του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ
«Η ζωή δεν μπορεί να περιοριστεί στο να λύνουμε το ένα άθλιο πρόβλημα μετά το άλλο. Πρέπει να υπάρχουν πράγματα που σε εμπνέουν, που σε κάνουν να νιώθεις καλά όταν ξυπνάς το πρωί και σε κάνουν μέρος της ανθρωπότητας. […] Είναι καιρός να προχωρήσουμε, να γίνουμε πολιτισμός που κινείται ανάμεσα στα αστέρια, να διευρύνουμε τη διάσταση και την κλίμακα του ανθρώπινου πολιτισμού»
ΕΛΟΝ ΜΑΣΚ
1.
Ακούγοντας όσα έχουν κατά καιρούς δηλώσει για τα μελλοντικά σχέδια τους οι δύο συμπρωταγωνιστές των πολιτικών εξελίξεων στις ΗΠΑ, μετά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί με βάση τις ιδέες τους.
Ο πραγματιστής πρόεδρος, μανιακός των συμφωνιών, λάτρης των αιφνιδιαστικών πραξικοπημάτων, ακόμη και με κίνδυνο να μπερδέψει τα πόδια του. Εντελώς… Τραμπ. Διότι ο Τραμπ είναι όλα και τίποτε από όσα διαλαλεί ο ίδιος και από όσα του καταλογίζουν οι άλλοι. Είναι απλά ο Τραμπ! Με μια δόση κοινής λογικής, ασυμβίβαστος με τα παγκοσμιοποιημένα-ιμπεριαλιστικά οράματα των προκατόχων του που δεσμεύτηκαν να ξαναφτιάξουν τον κόσμο (!) από την αρχή, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι μαζί. Αυτός δεν θέλει να «ισώσει τη σανίδα» του κόσμου, απλά θέλει να ξανακάνει την Αμερική μεγάλη. Πρώτο Αμήν.
Αντίθετα, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη έχει αφοσιωθεί στη συμφιλίωση των κερδών του με την επείγουσα ανάγκη εξαγοράς του σύμπαντος. Ο Μασκ θέλει να βάλει στα χέρια του το αμερικανικό κράτος για να φέρει τα μέσα έξω, να το προσαρτήσει στη δική του αυτοκρατορία χωρίς σύνορα και τελικά να το διαλύσει εντός του «καθολικού και ομογενούς Κράτους»[1]. Κομμουνιστική αποστολή του καπιταλισμού. Η συγκεκριμένη θέση του Κοζέβ (η διαδρομή της ιστορικής εξέλιξης που απολήγει στην απόλυτη γνώση και στον πλήρη άνθρωπο, ο οποίος υλοποιήθηκε μέσα στο κράτος και δι’ αυτού) την οποία μπορεί να ασπάσθηκε ο Μασκ κατά την περίοδο της εφηβικής φιλοσοφικής του καλλιέργειας, χρησιμοποιείται δεξιοτεχνικά στα σημερινά συμφραζόμενα του, παρότι ο ίδιος ο Ρώσος φιλόσοφος την είχε λοιδορήσει αναφερόμενος ειδικά στην εξέλιξη της μεταπολιτικής αμερικανικής μαζικής δημοκρατίας, η οποία αντιπροσωπεύει την επιστροφή του ανθρώπου στο ζωικό βασίλειο. Σε αυτό οι άνθρωποι θα παραδίδονται στην κτηνώδη σεξουαλικότητα, θα δουλεύουν σαν μέλισσες, θα παίζουν σαν κουτάβια και θα συνεννοούνται με σινιάλα, έχοντας απωλέσει τη δυνατότητα του λόγου. Ας αφήσουμε όμως αυτά και ας επικεντρωθούμε στα συγκεκριμένα: για τον Μασκ το Διάστημα είναι η Άγρια Δύση, που θα γονιμοποιηθεί με την εφαρμογή της ωκεάνιας στρατηγικής του Μάχαν[2] στην Αστροπολιτική[3]. Για το καλό της ανθρωπότητας φυσικά… Δεύτερη φορά Αμήν.
Οι οικονομικοί μεγιστάνες είναι ταυτόχρονα συνεργάτες και του Κράτους και των ανατροπέων του. Το ενεργοποιούν καθώς το χρησιμοποιούν. Και το αντίστροφο. Αλλά ο αυτοκρατορικός πατριωτισμός δεν συνδυάζεται εύκολα με τις εταιρικές επιταγές. Ακόμη λιγότερο με τα διαφορετικά γεωπολιτικά οράματα του τεχνολογικού ανταγωνισμού που περιστρέφεται γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τις πολλαπλές χρήσεις της. Αυτό είναι το κρυφό δράμα του ζεύγους Μασκ-Τραμπ: Όταν ο στόχος σου είναι να γίνεις κύριος του διαστήματος επειδή πιστεύεις ότι έχεις επιλεγεί για να σώσεις την ανθρωπότητα, είναι δύσκολο να συνυπάρξεις με αυτούς που ενδιαφέρονται μόνο να κάνουν την Αμερική ξανά μεγάλη (MAGA).
Ο Μασκ και ο Τραμπ έχουν ο καθένας υπέρτατο εγώ. Στη δεδομένη περίοδο επειδή γνωρίζουν ότι για να υπηρετήσουν τον εαυτό τους πρέπει να πιστεύουν, ή να προσποιούνται ότι πιστεύουν, ότι οι στόχοι τους δεν διαφέρουν. Ο καθένας προσπαθεί να χειραγωγήσει τον άλλον. Θα είναι μια σιωπηλή μάχη για κάποιο χρονικό διάστημα, ίσως με αποκορύφωμα μια μονομαχία μέχρις εσχάτων
2.
