Του Ron Reiss — 7 Δεκεμβρίου 2025
BESA Center Perspectives Paper No. 2,357, 7 Δεκεμβρίου 2025
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το ετήσιο Συνέδριο Στρατιωτικής Τεχνολογίας του RUSI, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Οκτώβριο, παρουσίασε μια ολοκληρωμένη εικόνα της τεχνολογικής επανάστασης που βρίσκεται σε εξέλιξη στον Βρετανικό Στρατό και σε άλλους ευρωπαϊκούς στρατούς — μια μεταμόρφωση που αντικατοπτρίζει τη ρωσική απειλή και τα επιχειρησιακά διδάγματα που αναδύονται από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο μελλοντικός σχεδιασμός δυνάμεων μεταβαίνει απότομα από επίκεντρο το υλικό προς συστήματα καθοδηγούμενα από τεχνητή νοημοσύνη και αυτονομία, με στρατηγικό στόχο ώστε μέχρι το 2035 οι περισσότερες πλατφόρμες μάχης να είναι μη επανδρωμένες. Μαζί με τις ανακοινώσεις τεράστιων επενδύσεων και εμβληματικών προγραμμάτων, το συνέδριο εντόπισε βασικά εμπόδια: γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, χάσματα μεταξύ της πολιτικής τεχνητής νοημοσύνης και των απαιτήσεων του πεδίου μάχης, καθώς και νομικές και ηθικές προκλήσεις που συνδέονται με την ενσωμάτωση αυτόνομων συστημάτων. Το συνέδριο ανέδειξε τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ανάλυσης, αλλά ελάχιστα ασχολήθηκε με τα πολλά διδάγματα που πρέπει να εξαχθούν από τα πεδία μάχης της Μέσης Ανατολής. Το συμπέρασμα: Η Βρετανία υφίσταται μια βαθιά εννοιολογική και επιχειρησιακή μετατόπιση, αλλά η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από την υπέρβαση δομικών εμποδίων, την επιτάχυνση της καινοτομίας και τη μετατροπή προηγμένων τεχνολογικών ικανοτήτων σε αποτελεσματική στρατιωτική ισχύ μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η τρέχουσα δεκαετία χαρακτηρίζεται από βαθιές αλλαγές στη φύση του σύγχρονου πολέμου. Η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, αντιμετωπίζει και πάλι απειλές μεγάλης κλίμακας συμβατικού πολέμου, συνοδευόμενες από την αναγνώριση ότι μια μελλοντική αντιπαράθεση με τη Ρωσία — άμεση ή έμμεση — δεν μπορεί πλέον να απορριφθεί ως απλώς θεωρητική. Αυτή η πραγματικότητα οδηγεί σε μια ανανεωμένη στρατιωτική ενίσχυση με επίκεντρο δομές δυνάμεων βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη (AI), την αυτονομία, την προηγμένη συνδεσιμότητα και τις πολυτομεακές ψηφιακές δυνατότητες.
Στην καρδιά αυτών των διαδικασιών βρίσκεται η Βρετανική Ανασκόπηση Στρατηγικής Άμυνας (SDR), η οποία αποκάλυψε μια δραματική αύξηση επενδύσεων, μια μετατόπιση των αντιλήψεων οικοδόμησης δυνάμεων και ένα σαφές όραμα στο οποίο ένα σημαντικό μέρος της μαχόμενης δύναμης θα είναι μη επανδρωμένο και καθοδηγούμενο από λογισμικό. Το έγγραφο θέτει έναν φιλόδοξο στόχο για το 2035: διπλασιασμό του αμυντικού προϋπολογισμού και θεμελιώδη αναδιάρθρωση των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων.
Το ετήσιο Συνέδριο Στρατιωτικής Τεχνολογίας του RUSI, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Οκτώβριο, επικεντρώθηκε σε αυτόν τον μετασχηματισμό και παρουσίασε μια καθαρή εικόνα μιας τεχνολογικής επανάστασης παρά μιας σταδιακής εξέλιξης. Ανώτεροι ομιλητές περιέγραψαν την αναδυόμενη αλλαγή ως ένα τσουνάμι που θα σαρώσει το πεδίο της μάχης τα επόμενα χρόνια.
