Του Paul Sugy, δημοσιογράφου
Η σειρά κινούμενων σχεδίων South Park δεν παύει ποτέ να είναι αμφιλεγόμενη. Αυτές οι ταινίες μικρού μήκους που δημιουργήθηκαν το 1992 από τους Trey Parker και Matt Stone, οι οποίες αφηγούνται τις περιπέτειες τεσσάρων μαθητών στο Κολοράντο, έχουν κερδίσει πολύ μεγάλο κοινό παγκοσμίως για περισσότερα από είκοσι χρόνια, με το σατιρικό τους όραμα της αμερικανικής κοινωνίας και την επίμονη επιλογή να παρωδούν και να χλευάζουν πάρα πολλές προσωπικότητες ή κοινότητες.
Μόλις οι ισλαμιστές απείλησαν τους δημιουργούς του South Park αμέσως αφαιρέθηκαν πέντε επεισόδια με πρωταγωνιστή τον Μωάμεθ…
Αλλά σε αρκετές περιπτώσεις, η μετάδοση της σειράς αποτέλεσε αντικείμενο έντονης κριτικής στον τύπο και στα κοινωνικά δίκτυα, αναγκάζοντας ορισμένες πλατφόρμες να αποσύρουν κάποια επεισόδια κατά την έναρξη μιας νέας μετάδοσης.
Αυτό συνέβη ήδη το 2019 όταν η Netflix προσέφερε στους γαλλόφωνους συνδρομητές της σχεδόν ολόκληρη τη σειρά: η πλατφόρμα προβολής είχε αφαιρέσει δέκα επεισόδια, διευκρινίζοντας σε ένα tweet ότι αυτά “θεωρούνταν δυσφημιστικά για ορισμένες κοινότητες από τις τοπικές οπτικοακουστικές αρχές ». Μόνο τότε, οι δημοσιογράφοι απευθύνθηκαν στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο για τους λόγους αυτής της “λογοκρισίας”: αυτό τότε διευκρίνισε ότι είχε προειδοποιήσει μόνο την πλατφόρμα, λόγω ορισμένων ωμών ή χυδαίων σκηνών ακατάλληλων για νέους. Σε καμία περίπτωση όμως η διοικητική αρχή δεν ζήτησε απόσυρση. Αναγκασμένη να ελέγξει την επικοινωνία της, στη συνέχεια, η Netflix ζήτησε συγγνώμη για αυτήν την «εσφαλμένη εξήγηση», διευκρινίζοντας ότι εάν λείπουν επεισόδια, ήταν μόνο κατόπιν αιτήματος των κατόχων δικαιωμάτων. Όχι λογοκρισία, επομένως, αλλά σίγουρα αυτο- λογοκρισία … η οποία τουλάχιστον έσωσε τη Netflix από την ταλαιπωρία μιας πιθανής διαμάχης.
Αυτή τη φορά, είναι η πλατφόρμα HBO Max μόλις απέκτησε τα δικαιώματα για ολόκληρη τη σειρά (με το μικρό ποσό του μισού δισ. δολαρίων). Όμως, όπως αναφέρεται στην αμερικανική ιστοσελίδα Deadline, λείπουν πέντε επεισόδια: ένα από την εποχή 5, δύο από την εποχή 10 και δύο άλλα από την εποχή 14. Γιατί αυτά, και όχι άλλα; Αυτά τα πέντε επεισόδια παρουσιάζουν μια ομοιότητα: σε καθένα από αυτά, βλέπουμε να εμφανίζονται μεταξύ άλλων χαρακτήρων … ο προφήτης Μωάμεθ, με κελεμπία και τουρμπάνι.
Αυτά τα επεισόδια έχουν ήδη προκαλέσει πολλά προβλήματα στους δημιουργούς της σειράς: το 2010, η Le Figaro ανέφερε ήδη ότι το τηλεοπτικό κανάλι Comedy Central, κύριος ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός του South Park από το 1997, είχε αντικαταστήσει με ένα μπιπ όλες τις αναφορές στο όνομα του Μωάμεθ στο soundtrack και κάλυψε μερικές εικόνες με μαύρο φόντο. Και αυτό, λίγο μετά τις δηλώσεις της ισλαμιστικής ομάδας “Revolution Muslim” κατά των Trey Parker και Matt Stone, με αφορμή τη μετάδοση ενός επεισοδίου στο οποίο ο Μωάμεθ εμφανιζόταν με μορφή αρκούδας, ότι οι δημιουργοί της σειράς κινδύνευαν να έχουν το τέλος του σκηνοθέτης Theo Van Gogh (δολοφονήθηκε από μουσουλμάνους εξτρεμιστές στο Άμστερνταμ το 2004).