Αν έπρεπε να επιλέξουμε ποιος από τους δύο θα αφήσει βαθύτερο σημάδι στην ιστορία, δεν θα διστάζαμε να υποδείξουμε τον Μασκ. Ποιος είναι όμως αυτός ο τύπος και τι κομίζει[4];
«Η Γη είναι το λίκνο της ανθρωπότητας, αλλά κανείς δεν μπορεί να ζήσει για πάντα στο λίκνο του». Ο Έλον Μασκ λατρεύει να παραθέτει το παραπάνω μότο του Κονσταντίν Εντουάρντοβιτς Τσιολκόφσκι (1857-1935)[5], Ρώσου πρωτοπόρου της κοσμοναυτικής, επιστήμονα και κοσμιστή[6] φιλοσόφου. Προφανώς, αυτή δεν είναι μια καλή συστατική επιστολή για το περιβάλλον της αμερικανικής υπερδύναμης, της οποίας η ρωσοφοβία[7] υπερβαίνει τα καθεστώτα και τις ιδεολογίες. Και η οποία είναι ενεργή από το 1918, όταν οι πέντε χιλιάδες άνδρες του εκστρατευτικού σώματος Polar Bear[8] αποβιβάστηκαν στον Αρχάγγελο για να ξεκινήσουν την αποτυχημένη απόπειρα καταστολής των Μπολσεβίκων από τους Συμμάχους, την πρώτη και μόνη αμερικανική εισβολή στη Ρωσία. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ρωσοφοβία με την μορφή του κομμουνιστικού κινδύνου έλαβε διαστάσεις κολοσσιαίες. Συνεχίζεται όμως και μετά την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού» καθεστώτος, και μάλιστα με φοβερή οξύτητα από την πλευρά των Δημοκρατικών[9].
Ο κόκκινος κίνδυνος, η ταύτιση κάθε Ρώσου ή ρωσικού με το κόκκινο χρώμα, έχει γραφεί με ανεξίτηλα γράμματα στο μυαλό κάθε Αμερικάνου. Δεν έχει σημασία ότι κυκλοφορούν διάφορες «ιστορίες» στην αυλή του Πούτιν για τον Λένιν ως Γερμανό πράκτορα ή τον Γκορμπατσώφ ως κατάσκοπο της CIA. Ο κομμουνισμός είναι η πιο αντιαμερικανική φιλοσοφία που μπορεί κανείς να φανταστεί και σύμφωνα με τους Αμερικανούς, η Ρωσία είναι στιγματισμένη για πάντα[10].
Ο κοσμισμός[11] που γοήτευσε πολλούς Μπολσεβίκους[12], μετά από μια σύντομη έκλειψη επιστρέφει για να κατοικήσει στο Κρεμλίνο και να ανανεώσει τη ρωσική αυτοκρατορική παιδαγωγική. Εμπνευσμένος από την απεραντοσύνη του χώρου της μητέρας-πατρίδας, αποτελεί ένα εφαλτήριο που τείνει να ξεπεράσει τα όρια του χώρου αυτού και να προβληθεί στον αντίστοιχο ουράνιο χώρο.
Από εδώ, επιμένουν οι θεματοφύλακες της φιλελεύθερης-κεντρικής ορθοδοξίας των ΗΠΑ, εξελίχθηκε ο ιός που υπονομεύει το αμερικανικό δόγμα. Με δεδομένη την αποδυνάμωση του εσωτερικού μετώπου από την κρίση ταυτότητας[13], ο ιός είναι έτοιμος να εκθέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες στους κινδύνους της κόκκινης ασθένειας.
Το φιλελεύθερο κατεστημένο φοβάται ότι ο Μασκ, ένας ευφάνταστος κοσμιστής, είναι παθογόνος παράγοντας. Υποψιάζονται ότι αυτός ο οραματιστής του μέλλοντος που μετανάστευσε το 1995 στην Καλιφόρνια, έχει αλλοιωθεί από τις αντικουλτούρες του New Age που ανθούσαν εκεί. Μεταξύ άλλων, οι ιδέες του διανθρωπισμού (transhumanism[14]) είχαν παλαιότερα προσελκύσει το ενδιαφέρον σημαντικού αριθμού ατόμων. Ακολουθούσαν τις θεωρίες του Mαξ Μορ[15] για την αυτομεταμόρφωση του homo sapiens sapiens[16] σε σούπερμαν που «επιπλέει» στο Διάστημα, οι οποίες παρέπεμπαν κατά κάποιο τρόπο στις ιδέες των Ρώσων κοσμιστών του τέλους του 19ου αιώνα[17].
