Φωτογραφία που κυκλοφόρησε ο Λευκός Οίκος
Η ανακοίνωση της πρώτης φάσης της συμφωνίας κατάπαυσης πυρός ανάμεσα σε Ισραήλ και Χαμάς σηματοδοτεί την πρώτη πραγματική ρωγμή μετά από έναν χρόνο σφοδρών συγκρούσεων στη Γάζα. Η συμφωνία, που μεσολαβήθηκε από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Αίγυπτο και την Τουρκία, προβλέπει ανταλλαγή ομήρων, σταδιακή αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων και προσωρινή παύση των επιχειρήσεων. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες και οι πολιτικές πιέσεις δείχνουν ότι η επιτυχία της πρώτης φάσης κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη είναι.
Τι προβλέπει η πρώτη φάση
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, το βασικό πλαίσιο περιλαμβάνει:
- Απελευθέρωση όλων των ζωντανών ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων από ισραηλινές φυλακές.
- Αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από το μεγαλύτερο μέρος της Λωρίδας της Γάζας και επανατοποθέτησή τους σε μια προκαθορισμένη γραμμή ασφαλείας, τη λεγόμενη «κίτρινη γραμμή».
- Παύση των εχθροπραξιών και άνοιγμα διαδρόμων για την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας, καυσίμων και ιατρικού εξοπλισμού.
- Ενεργοποίηση διεθνών εγγυήσεων ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή των όρων και η ομαλή μετάβαση προς τη δεύτερη φάση.
Η συμφωνία δεν είναι οριστική ειρηνευτική διευθέτηση· αποτελεί ένα πρώτο βήμα εμπιστοσύνης που θα δοκιμάσει τη βούληση των δύο πλευρών και την ικανότητα των μεσολαβητών να τηρήσουν ισορροπίες.
Τα αγκάθια της εφαρμογής
Πίσω από τη διπλωματική πρόσοψη, υπάρχουν ζητήματα που μπορούν να τινάξουν τη διαδικασία στον αέρα:
- Η “κίτρινη γραμμή” — Το όριο της ισραηλινής αποχώρησης δεν είναι απολύτως σαφές. Το Τελ Αβίβ δηλώνει ότι διατηρεί «δικαίωμα επέμβασης» όπου χρειαστεί, κάτι που αφήνει περιθώρια για μελλοντικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
- Οι λίστες κρατουμένων και ομήρων — Η επιλογή των ονομάτων είναι λεπτή πολιτικά υπόθεση, με κάθε πλευρά να αποκλείει πρόσωπα που θεωρεί “επικίνδυνα”. Ήδη υπάρχουν εντάσεις για τους μαχητές της ελίτ δύναμης Νουχμπά, που δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία.
- Η διακυβέρνηση της Γάζας — Ποιος θα αναλάβει τη διοίκηση και την ασφάλεια μετά την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων; Η Παλαιστινιακή Αρχή, η Χαμάς ή μια διεθνής μεταβατική αρχή; Το ερώτημα μένει ανοιχτό.
- Οι εσωτερικές πιέσεις — Στο Ισραήλ, οι ακροδεξιοί εταίροι της κυβέρνησης Νετανιάχου καταγγέλλουν “παραχώρηση σε τρομοκράτες”. Στη Γάζα, πιο ριζοσπαστικά παρακλάδια της Χαμάς απειλούν με “αντίποινα” αν θεωρήσουν ότι η οργάνωση υποχωρεί υπερβολικά.
Η εύθραυστη ισορροπία των επόμενων 72 ωρών
Η πρώτη φάση ενεργοποιεί ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα: εντός 72 ωρών από την επίσημη έναρξη, η Χαμάς πρέπει να παραδώσει τους πρώτους ομήρους και το Ισραήλ να αρχίσει την αποχώρησή του στη “κίτρινη γραμμή”. Οι επόμενες ημέρες θα αποτελέσουν κριτήριο αξιοπιστίας.