Μια αλλαγή παραδείγματος: Από συστήματα υλικού σε συστήματα καθοδηγούμενα από λογισμικό
A. Η τεχνητή νοημοσύνη ως κεντρικός κινητήριος μοχλός
Για δεκαετίες, ο στρατιωτικός εκσυγχρονισμός εξαρτιόταν από βαριές πλατφόρμες — άρματα μάχης, αεροσκάφη, αεροπλανοφόρα — και από σταδιακές βελτιώσεις σε υπάρχοντα συστήματα. Τα τελευταία χρόνια, επηρεασμένοι ιδιαίτερα από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι στρατοί μετατοπίζονται προς μια θεμελιώδη ψηφιακή αναβάθμιση: τα συστήματα μάχης γίνονται βασισμένα στην τεχνητή νοημοσύνη και διασυνδεδεμένα.
Το συνέδριο του RUSI παρουσίασε μια ενοποιημένη εκτίμηση ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί πλέον βοηθητικό εργαλείο αλλά βασικό συστατικό του μελλοντικού σχεδιασμού δυνάμεων. Οι κύριες στρατιωτικές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης περιλαμβάνουν: ταχεία επεξεργασία μεγάλων όγκων πληροφοριών· πραγματική σύντηξη αισθητήρων· ταξινόμηση στόχων και ολοκλήρωση του κύκλου κρούσης· υποστήριξη λήψης αποφάσεων σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο· αυτόνομη πλοήγηση σε περιβάλλον χωρίς GPS· και διαχείριση σύνθετων δικτύων πυρός.
Σύμφωνα με τον κύριο ομιλητή του συνεδρίου, μέσα σε λίγα μόλις χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη θα μετατραπεί σε επιχειρησιακό πολλαπλασιαστή ισχύος και στον βασικό κινητήρα ενίσχυσης της φονικότητας και της επιβιωσιμότητας.
B. Μελλοντική σύνθεση δυνάμεων — Αλλαγή των αναλογιών πλατφορμών
Το SDR θέτει έναν άνευ προηγουμένου στόχο: 20% επανδρωμένες πλατφόρμες, 40% μη επανδρωμένες πλατφόρμες και 40% μη επανδρωμένα συστήματα κρούσης. Αυτό σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρησιακής δομής δυνάμεων θα είναι τηλεχειριζόμενο ή αυτόνομο, αναδιαμορφώνοντας θεμελιωδώς τις δομές ταγμάτων, τις αλυσίδες διοίκησης, την εκπαίδευση και τις επιχειρησιακές αντιλήψεις.
C. Θεαματική δημοσιονομική αύξηση
Για πρώτη φορά από τον Ψυχρό Πόλεμο, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε όλη την Ευρώπη αυξάνονται με διψήφια ποσοστά ετησίως. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη προηγμένων οπλικών συστημάτων επιταχύνονται, επιτρέποντας την εμφάνιση καινοτόμων ικανοτήτων που προηγουμένως δεν ήταν διαθέσιμες.
Η επιρροή του πολέμου στην Ουκρανία — Ένα μάθημα ταχείας υιοθέτησης
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί πρωταρχική πηγή κατανόησης για τους σχεδιαζόμενους ευρωπαϊκούς στρατιωτικούς μετασχηματισμούς. Ένα σημαντικό μέρος του συνεδρίου αφιερώθηκε στην ανάλυση τεχνολογικών τάσεων που έχουν διαμορφώσει τις μάχες.
A. Φθηνά και έξυπνα πυρομαχικά
Ένα από τα πιο εξέχοντα διδάγματα είναι η σημασία μικρών, φθηνών όπλων ακριβείας: drones FPV για διείσδυση και στοχευμένες κρούσεις· μη επανδρωμένα επιφανειακά σκάφη Sea Baby για επιθέσεις κατά ρωσικών ναυτικών μονάδων· καθώς και drones με ενισχυμένη δυνατότητα μεταφοράς φορτίου και κρούσης. Τα κοινά χαρακτηριστικά τους — χαμηλό κόστος και υψηλή φονικότητα — απαιτούν αναθεώρηση των παραδοσιακών μοντέλων άμυνας και επίθεσης.