Πέραν της περιρρέουσας τοπικής ατμόσφαιρας, είναι και οι φίλοι του «ανακατεμένοι» σε αυτές τις ιδέες. Έτσι ο φίλος του, ο Τομ Μόρροου[18] συμμετέχει στην έκδοση του περιοδικού Extropy μαζί με τον Μαξ Μορ, προωθώντας μια αντίληψη που θέλει να ανοίξει μια έστω στενή πόρτα προς την αθανασία η οποία πρέπει να κατακτηθεί ώστε να απελευθερώσει τον εαυτό από την καταπίεση της βαρύτητας της Γης. Επίσης, ο Σεργκέι Μπριν, συνιδρυτής της Google. Μοσχοβίτης επιχειρηματίας που εξελίχθηκε σε Αμερικανό, μεγάλος φίλος του Μασκ μέχρι που για διάφορους λόγους απομακρύνθηκαν ο ένας από τον άλλο. Παράλληλα, μεγάλος αριθμός πολύ πλούσιων ανθρώπων από την ομάδα των προφητών-τεχνολόγων, γκουρού παγκόσμιας δημοτικότητας, ασπάζονται τις ίδιες ιδέες. Για όλους αυτούς, ο πλανήτης είναι στενός. Η λέσχη των εξώπιων[19] μεγιστάνων περιλαμβάνει από τον Τζεφ Μπέζος (Amazon) έως τον Λάρρυ Πέητζ (συνιδρυτή της Google), από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ (Facebook/Meta) έως τον Ρίτσαρντ Μπράνσον (Virgin). Όλοι τους είναι πεπεισμένοι ότι οι υπερτεχνολογίες θα αναπτύξουν ένα (δι)ανθρώπινο υπερείδος που προορίζεται να γονιμοποιήσει άλλες περιοχές του στερεώματος.
3.
Η ανησυχία του φιλελεύθεροι κατεστημένου είναι εμφανής, και θα μπορούσε να δοθεί με την ακόλουθη παρατήρηση του Γκάρυ Σωλ Μόρσον:
«Δεν είναι ποτέ καλό όταν οι Αμερικανοί αρχίζουν να σκέφτονται σαν Ρώσοι. Ποιος μπορεί να πει τι θα κάνουν οι νέοι που έχουν μεγαλώσει να περιφρονούν τις δυτικές αξίες όταν ενταχθούν σε ένα τεχνολογικό κίνημα που αντανακλά τη “ρωσική ψυχή” των κοσμιστών; Το γεγονός ότι, μιλώντας πνευματικά, η Silicon Valley συνορεύει με τη Μόσχα, δεν με παρηγορεί» [20].
Ο σλαβιστής Μόρσον φέρνει στο προσκήνιο ένα φάντασμα που στοιχειώνει τους φιλελεύθερους διανοούμενους όπως και το βαθύ κράτος της Ουάσιγκτον: τι θα γινόταν αν ο Μασκ –ίσως επηρεασμένος από τον Σεργκέι Μπριν[21]– ήταν Ρώσος πράκτορας; Οι φήμες για επαφές μεταξύ του ιδιοκτήτη του SpaceX και του Πούτιν, ειδικά σε σχέση με τους δορυφόρους Starlink και τη χρήση τους στην Ουκρανία, εκτός από την υποτιθέμενη χρήση ναρκωτικών, οδηγούν τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να περιορίσουν την πρόσβαση του Μασκ σε άκρως απόρρητα έγγραφα[22].
Υποψίες διασπείρονται από εκείνους που θυμούνται πως το πάθος του νεαρού επιχειρηματία για τον κοσμισμό τον ώθησε να διερευνήσει στη Μόσχα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, την προθυμία του νέου καθεστώτος να του παραδώσει σοβιετικούς πυραύλους για να τους βγάλει από τη σκουριά ώστε να αναπτύξει τα διαστημικά του σχέδια. Ακολουθώντας κι εκείνος τη φρενίτιδα της μετακομμουνιστικής αυτο-ιδιωτικοποίησης, όταν οι επίδοξοι ολιγάρχες υλοτόμησαν ολομόναχοι και κατά βούληση το δάσος των σοβιετικών κρατικών βιομηχανιών, πλούτισαν ακαριαία και σκαρφάλωσαν στις θυελλώδεις κορυφές της νέας υπερφιλελεύθερης Ρωσίας – μερικές φορές με υστερόβουλες πολιτικές φιλοδοξίες, που σύντομα όμως συνεθλίβησαν από τον Πούτιν. Όμως η αποστολή του Μασκ απέτυχε γιατί κανείς στη Μόσχα δεν τον πήρε στα σοβαρά. Ή ίσως επειδή κάποιος τον παραπήρε στα σοβαρά. Ο ίδιος ο Πούτιν είναι οπαδός του Τσιολκόφσκι, όντας πεπεισμένος ότι ο κοσμισμός είναι η άρρηκτη ρίζα της Ρωσικής Ιδέας[23].