Αν υπάρξει καθυστέρηση ή παραβίαση, η συμφωνία μπορεί να παγώσει πριν προλάβει να αποδώσει καρπούς. Οι μεσολαβητές επιχειρούν να εγκαταστήσουν μηχανισμό επιτήρησης (joint monitoring room), ώστε να καταγράφονται παραβιάσεις και να αποφευχθούν αμοιβαίες κατηγορίες.
Πιθανότητες επιτυχίας και κίνδυνοι εκτροχιασμού
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι:
- Υπάρχει 60–70% πιθανότητα επιτυχούς ολοκλήρωσης της πρώτης φάσης — με τους περισσότερους ομήρους να απελευθερώνονται και τη Γάζα να βιώνει μια πρόσκαιρη παύση πυρός.
- Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα (4–8 εβδομάδες), η πιθανότητα να περάσουμε στη δεύτερη φάση πέφτει στο 45–55%. Η συνέχιση θα εξαρτηθεί από το αν οι δύο πλευρές αποδεχθούν κοινά “verification mechanisms” και από το αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να πιέζουν πολιτικά.
- Ο κίνδυνος εκτροχιασμού (30–40%) είναι υπαρκτός, είτε μέσω ένοπλου επεισοδίου είτε λόγω εσωτερικών πολιτικών ανατροπών στο Ισραήλ ή στη Γάζα.
Πέρα από τη συμφωνία: ποιος ελέγχει την «επόμενη μέρα»
Η πρώτη φάση δεν δίνει απάντηση στο μεγαλύτερο ερώτημα: ποιος θα διαχειριστεί τη Γάζα όταν τα ισραηλινά στρατεύματα αποσυρθούν;
Οι ΗΠΑ πιέζουν για μια «ανανεωμένη Παλαιστινιακή Αρχή» υπό διεθνή επίβλεψη. Το Ισραήλ προτιμά μια “τοπική” αρχή χωρίς σύνδεση με τη Ραμάλα. Η Τουρκία και το Κατάρ βλέπουν ευκαιρία να αποκτήσουν ρόλο εγγυητή. Η αβεβαιότητα αυτή δείχνει πως η πρώτη φάση, όσο ανακουφιστική κι αν είναι, δεν αποτελεί ακόμη ειρήνη· απλώς μια ανάπαυλα.
Εκτίμηση
Η συμφωνία της πρώτης φάσης είναι μια διπλωματική ανάσα ύστερα από μήνες αδιεξόδου, αλλά και ένα εύθραυστο στοίχημα που μπορεί να χαθεί με ένα μόνο περιστατικό.
Η επιτυχία της εξαρτάται από τέσσερις παράγοντες:
- την ταχύτητα και διαφάνεια των ανταλλαγών,
- την τήρηση των ορίων αποχώρησης,
- την αξιοπιστία των μεσολαβητών,
- και τη δυνατότητα πολιτικού ελέγχου των ακραίων φωνών και στις δύο πλευρές.
Αν όλα κυλήσουν βάσει σχεδίου, ίσως δούμε το πρώτο βήμα προς μια πιο ουσιαστική ειρηνευτική διαδικασία. Αν όχι, η «κίτρινη γραμμή» μπορεί να αποδειχθεί απλώς η νέα γραμμή πυρός.
Τι σημαίνει η συμφωνία για τη Μέση Ανατολή
Η συμφωνία Ισραήλ–Χαμάς, ακόμη κι αν αφορά κυρίως τη Γάζα, έχει βαθύτερες συνέπειες για όλη τη Μέση Ανατολή, όπου τα δίκτυα επιρροής είναι διασυνδεδεμένα.
-
Επανατοποθέτηση ισορροπιών μεταξύ Ιράν και αραβικού κόσμου
Η προσωρινή αποκλιμάκωση μειώνει τον χώρο επιρροής της Τεχεράνης, η οποία στηρίζει τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τους αντάρτες Χούθι. Οι χώρες του Κόλπου —ιδίως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ— επιδιώκουν να σταθεροποιήσουν την περιοχή για να προστατεύσουν τις ενεργειακές τους ροές και τα μεγάλα επενδυτικά προγράμματα (Vision 2030, COP29).