B. Πολυκαναλική σύντηξη πληροφοριών
Οι ουκρανικές επιχειρήσεις έδειξαν πώς η επεξεργασία δεδομένων αισθητήρων σε πραγματικό χρόνο μπορεί να δημιουργήσει μια επιχειρησιακή εικόνα υψηλής ποιότητας που αυξάνει την ανταπόκριση και τη φονικότητα. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης επεξεργάζονται ροές βίντεο από drones, δεδομένα γεωεντοπισμού, κινήσεις τεθωρακισμένων φάλαγγων, εκπομπές RF και πληροφορίες από το έδαφος, με αποτέλεσμα σημαντικά βελτιωμένη τακτική επίγνωση της κατάστασης.
C. Η Ρωσία ως προηγμένος τεχνολογικός αντίπαλος
Το συνέδριο παρουσίασε τη Ρωσία ως ένα επιθετικό κράτος, αλλά και ως ένα κράτος που έχει γίνει πρότυπο ταχείας τεχνολογικής προσαρμογής. Η Ρωσία έχει σημειώσει αξιοσημείωτες προόδους στον ηλεκτρονικό πόλεμο (EW)· στη διακοπή επικοινωνιών και GPS· στις μαζικές επιθέσεις σμηνών drone· και στη βασική τεχνητή νοημοσύνη για την επεξεργασία δεδομένων. Παρότι η Ρωσία υστερεί της Δύσης στην ανάπτυξη, είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην ταχεία επιχειρησιακή εφαρμογή.
Βρετανικά αναπτυξιακά προγράμματα — Από το όραμα στα ανεπτυγμένα συστήματα
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα του συνεδρίου είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται ήδη στα προχωρημένα στάδια υλοποίησης μεγάλης κλίμακας προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης.
Digital Targeting Web — Ένα ψηφιακό δίκτυο στοχοποίησης καθοδηγούμενο από AI που συνδέει αισθητήρες, παρατηρητές και μέσα κρούσης.
Στόχος: Μείωση του χρόνου κύκλου κρούσης από ώρες σε λεπτά.
Προϋπολογισμός: Πάνω από 1 δισ. λίρες.
Χρονοδιάγραμμα: 2027.
Recce-Strike/ASGARD — Ένα σύστημα μακράς εμβέλειας για ταξινόμηση στόχων με βάση την AI, που επιτρέπει ταχεία ολοκλήρωση της κρούσης.
Έμπνευση: Συστήματα που αποδεικνύουν την αξία τους στην Ουκρανία.
Πλεονέκτημα: Υψηλή ταχύτητα και εξαιρετική ακρίβεια εμπλοκής.
SCEPTER — Μια υποδομή τεχνητής νοημοσύνης για συστήματα διοίκησης-ελέγχου (C2) που προσαρμόζεται σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της υπολογιστικής όρασης, της επεξεργασίας εικόνας, της υποστήριξης αποφάσεων και της συνδεσιμότητας αισθητήρων-εκτελεστών.
Σημαντικό: Προωθείται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις ώστε να αποτραπεί η μονοπώληση από μεγάλες αμυντικές βιομηχανίες.
Loyal Wingman — Ένα αυτόνομο μαχητικό UAV σχεδιασμένο να συνοδεύει επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη ως μέρος του προγράμματος Tempest.
Ρόλοι: Κρούση, ηλεκτρονικός πόλεμος, αναγνώριση και επιχειρήσεις παραπλάνησης.
Αποτελεί δομικό στοιχείο προς ένα σύστημα μαχητικού έκτης γενιάς.
THESEUS — Ένα αυτόνομο σύστημα εφοδιασμού που χρησιμοποιεί drones και UGVs για τη μεταφορά πυρομαχικών και εξοπλισμού στην πρώτη γραμμή.