Τι είναι αυτό που φαίνεται να συνδέει το κίνημα του ρωσικού κοσμισμού με την ιδιαίτερη κουλτούρα της Δυτικής Ακτής. Σίγουρα ένα: η κατάκτηση του διαστήματος! Η κατάκτηση του διαστήματος είναι μία από τις κυρίαρχες αφηγήσεις στη Silicon Valley. Χρονολογείται από την κυκλοφορία του βιβλίου Space Colonies[24], κλασικού στο είδος του, που δημοσιεύτηκε το 1977 από τον κυβερνοκομμουνάριο Στιούαρτ Μπραντ τον οποίο συμπαθούσε ο Στηβ Τζομπς, οπαδό του κινήματος των χίπις και του αποικισμού του σύμπαντος. Πόσο στα αλήθεια εμπλεκόμενος σε όλη αυτή την ιστορία είναι ο Μασκ; Πιστεύει σοβαρά σε αυτό το όραμα; Ή μήπως, όπως τον κατηγορούν πολλοί, ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος; Νομίζω ότι η απάντηση μπορεί να αναζητηθεί στη φιλοσοφική σκέψη του Κοζέβ:
«Για τον Χέγκελ η πράξη της εργασίας προϋποθέτει μια άλλη, εκείνη του αγώνα για το γόητρο, στην οποία ο Μαρξ δεν έδωσε αρκετή σημασία. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο οικονομικός άνθρωπος είναι πάντοτε ζευγαρωμένος με έναν ματαιόδοξο άνθρωπο, του οποίου τα συμφέροντα μπορεί να συγκρούονται με τα οικονομικά του συμφέροντα. Το να αναζητάς την “χεγκελιανή” ικανοποίηση είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από το να επιδιώκεις ό,τι είναι “χρήσιμο” με τη συνηθισμένη έννοια του όρου, μ’ άλλα λόγια ό,τι είναι αναγκαίο για την “ευτυχία” ή την “ευημερία. Αν η κοινωνία γεννιέται από την επιθυμία για αναγνώριση, υπέρτατος στόχος της είναι η ικανοποίηση και όχι η ευτυχία των μελών της. Αντίθετα, οριακά, στο Ιδανικό Κράτος ο κοινωνικά ικανοποιημένος άνθρωπος είναι επίσης (θεωρητικά)ευτυχισμένος ατομικά. Αλλά όταν πρέπει να γίνει μια επιλογή ανάμεσα στις δύο, είναι η ικανοποίηση που υπερισχύει. Γιατί είναι η επιθυμία για ικανοποίηση, όχι η ευτυχία, που καθορίζει την κοινωνική ζωή στο σύνολό της. Διαφορετικά δεν θα μπορούσε κανείς ποτέ να εξηγήσει, πολύ περισσότερο να «δικαιολογήσει» το φαινόμενο του πολέμου. Τώρα η εμπειρία δείχνει ότι καμιά υγιής κοινωνία δεν αρνείται ποτέ τον πόλεμο όταν οι συνθήκες της τον επιβάλλουν»[25].
Ο Μασκ προτιμά να παραπέμπει στον Τσιολκόφσκι, ο οποίος ήθελε να ανυψώσει τον άνθρωπο πέρα από τον πλανήτη Γη, για να γονιμοποιήσει το στερέωμα στο οποίο θα γίνει αιώνιος. Συγκεκριμένα αναφέρει ο Μασκ:
«Αν καταφέρναμε να πάμε σε άλλους πλανήτες, οι πιθανότητες επιβίωσης της ανθρώπινης συνείδησης θα ήταν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι θα ήταν αν παραμείναμε κολλημένοι σε έναν μόνο πλανήτη που θα μπορούσε να συγκρουστεί με έναν αστεροειδή ή να καταστρέψει ο ίδιος τον δικό του πολιτισμό»[26].
Από τι μπορεί να προκληθεί η καταστροφή; Η προφανής απάντηση του Μασκ θα είναι από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Όμως, για μας τους κανονικούς ανθρώπους, εκτός από την παραπάνω απάντηση, εύκολα θα μπορούσε να υπάρχει ακόμη μια που συνδέεται με την απρόσκοπτη ανάπτυξη μιας τεχνητής νοημοσύνης ανώτερης από την ανθρώπινη, με αποτέλεσμα πιθανό την καταστροφή των ανθρώπινων κοινωνιών. Σε αυτή την διαδικασία πρωτοστατεί ο Μασκ και οι όμοιοί του, ανταγωνιζόμενοι μεταξύ τους με στόχο κατ’ αρχάς την επικυριαρχία τους επί του ανθρώπινου πληθυσμού και παράλληλα την επικράτηση του ισχυρότερου μεταξύ της ομάδας τους.
Μπροστά μας φαίνεται να εμφανίζεται η επιχειρηματολογία του φιλόσοφου Σιμωνίδη στο έργο του Ξενοφώντα Ιέρων ή Τυραννικός[27] όταν εξηγεί στον τύραννο Ιέρωνα ότι ο υπέρτατος σκοπός και το έσχατο κίνητρο των ανθρώπων είναι η τιμή και ως προς την τιμή ο τύραννος βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση απέναντι στους άλλους. Όπως αναφέρει ο Κοζέβ[28]
Νομίζω ότι η εικόνα των «αντρών» στους οποίους αναφέρεται ο Σιμωνίδης, σε αντιπαράθεση με τους υπόλοιπους ανθρώπους, αντανακλά με ακρίβεια στην εικόνα που ο Μασκ και οι υπόλοιποι όμοιοι του έχουν για τον εαυτό τους! Ο Στηβ Τζομπς είχε πει κάποτε ότι «Οι θεότρελοι που σκέφτονται να αλλάξουν τον κόσμο, τελικά είναι εκείνοι που το κατορθώνουν». Μια άποψη που θα πρέπει να τη λάβουμε υπ’ όψιν.
