψει (επαναπροωθήσει) πρόσφυγα με οποιονδήποτε τρόπο στα σύνορα εδαφών όπου η ζωή ή η ελευθερία του θα απειλούνταν λόγω της φυλής του, της θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ή πολιτική άποψη».
Στα τέλη του 20ού αιώνα η Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω των κοινωνικών παροχών, του κράτους δικαίου και των ευκαιριών στην εργασία και την εκπαίδευση που δίνει στους πολίτες της, άρχισε να γίνεται σταδιακά πόλος έλξης για λαούς με χαμηλό βιοτικό επίπεδο αλλά και για λαούς στις χώρες των οποίων υπήρχαν πολεμικές συγκρούσεις. Μετά δε την υπογραφή της Συνθήκης Σέγκεν (1985), με την οποία καταργήθηκαν οι έλεγχοι στα σύνορα των συμβεβλημένων χωρών, ασχέτως αν οι μεταναστευτικές ή προσφυγικές ροές έλυναν σε ένα βαθμό το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν ορισμένες αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες της Ευρώπης λόγω γήρανσης του πληθυσμού τους, η ΕΕ φρόντισε να αποκτήσει μηχανισμούς ελέγχου του φαινομένου, μέσω του Κανονισμού Δουβλίνου.