Πλεονεκτήματα: Μειωμένος κίνδυνος για τους στρατιώτες· λειτουργία ανεξάρτητη από το GPS· διατήρηση της εφοδιαστικής αλυσίδας υπό σκληρές συνθήκες μάχης.
SPOT/V60 — Ρομπότ τετραποδικής μορφής βασισμένα σε AI για πλοήγηση σε αστικό περιβάλλον, αναγνώριση, διείσδυση σε επικίνδυνους χώρους και μεταφορά αισθητήρων και φορτίων επικοινωνιών.
PANORAMA — Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργεί συγχρονισμένη επιχειρησιακή εικόνα για τακτικά αρχηγεία.
Δυνατότητες: Εντοπισμός κινήσεων τεθωρακισμένων, παρακολούθηση διαρρήξεων της πρώτης γραμμής, παραγωγή επιχειρησιακών προβλέψεων και ενεργοποίηση λήψης αποφάσεων βασισμένης σε δεδομένα.
Το σύστημα αυτό καταδεικνύει το δυναμικό της ενσωμάτωσης AI σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Προκλήσεις υλοποίησης – Η «Κοιλάδα του Θανάτου» της καινοτομίας
Κεντρικό θέμα που τόνισαν οι ομιλητές ήταν το χάσμα μεταξύ αναπτυξιακού δυναμικού και επιχειρησιακής υλοποίησης. Το χάσμα αυτό αναφερόταν επανειλημμένα ως η «Κοιλάδα του Θανάτου».
A. Αποτυχία μεταφοράς εννοιών σε επιχειρησιακά συστήματα
Κύριοι παράγοντες επιβράδυνσης περιλαμβάνουν την υπερβολική γραφειοκρατία στο Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, απαρχαιωμένες διαδικασίες προμηθειών, θεσμικό συντηρητισμό και πίεση από καθιερωμένες αμυντικές εταιρείες για διατήρηση υπαρχόντων προϊόντων. Ως αποτέλεσμα, υποσχόμενες ιδέες μπορεί να μπλοκαριστούν σε επιτροπές και να μην φτάσουν ποτέ στο πεδίο.
B. Θεμελιώδης διαφορά από την καινοτομία στον πολιτικό τομέα
Στον πολιτικό τομέα, 10 ιδέες μπορούν να αποδώσουν πέντε εταιρείες, και η αγορά επιλέγει τους νικητές.
Στον στρατιωτικό τομέα, μία επιτροπή επιλέγει μία μόνο ιδέα.
Οποιεσδήποτε υπόλοιπες ιδέες χάνονται, ακόμη και αν είναι ανώτερες. Αυτό αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις και διατηρεί ένα άκαμπτο, κλειστό αμυντικοβιομηχανικό οικοσύστημα.
C. Περιορισμοί της τεχνητής νοημοσύνης στο πεδίο μάχης
Η πολιτική τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι σχεδιασμένη για πολεμικά περιβάλλοντα.
Υπάρχουν ανεπαρκή δεδομένα μάχης για εκπαίδευση· τα συστήματα δεν μπορούν να εξηγούν πλήρως τις αποφάσεις τους· απαιτείται επεξεργασία σε πραγματικό χρόνο· η αξιοπιστία, η επικύρωση και η ασφάλεια είναι προβληματικές· και τα συστήματα συχνά δεν αντέχουν ακραίες συνθήκες πεδίου.
Το χάσμα μεταξύ των πολιτικών κολοσσών AI και των στρατιωτικών αναγκών παραμένει σημαντικό και άλυτο.
D. Νόμος, ηθική και ρύθμιση της αυτονομίας
Ειδική συνεδριακή συνεδρία ανέδειξε τις εντάσεις μεταξύ επιχειρησιακών προσεγγίσεων που επιδιώκουν να διατηρηθεί η ανθρώπινη παρουσία στο τέλος της αλυσίδας και νομικών προειδοποιήσεων κατά συστημάτων που θα μπορούσαν να ενεργούν «πέρα από τον ανθρώπινο έλεγχο».