///
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] «Το καθολικό και ομογενές κράτος» είναι μια έννοια που ο Κοζέβ ( Introduction a la Lecture de Hegel, Paris 1947, σ. 384-5) απέδωσε στον Χέγκελ (χωρίς αυτό να αντανακλά τη σκέψη του Χέγκελ, αντιθέτως θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια αντιστροφή του προγράμματός του. (Βλ. Πέρυ Άντερσον, Θεωρίες για το τέλος της Ιστορίας, Στάχυ, 1992, τρίτο κεφ.) και το οποίο προσδιορίζεται έτσι διότι ενώνει το σύνολο της ανθρωπότητας (ή τουλάχιστον αυτό που υπολογίζεται ιστορικά) και «καταπνίγει» μέσα του όλες τις «ειδικές διαφορές: έθνη, κοινωνικές τάξεις, οικογένειες. Το κράτος που φέρνει την ιστορία σ’ ένα τέλος είναι καθολικό γιατί δεν επιδέχεται περαιτέρω επέκταση, και ομογενές από τη στιγμή που απαλλάσσεται από την αντίφαση. Καθολικότητα και ομογένεια –το όλο και το ίδιο– είναι κατηγορίες αρκετά πλατιές για να στεγάσουν ένα ευρύ φάσμα περιεχομένων. Δεν υπάρχει επομένως εννοιολογικός φραγμός που να εμποδίσει οποιοδήποτε μελετητή να μεταφέρει το τέλος της ιστορίας του οπουδήποτε χωρίς σημαντική αναπροσαρμογή. Υπήρχε μόνο μια υλική αλλαγή, η οποία ήταν απαραίτητη. Η ομογένεια μπορεί να προσλαμβάνει οποιονδήποτε αριθμό εμφανίσεων, αλλά η καθολικότητα απέκλειε τουλάχιστον μια – το εθνικό κράτος! Πως επομένως συνάδει η σκέψη του Μασκ με την αντίστοιχη του Τραμπ που θέλει να κάνει την Αμερική πάλι μεγάλη;
[2] Ο Alfred Thayer Mahan (Γουέστ Πόιντ, 27 Σεπτεμβρίου 1840 – Ουάσιγκτον, 1 Δεκεμβρίου 1914) ήταν Αμερικανός ναύαρχος. Ως αξιωματικός του Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών διοίκησε πολλά πλοία, και ως δάσκαλος και στρατηγός οι ιδέες του για τη θαλάσσια ισχύ επηρέασαν τη ναυτική σκέψη σε όλο τον κόσμο. Επηρεασμένος από το ρόλο του βρετανικού ναυτικού στην εξάπλωση και στη στήριξη της βρετανικής αυτοκρατορίας, πρότεινε ένα σχέδιο πέντε σημείων προκειμένου οι ΗΠΑ να αποκτήσουν παγκόσμια παρουσία και κυριαρχία. Έναν μεγάλο εμπορικό στόλο, ικανό να καταστήσει τις ΗΠΑ κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου, το οποίο θα συνεισφέρει τα μέγιστα στην ευημερία του αμερικάνικου λαού, ένα ισχυρό πολεμικό ναυτικό που θα άνοιγε τους δρόμους του εμπορίου και θα προστάτευε τα συμφέροντα του εμπορικού στόλου, μια σειρά από ναυτικές βάσεις στις οποίες τα πλοία θα μπορούσαν να επισκευάζονται και να εφοδιάζονται τα χρειαζούμενα και ελεγχόμενες χερσαίες περιοχές από τις οποίες θα αποσπώνται οι πρώτες ύλες και τα υπόλοιπα χρήσιμα μέσα που θα μετατρέπονταν σε καταναλωτικά αγαθά προς δόξα του εμπορίου. Σε πολύ σύντομο διάστημα οι ΗΠΑ έγιναν η δεύτερη ναυτική δύναμη στον κόσμο (1908).
[3] «Πολλοί από εμάς εξακολουθούν να θεωρούν το διάστημα ως κάτι “εκεί έξω” και “μελλοντικό”. Όμως είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και τώρα – τα σύνορα προς το υπερπέραν είναι πολύ πιο κοντά από ό,τι νομίζουμε. Η Κούρσα του Διαστήματος είχε να κάνει με το να σηκωθούμε από το έδαφος και να βγούμε εκεί έξω. Τώρα διεκδικούμε ό,τι υπάρχει εκεί. Και καθώς όλο και περισσότερες χώρες γίνονται διαστημικές δυνάμεις, η ιστορία δείχνει ότι στην πορεία θα υπάρξει τόσο συνεργασία όσο και ανταγωνισμός. Αυτό σημαίνει αναπόφευκτα τη δημιουργία “σφαιρών επιρροής”, ακόμα και διεκδικήσεις εδαφών, καθώς οι αντιπαλότητες, οι συμμαχίες και οι συγκρούσεις στη Γη επεκτείνονται στο διάστημα. Τόσο οι στρατιωτικοί όσο και οι πολιτικοί φορείς διακρίνουν ήδη ευκαιρίες εξάπλωσης από τη ζώνη των δορυφόρων μέχρι τη Σελήνη και ακόμα παραπέρα. Αυτή είναι η εποχή της αστροπολιτικής.
