Καθώς οι Κούρδοι αντάρτες αφοπλίζονται και οι δυναμικές στη Συρία αλλάζουν, η Τουρκία αναδεικνύεται ως περιφερειακός διαμεσολαβητής ισχύος· το Ισραήλ, παρά τη στρατηγική του τόλμη, βρίσκεται περικυκλωμένο, διακινδυνεύοντας μια διολίσθηση σε έναν ψυχρό πόλεμο που διεξάγεται μέσω της διπλωματίας, όχι της ισχύος των όπλων
Γιόναθαν Αντίρι | 12:24
Τα βουνά Καντίλ λάμπουν με τις τρεμοπαίζουσες φλόγες μιας συμβολικής χειρονομίας: Κούρδοι μαχητές παραδίδουν τα όπλα τους. Στη Συρία, σε Παλαιστινίους χορηγείται καθεστώς μόνιμης κατοικίας. Η περιφερειακή διπλωματία —που άλλοτε ήταν αντιδραστική και εκρηκτική— τώρα μεταβαίνει σε μια αργή, στοχαστική αναπροσαρμογή. Και εν μέσω αυτής της μετάβασης, αναδύεται ένα μοτίβο: το Ισραήλ επωμίζεται τα κόστη, ενώ η Τουρκία αθόρυβα αποκομίζει στρατηγικά οφέλη.
Η παρούσα στιγμή απαιτεί σαφήνεια, όχι έπαρση. Αν το Ισραήλ δεν χαράξει ξεκάθαρες γραμμές στρατηγικής οριοθέτησης, θα βρεθεί παγιδευμένο σε μια νέα μορφή σύγκρουσης —όχι σε έναν πόλεμο πυραύλων και επιδρομών, αλλά σε έναν πιο υπόγειο, ψυχρότερο αγώνα. Έναν αγώνα που διεξάγεται μέσω διπλωματικών περιπλοκών, διεθνούς αποδοκιμασίας και της σταδιακής αποδυνάμωσης της στρατηγικής του θέσης.
Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, η Τουρκία εφαρμόζει μεθοδικά και αποφασιστικά μια διεύρυνση του νεοοθωμανικού της οράματος.
Αυτό δεν είναι ιδεολογικό πυροτέχνημα. Είναι μια πλήρης γεωπολιτική επιχείρηση, υποστηριζόμενη από ένα νεανικό, πολυπληθές έθνος άνω των 85 εκατομμυρίων. Με εγχώρια αμυντική βιομηχανία, στρατιωτικές βάσεις με προβολή ισχύος στο εξωτερικό, ένα πολύπλοκο δίκτυο περιφερειακής επιρροής που εκτείνεται από τη Λιβύη έως την Ανατολική Μεσόγειο, και μια λεπτομερώς διαχειριζόμενη σχέση τόσο με τη Ρωσία όσο και με το ΝΑΤΟ —η Τουρκία δεν επιδιώκει πλέον απλώς τη σχετικότητα. Επιδιώκει την ηγεσία.
Επί σειρά ετών, αυτή η φιλοδοξία περιοριζόταν από τέσσερα στρατηγικά εμπόδια: ένα πολεμοχαρές Ιράν με πυρηνικές φιλοδοξίες και εκτεταμένο δίκτυο πληρεξουσίων· ένα εχθρικό αλαουιτικό καθεστώς στη Δαμασκό που εγκλώβιζε την Άγκυρα σε διπλωματικά τέλματα· τη Χεζμπολάχ, εδραιωμένη και αμετακίνητη στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ· και την επίμονη απειλή του κουρδικού αποσχιστισμού εντός των τουρκικών συνόρων. Αυτή ήταν η περιφερειακή γεωμετρία.
Και έπειτα, παραδόξως, ήρθε η απροσδόκητη ανταμοιβή. Η ίδια η εκστρατεία του Ισραήλ να περιορίσει αυτές ακριβώς τις δυνάμεις —μέσω της αδιάκοπης πίεσης στη Χεζμπολάχ, σαμποτάζ και παρακολούθησης του ιρανικού πυρηνικού μηχανισμού, και χειρουργικών πληγμάτων στο εύθραυστο καθεστώς του Άσαντ— ουσιαστικά καθάρισε το πεδίο για την Τουρκία. Το Ισραήλ άνοιξε τις πύλες μόνο και μόνο για να περάσει η Τουρκία αβίαστα μέσα από αυτές.