Νομικοί μελετητές απαιτούν να συμμετέχουν από τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης, και αυτή η απαίτηση μπορεί να επιβραδύνει την καινοτομία και να περιπλέξει τις διαδικασίες.
Απουσία οπτικών γωνιών: Η έλλειψη διδαγμάτων από τη Μέση Ανατολή
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συμπεράσματα που προκύπτουν από το συνέδριο αφορά αυτό που δεν συζητήθηκε. Παρότι υπήρξε εντατική ενασχόληση με την Ουκρανία, σχεδόν καμία προσοχή δεν δόθηκε σε διδάγματα από τη Μέση Ανατολή — παρά τη σημασία των κατευθυνόμενων με ακρίβεια πυραύλων, της πολυεπίπεδης αεράμυνας, των υβριδικών αντιπάλων, της αντιμετώπισης εκατοντάδων καθημερινών εκτοξεύσεων και της εκτεταμένης χρήσης UAV κρούσης και αναχαίτισης.
Είτε αυτή η παράλειψη πηγάζει από διαφορετικές αντιλήψεις απειλής είτε από πολιτικούς υπολογισμούς, συνιστά ουσιαστικό κενό στην κατανόηση του πλήρους φάσματος των μελλοντικών προκλήσεων.
Συμπεράσματα
- Η Βρετανία υφίσταται μια πραγματική στρατιωτική επανάσταση, όχι μια μικρή αναβάθμιση.
- Οι τρέχοντες προϋπολογισμοί και τα εν εξελίξει προγράμματα υποδεικνύουν έναν μακροπρόθεσμο μετασχηματισμό.
- Η τεχνητή νοημοσύνη θα βρίσκεται στο επίκεντρο του βρετανικού πεδίου μάχης, από την επεξεργασία πληροφοριών έως την ολοκλήρωση του κύκλου κρούσης.
- Η βρετανική δύναμη θα γίνει σε μεγάλο βαθμό μη επανδρωμένη, αναδιαμορφώνοντας θεμελιωδώς τη δομή δυνάμεων, την εκπαίδευση και τις διαδικασίες διοίκησης.
- Το κύριο εμπόδιο δεν είναι τεχνολογικό αλλά οργανωτικό, με κορυφαίο το φαινόμενο της «Κοιλάδας του Θανάτου» της καινοτομίας.
- Η Ρωσία και η Κίνα λειτουργούν ως επιταχυντές του βρετανικού στρατιωτικού εκσυγχρονισμού λόγω των ταχέων προόδων τους στον ηλεκτρονικό πόλεμο και την αυτονομία.
- Η απουσία μάθησης από το θέατρο της Μέσης Ανατολής αφήνει κενά, κυρίως σε θέματα πυραύλων, αεράμυνας και πολυτομεακής ολοκλήρωσης.
- Το μέλλον της οικοδόμησης δυνάμεων θα εξαρτηθεί από την ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου να υιοθετήσει ευέλικτες διαδρομές καινοτομίας, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να αυξήσει τη συνεργασία με μικρές πολιτικές εταιρείες.
- Οι συνέπειες του συνεδρίου υπερβαίνουν το Ηνωμένο Βασίλειο και αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση προετοιμασίας για πιθανή αντιπαράθεση με τον άξονα Ρωσίας–Κίνας.
Ο Ron Reiss υπηρέτησε για πολλά χρόνια σε διάφορες θέσεις διοίκησης και ανάπτυξης επιχειρήσεων στη Rafael. Η τελευταία του θέση ήταν Αντιπρόεδρος Τμήματος για Συγχωνεύσεις και Εξαγορές στη Διεύθυνση Αεροπορίας και Πληροφοριών της Rafael. Σήμερα εργάζεται ως επιχειρηματικός σύμβουλος για αμυντικές εταιρείες και ηγείται ακαδημαϊκής έρευνας σχετικά με τις διαδικασίες ενίσχυσης των IDF.