Οι μεγάλοι γεωπολιτικοί θεωρητικοί του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα, όπως ο ναύαρχος Αλφρεντ Θάγιερ Μάχαν (θαλάσσια ισχύς) και ο Χάλφορντ Μακίντερ (χερσαία ισχύς), λάμβαναν υπ’ όψιν τους την τοποθεσία, την απόσταση και τις προμήθειες όταν υπολόγιζαν τα όρια του τι μπορούσε και τι δεν μπορούσε να επιτύχει μια χώρα, καθώς και του αντίκτυπου που θα είχε στις διεθνείς σχέσεις. Οι κοιλάδες, τα ποτάμια και τα βουνά δημιουργούν τις συνθήκες υπό τις οποίες οι χώρες συναλλάσσονται και μερικές φορές πολεμούν μεταξύ τους. Η “αστροπολιτική” διαπνέεται από παρόμοιες αρχές. Οπως και η γεωπολιτική, βάση της είναι η γεωγραφία. Το διάστημα δεν είναι χωρίς χαρακτηριστικά – έχει περιοχές με υψηλή ραδιενεργό δραστηριότητα από όπου πρέπει να διέλθουμε, ωκεανούς τεράστιων αποστάσεων που πρέπει να διασχίσουμε, δρόμους ταχείας κυκλοφορίας όπου η βαρύτητα ενός πλανήτη μπορεί να επιταχύνει τα διαστημόπλοια, στρατηγικούς διαδρόμους στους οποίους μπορεί να τοποθετηθεί στρατιωτικός και εμπορικός εξοπλισμός, καθώς και εδάφη πλούσια σε φυσικούς πόρους. Όλα αυτά προσελκύουν την προσοχή των μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες θα προσπαθήσουν να αποκτήσουν το πλεονέκτημα και στη συνέχεια να το διατηρήσουν. Και εγείρονται σημαντικά ερωτήματα, καθώς οι χώρες προετοιμάζονται για το μοίρασμα του διαστήματος. Ποιες στρατηγικές θέσεις στο διάστημα είναι οι πιο χρήσιμες; Ποιοι πλανήτες μπορεί να έχουν νερό ή ορυκτά; Ποια είναι η πυκνότητα της ατμόσφαιράς τους; Υπάρχει ένας βιώσιμος πλανήτης που θα μπορούσαμε να αποικήσουμε; Η κατανόηση της γεωγραφίας του διαστήματος είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε την αστροπολιτική.
Ο επιτυχής αποικισμός της Σελήνης θα προσφέρει σε μια χώρα ή σε μια συμμαχία πλεονεκτήματα παρόμοια με εκείνα που απολάμβαναν οι θαλάσσιες δυνάμεις σε προηγούμενες εποχές. Μια κυρίαρχη δύναμη θα είναι σε θέση να ανακόψει τις φιλοδοξίες των υπολοίπων εφόσον καταλάβει πρώτη την περιοχή και επιχειρήσει στη συνέχεια να την αστυνομεύσει. Οι δορυφόροι της θα απολαμβάνουν άμεση οπτική επαφή μέχρι τη γεωστατική και τη χαμηλή γήινη τροχιά. Αυτοί που ανοίγουν πρώτοι τον δρόμο θέτουν τις παραμέτρους που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι επόμενοι. Οι πρώτοι που θα εγκατασταθούν θα είναι οι πρώτοι που θα αποκτήσουν πρόσβαση στον δυνητικό πλούτο της Σελήνης και τη δυνατότητα να μεταφέρουν μέρος αυτού του πλούτου στην πατρίδα τους. Εάν μια διαστημική υπερδύναμη μπορούσε να κυριαρχήσει στα σημεία εξόδου από τη Γη και στις διαδρομές εξόδου από την ατμόσφαιρα, θα ήταν σε θέση να εμποδίσει άλλα έθνη να ασχοληθούν με τα διαστημικά ταξίδια. Αν κυριαρχήσει στη Σελήνη, μπορεί να κρατήσει τα πλούτη της και να είναι η μόνη δύναμη που τα χρησιμοποιεί για να ταξιδέψει πιο μακριά. Και αν κυριαρχήσει στη χαμηλή γήινη τροχιά, θα μπορούσε να κυβερνά τη ζώνη των δορυφόρων και να τη χρησιμοποιεί για να ελέγξει τον κόσμο.
Ένας από τους κορυφαίους θεωρητικούς της αστροπολιτικής παγκοσμίως είναι ο Everett C. Dolman, καθηγητής Στρατηγικής στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ και συγγραφέας του προφητικού βιβλίου Astropolitik: Classical Geopolitics in the Space Age, Routledge, 2001. Ο καθηγητής Ντόλμαν επινόησε ένα από τα πιο γνωστά αποφθέγματα του κλάδου: “Όποιος ελέγχει τη χαμηλή γήινη τροχιά ελέγχει το εγγύς γήινο διάστημα. Όποιος ελέγχει το εγγύς γήινο διάστημα κυριαρχεί στη Γη. Όποιος κυριαρχεί στη Γη καθορίζει το πεπρωμένο της ανθρωπότητας”. Εξαιτίας αυτού, ο πειρασμός της κυριαρχίας σε ορισμένες περιοχές του διαστήματος αυξάνεται. Οι τρεις κύριες δυνάμεις βρίσκονται πλέον σε ανταγωνισμό, εγκλωβισμένες σε μια κούρσα εξοπλισμών για να διασφαλίσουν ότι καμία από τις άλλες δεν θα μπορεί να κάνει κουμάντο. Και αυτό αναγκάζει άλλες χώρες να εξετάσουν ποιες θα μπορούσαν να είναι οι δικές τους στρατιωτικές επιλογές. Χώρες όπως η Ιαπωνία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ανακοινώσει τις δικές τους στρατιωτικές διαστημικές διοικήσεις.