Αν το Ισραήλ αποδεχθεί μια σταδιακή “αποστρατιωτικοποίηση” της Γάζας, οι Άραβες μεσολαβητές μπορούν να επανεντάξουν τη Χαμάς σε έναν νέο παλαιστινιακό μηχανισμό διακυβέρνησης, περιορίζοντας τη σιιτική επιρροή. -
Η Τουρκία επιστρέφει ως διαμεσολαβητής
Η Άγκυρα αξιοποιεί τη συμφωνία για να αποκαταστήσει την εικόνα της ως “διπλωματικού κέντρου” του μουσουλμανικού κόσμου. Ο Ερντογάν, μετά από μια περίοδο ψύχρανσης με το Ισραήλ, επιχειρεί να εμφανιστεί ως σταθεροποιητής — χωρίς όμως να εγκαταλείπει τη ρητορική υπέρ της Γάζας. Αυτό του δίνει διαπραγματευτικό βάρος απέναντι σε ΗΠΑ και Ε.Ε., ειδικά στα ενεργειακά. -
Η Αίγυπτος ως σταθερός πυλώνας
Η γεωπολιτική σημασία του Καΐρου ενισχύεται. Η Ράφα και ο διάδρομος Φιλαδέλφειας παραμένουν οι μόνοι βιώσιμοι άξονες ελέγχου της μετακίνησης στη Γάζα. Η Αίγυπτος προβάλλεται ξανά ως “ρυθμιστής” μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, κάτι που της επιτρέπει να απαιτεί περισσότερη ευρωπαϊκή και αμερικανική στήριξη. -
Προοπτική επαναπροσέγγισης Ισραήλ–Σαουδικής Αραβίας
Μια σταδιακή εκεχειρία μπορεί να αναβιώσει το σχέδιο «συμφωνίας εξομάλυνσης» Ισραήλ–Ριάντ, το οποίο είχε παγώσει μετά τον πόλεμο. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν αυτή την προοπτική ως “αντι-Ιρανικό άξονα”.
Πόσο επηρεάζεται η Ελλάδα
Η επίδραση της συμφωνίας στην Ελλάδα είναι έμμεση αλλά σημαντική:
-
Ασφάλεια & μεταναστευτικό: Αν η συμφωνία οδηγήσει σε σχετική σταθερότητα, θα περιοριστούν προσωρινά οι μετακινήσεις πληθυσμών μέσω της Ανατολικής Μεσογείου. Αν όμως αποτύχει, θα υπάρξει νέο κύμα πίεσης στα ελληνικά νησιά.
-
Διπλωματικό βάρος: Η Αθήνα μπορεί να αποκτήσει ρόλο παρατηρητή ή συνεισφέροντος σε ευρωπαϊκές αποστολές σταθεροποίησης. Η συμμετοχή σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις ή σε αποστολές της Ε.Ε. στη Γάζα θα προσδώσει διεθνές κύρος.
-
Ανταγωνισμός με Τουρκία: Αν η Άγκυρα εκμεταλλευτεί τη συμφωνία για να ενισχύσει τον ρόλο της ως «προστάτιδας των Παλαιστινίων», η Ελλάδα πρέπει να προβάλλει αντίβαρο μέσω της διπλωματικών πρωτοβουλιών.
Συμπέρασμα
Η πρώτη φάση της συμφωνίας Ισραήλ–Χαμάς είναι ένα εύθραυστο αλλά καθοριστικό πείραμα ειρήνης για τη Μέση Ανατολή.
Αν πετύχει, μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για μια νέα γεωπολιτική ισορροπία, όπου η σταθερότητα θα αντικαταστήσει το μόνιμο καθεστώς κρίσης.
Αν αποτύχει, η περιοχή θα εισέλθει ξανά σε κύκλο ανασφάλειας, με συνέπειες που θα αγγίξουν και τη Μεσόγειο.
Η Ελλάδα, χωρίς να είναι άμεσος παράγοντας, έχει κάθε λόγο να στηρίξει μια ρεαλιστική αποκλιμάκωση.