Η αυθάδεια της σειράς κινουμένων σχεδίων δεν ενόχλησε μόνο το μουσουλμανικό κοινό. Πέρυσι, το Πεκίνο λογόκρινε την κινεζική διαδικτυακή μετάδοση του South Park μετά από ένα επεισόδιο με τίτλο “Band in China”, το οποίο χλευάζει ανοιχτά τις αμερικανικές εταιρείες που διαπραγματεύονται με την Κίνα χωρίς να ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα σ’ αυτή η χώρα. Και το 2005, ένα επεισόδιο δυσφημιστικό για την Παναγία πυροδότησε οργή στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην πραγματικότητα, αφού η σάτιρα είναι η ουσία αυτής της σειράς, φαίνεται δύσκολο να βρεθεί έστω ένα επεισόδιο που να μη θεωρείται «προσβλητικό» από κάποια κοινότητα, εθνική, πολιτική, θρησκευτική … Από το South Park φαίνεται ότι δεν γλυτώνει κανένας. Και τελικά, ο χλευασμός που στοχεύει τη μουσουλμανική θρησκεία είναι λιγότερο συχνός από εκείνο που στοχεύει τους Χριστιανούς, όπως σημειώνεται στο Twitter, ο φιλόσοφος Raphaël Enthoven: “Και τι γίνεται με τα 54 επεισόδια (τουλάχιστον) πού γελοιοποιούν τον Χριστό; Ή τα επεισόδια (αμέτρητα) που χλευάζουν τον παραδοσιακό Εβραίο Kyle Broflovski και την οικογένειά του; Γιατί αυτός ο εξαγνισμός σταματάει ως εκεί;” αντέδρασε στην απόφαση της HBO.
Πενήντα τέσσερα επεισόδια της σειράς South Park χλευάζουν τον Εσταυρωμένο – ούτε η Παναγία γλύτωσε από τη διακωμώδηση -, αλλά οι ειρηνικές διαμαρτυρίες των όπου γης χριστιανών δεν αρκούν να κάμψουν το εωσφορικό μίσος των παραγωγών κατά του Χριστού…
Πρέπει να ειπωθεί ότι όσον αφορά τη συμμόρφωση με τα ηθικά πρότυπα της στιγμής, η HBO δεν είναι ξεπερασμένη. Η πλατφόρμα προκάλεσε ήδη έντονες συζητήσεις πριν δύο εβδομάδες με την απόσυρση της ταινίας Οσα παίρνει ο άνεμος, του Victor Fleming, ο οποίος θεωρείται από μερικούς αντιρατσιστές ακτιβιστές ως προσβλητικός προς τους έγχρωμους. Η ταινία κυκλοφόρησε επιτέλους, αλλά αυτή τη φορά προηγείται μια “προειδοποίηση”, σχολιασμός του έργου, που αποσκοπεί να υπενθυμίσει στο κοινό ότι τα πολιτιστικά δρώμενα στην οθόνη είναι παρωχημένα, όπως το απαιτούν πολλοί ακτιβιστές των σύγχρονων προοδευτικών κινημάτων. Σε αυτήν την περίπτωση, είναι μια παρέμβαση της Jacqueline Stewart, καθηγήτριας του κινηματογράφου και υπεύθυνης του καναλιού TCM: “Οι σκλάβοι Μαύροι προσαρμόζονται στα παλιά φυλετικά στερεότυπα: υπηρέτες αφοσιωμένοι στους λευκούς αφέντες τους ή ανίκανοι” , αποκρυπτογραφεί.
Παραμένει εντυπωσιακή αυτή η έγνοια μεταβλητής γεωμετρίας όσον αφορά την ευαισθησία του κοινού. Εχει το South Park το δικαίωμα να γελοιοποιεί τα πάντα και τους πάντες… εκτός από τον Μωάμεθ;
Αυτή η ανoμοιότητα μεταχείρισης είχε ήδη παρατηρηθεί από τον δικηγόρο Richard Malka, ο οποίος δημοσίευσε πέρυσι την επιχειρηματολογία του κατά τη διάρκεια της αγωγής εναντίον του Charlie Hebdo μετά τη δημοσίευση γελοιογραφιών του Μωάμεθ το 2006 από τη σατιρική εβδομαδιαία. Σε αυτό το Εγκώμιο της Ασεβείας, ο δικηγόρος υπενθυμίζει ότι ο πελάτης του ένοιωθε ευχαρίστηση να διακωμωδεί κατ’ εξακολούθησιν καθολικούς αγίους, τον Πάπα ή τον ίδιο τον Θεό, αλλά ότι “ακόμη και στο Charlie Hebdo δεν τολμούσαν να κάνουν το ένα δέκατο αυτών εναντίον του προφήτη Μωάμεθ.”