Υπάρχει μια ψυχρή λογική σε όλο αυτό που μας είναι αρκετά οικεία. Αν ο αντίπαλος έχει βέλη μεγαλύτερης εμβέλειας (παραβλ. τη Μάχη του Αζενκούρ), εγώ θα αναπτύξω καλύτερες ασπίδες όσο προσπαθώ να βελτιώσω την εμβέλεια των δικών μου όπλων. Σε προηγούμενες εποχές, οι διοικητές δεν θα έστελναν στρατιώτες στη μάχη χωρίς τα μέσα για να αμυνθούν ή να επιτεθούν στον εχθρό – και σε αυτή την εποχή, οι δορυφόροι αποτελούν κρίσιμο μέρος του πολέμου και ζωτικό μέρος των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης που χρησιμοποιούν οι χώρες για να εντοπίζουν την εκτόξευση πυρηνικών όπλων. Από αυτό προκύπτει ότι η απώλεια ενός τέτοιου δορυφόρου θα καθιστούσε μια χώρα αρκετά ευάλωτη. Η άρνηση πρόσβασης στις ζώνες τροχιάς στο διάστημα θα έκανε τα πράγματα πάρα πολύ δύσκολα. Καμία χώρα που στηρίζεται στους δορυφόρους της για περίπτωση πολέμου ή για την έγκαιρη προειδοποίησή της ότι δέχεται επίθεση δεν θα επιλέξει να αφήσει τους δορυφόρους της ανυπεράσπιστους, ούτε θα παραιτηθεί από τη δυνατότητα να πλήξει έναν εχθρικό δορυφόρο.
Οι “νόμοι” που έχουμε σήμερα για τη δραστηριότητα στο διάστημα είναι ελάχιστα καλύτεροι από απλές κατευθυντήριες γραμμές. Η τεχνολογία και η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική πραγματικότητα τους έχουν ήδη ξεπεράσει. Με τις διαστημικές πλατφόρμες για στρατιωτικές και πολιτικές χρήσεις – εξόρυξη, έργα ηλιακής ενέργειας, επιστημονικές εργασίες και διαστημικό τουρισμό – να αυξάνονται διαρκώς, το διάστημα μετατρέπεται σε ένα συνωστισμένο περιβάλλον ασφάλειας του εικοστού πρώτου αιώνα που απαιτεί νόμους και συμφωνίες ανάλογα του εικοστού πρώτου αιώνα.
Η ιδέα ότι το διάστημα αποτελεί ένα παγκόσμιο αγαθό εξανεμίζεται. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό. Χρειαζόμαστε ένα νέο σύνολο κανόνων και μια καλύτερη κατανόηση του χώρου που αυτοί διέπουν. Υπάρχουν οχτώ δισεκατομμύρια λόγοι γι’ αυτό. Κάθε άνθρωπος στη Γη έχει συμφέρον από μια διαστημική τάξη βασισμένη σε κανόνες και από την παγκόσμια συνεργασία σε ζητήματα που αφορούν το σύμπαν. Χωρίς αυτό, μπορεί να καταλήξουμε να πολεμάμε για τη γεωγραφία του διαστήματος, όπως ακριβώς κάναμε για τη γεωγραφία της Γης». Τιμ Μάρσαλ, Το μέλλον της Γεωγραφίας. Πώς η ισχύς και η πολιτική στο διάστημα θα αλλάξουν τον κόσμο μας, Διόπτρα, 2023.
[4] W. Isaacson, Elon Musk, Milano, 2023.
[5] O Константи́н Эдуа́рдович Циолко́вский γεννήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1857 και πέθανε στις 19 Σεπτεμβρίου 1935. Ρώσος μηχανικός και επιστήμονας, πρωτοπόρος της αστροναυτικής. Θεωρητικοποίησε πολλές πτυχές της διαστημικής πτήσης και της πρόωσης πυραύλων. Θεωρείται ο πατέρας της ανθρώπινης διαστημικής πτήσης και ο πρώτος άνθρωπος που συνέλαβε τον διαστημικό ανελκυστήρα. Το πιο διάσημο έργο του ήταν Η εξερεύνηση του εξωτερικού διαστήματος με τη βοήθεια κινητήρων αεριωθουμένων, την οποία δημοσίευσε το 1903 και η οποία θεωρείται η πρώτη ακαδημαϊκή πραγματεία για την πυραυλική. Το έργο του έθεσε τα θεμέλια του μελλοντικού σοβιετικού διαστημικού προγράμματος και αργότερα επηρέασε τους επιστήμονες πυραύλων σε όλη την Ευρώπη, και μελετήθηκε επίσης από Αμερικανούς στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 καθώς προσπαθούσαν να κατανοήσουν τις πρώτες επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης στις διαστημικές πτήσεις. Η κληρονομιά του Τσιολκόφκσι αποτελείται από περισσότερα από 500 έργα που αφορούν κυρίως τη μελέτη της αεροπορίας, της αεροναυπηγικής και των διαπλανητικών ταξιδιών, αλλά εκτείνονται και στα πιο ποικίλα προβλήματα της φυσικής επιστήμης και τεχνολογίας, της αστρονομίας και της ουράνιας μηχανικής, της παραγωγής ενέργειας και της αστροβιολογίας, της φυσικής και γεωχημείας, φιλοσοφίας και γλωσσολογίας. Όλα αυτά τα έργα στόχευαν στην επίλυση ορισμένων αλληλένδετων προβλημάτων που θεωρούνται θεμελιώδη από τον Τσιολκόφσκι: τη βελτίωση της ανθρώπινης φυλής, την πλήρη νίκη του ανθρώπου