Διαδήλωση υπέρ της Παλαιστίνης στην Τουρκία
Το τελευταίο εμπόδιο έχει πλέον καταρρεύσει. Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν κατέθεσε τα όπλα του. Η πυρά αυτής της εβδομάδας δεν είναι μια συμβολική χειρονομία —είναι σημείο καμπής. Η Τουρκία, χωρίς αντιστάσεις και αλώβητη, αναδύεται νικήτρια.
Τι προσφέρει, λοιπόν, η Τουρκία ως αντάλλαγμα; Ενώ θα περίμενε κανείς ευγνωμοσύνη, αυτό που προσφέρεται είναι περισσότερο καταγγελία. Ο πρόεδρος Ερντογάν παρομοιάζει το Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία. Ο υπουργός Εξωτερικών του —πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών— δηλώνει απερίφραστα: «Δεν υπάρχει παλαιστινιακό πρόβλημα. Υπάρχει ισραηλινό πρόβλημα». Αυτές δεν είναι μεμονωμένες δηλώσεις. Η Τουρκία έχει παρουσία στη Γάζα, αμφισβητεί τις περιφερειακές συμμαχίες και τοποθετεί εαυτόν ως το αντίβαρο σε κάθε προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ. Δεν επιδιώκει επιρροή —επιδιώκει επιβολή.
Ο μηχανισμός αυτής της νέας τάξης έχει ήδη τεθεί σε κίνηση. Η Άγκυρα έχει καταστεί de facto αρχιτέκτονας της εξελισσόμενης περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία διαχειρίζεται πλέον φακέλους που παλαιότερα ήταν προνόμιο της Ουάσινγκτον ή του Καΐρου. Προσεγγίσεις από τη Συρία, διερευνήσεις από τον Λίβανο, και ακόμη και μεσολαβήσεις που αφορούν τη Χαμάς, όλα περνούν μέσα από τουρκικά κανάλια. Η γεωπολιτική γραμματική της Μέσης Ανατολής εκφέρεται ολοένα και περισσότερο στη διάλεκτο της Άγκυρας.
Η Τουρκία πλέον δεν θεωρεί εαυτόν γείτονα. Οραματίζεται τον εαυτό της ως εναλλακτική. Και αυτό, ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, πρέπει να απαντηθεί. Το Ισραήλ δεν στερείται οράματος —ούτε των μέσων για να το επιδιώξει.
Η πορεία προς τα εμπρός δεν είναι η μειονεξία, αλλά η αποτροπή, διαμορφωμένη όχι μέσω ωμής αντιπαράθεσης, αλλά μέσα από προσεκτικά ελεγχόμενη τριβή και στρατηγική σαφήνεια.
Οι συνεργασίες με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία —έθνη εξίσου επιφυλακτικά απέναντι στις τουρκικές φιλοδοξίες— πρέπει να ενισχυθούν. Η αμυντική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει μόνο να συνεχιστεί, αλλά να διευρυνθεί, ακριβώς τη στιγμή που ο ρόλος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ καθίσταται πιο κεντρικός. Και η Άγκυρα πρέπει να αποκλειστεί κατηγορηματικά από κάθε επίσημο ρόλο στο παλαιστινιακό ζήτημα —όχι ως πράξη εκδίκησης, αλλά ως μέσο αποκάλυψης των αληθινών της κινήτρων.
Το διακύβευμα δεν είναι πλέον θεωρητικό. Ο ψυχρός πόλεμος έχει ξεκινήσει —οι περιγραμμά του αθόρυβα, αλλά αδιαμφισβήτητα.
*Ο Γιονατάν Αντίρι είναι Ισραηλινός επιχειρηματίας στον τομέα της ψηφιακής υγείας και σύμβουλος του πρώην προέδρου του Ισραήλ, Σιμόν Πέρες.