επί των δυνάμεων της φύσης, την κατάκτηση του διαστήματος από τον άνθρωπο και τη δημιουργία νέων συνθηκών για την ανθρώπινη ζωή που αντιστοιχούν σε το νέο και ανώτερο στάδιο της ανάπτυξής του. Στη βάση των έργων του υπήρχε μια πρωτότυπη φιλοσοφία –ορισμένες από τις πτυχές της που δεν εκτιμήθηκαν πάντα από τη σοβιετική αρχή– η οποία αργότερα συμπεριλήφθηκε στο ευρύτερο κοσμιστικό κίνημα που εμφανίστηκε στη Ρωσία εκείνα τα χρόνια και στη διάδοση της οποίας ο Τσιολκόφσκι είχε θεμελιώδη συμβολή. Ως λαμπρός αυτοδίδακτος επιστήμονας και επιστημονικός εκλαϊκευτής έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία της επιστήμης και για την ψυχολογία της επιστημονικής δημιουργικότητας. Τιμήθηκε στη Σοβιετική Ένωση, και εξακολουθεί να θεωρείται στη Ρωσία σήμερα ως ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες στην ιστορία της χώρας. Για μια άκρως ενδιαφέρουσα ανάλυση των απόψεων του Τσιολκόφσκι σε συνδυασμό με τους σχεδιασμούς του Πούτιν αλλά και την επίδρασή του στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ειδικά στον Μασκ και την ομάδα του δες Michel Eltchaninoff, Lenin ha camminato sulla Luna. La folle storia dei cosmisti e dei transumanisti russi, Roma 2022.
[6] Δες υποσημ. 10.
[7] Guy Mettan, Russofobia. Mille anni di diffidenza, Editore SandroTeti, 2016.
[10] Βλ. “Musk o Trump, America al bivio”, Limes, 12/24.
[11] Ο κοσμισμός έχει τις ρίζες του στο πνευματικό περιβάλλον της Ρωσίας στα τέλη του 19ου αιώνα, εποχή που σφραγίστηκε από πολιτιστικές ανακατατάξεις και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Επηρεασμένος από τις επιστημονικές εξελίξεις της εποχής, ιδίως στους τομείς της αστρονομίας και της φυσικής, ο κοσμισμός διαμορφώθηκε από τις ιδέες στοχαστών, όπως ο Νικολάι Φιοντόρωφ (1829-1903). Η ιδέα του Φιοντόροφ για το «Κοινό Έργο» πρότεινε την ιδέα της υπέρβασης του θανάτου με επιστημονικά μέσα και της επίτευξης της αθανασίας, όχι μόνο για τα άτομα αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. «Καθήκον μας», έγραψε ο Φιοντόρωφ, «είναι να κάνουμε τη φύση, την τυφλή δύναμη της φύσης, όργανο παγκόσμιας αναζωογόνησης και να γίνουμε μια ένωση αθάνατων όντων». Η πεποίθηση αυτή έγινε κεντρικό δόγμα του κοσμισμού, ενώ το όραμα του Φιοντόρωφ για την υπέρβαση του θανάτου περιλάμβανε επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, όπως η ανάσταση των προγόνων μας, μέσω της προηγμένης βιοτεχνολογίας και η συγχώνευση της ανθρώπινης συνείδησης με την τεχνητή νοημοσύνη. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός μέλλοντος όπου ο θάνατος θα είχε νικηθεί και η ανθρωπότητα θα μπορούσε να επιτύχει την αιώνια ζωή.
Για τη Σβετλάνα Σεμιόνοβα (1941-2014), η οποία ήταν η πιο σημαντική μελετήτρια του κοσμισμού, το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του φιλοσοφικού ρεύματος είναι η ιδέα της «ενεργητικής εξέλιξης» ή «αυτοκατευθυνόμενης εξέλιξης» της ανθρώπινης φυλής. Για τον George M. Young, έναν από τους πιο έγκυρους δυτικούς μελετητές για το θέμα, η πιο σημαντική συνεισφορά των Ρώσων κοσμιστών είναι αυτή της αισιόδοξης οπτικής για τα πεπρωμένα και τις απεριόριστες δυνατότητες της ανθρωπότητας, μια αξιοθαύμαστη πίστη στην αναπόφευκτη εξέλιξη και ανάπτυξη της ανθρωπότητας και της ανθρώπινης γνώσης. Για τον Michael Hagemeister, διάσημο δυτικό μελετητή της ρωσικής πνευματικής ιστορίας, οι οπαδοί του κοσμισμού πιστεύουν ότι οι άνθρωποι είναι προορισμένοι να γίνουν αποφασιστικός παράγοντας στην κοσμική εξέλιξη, να κατακτήσουν, να μεταμορφώσουν και να τελειοποιήσουν το σύμπαν, να νικήσουν την ασθένεια και τον θάνατο και τελικά να δημιουργήσουν μια αθάνατη ανθρώπινη φυλή. Βλ. George M. Young, I cosmisti russi, Roma, 2017. Ο κοσμισμός οραματίζεται την ανθρωπότητα όχι απλώς δεμένη με τη Γη, αλλά ως διαστημικό είδος με κοσμικό πεπρωμένο. Αυτή η προοπτική απέκτησε έδαφος κατά την εποχή του Διαστημικού Αγώνα – τότε που η Ρωσία και η Αμερική ανταγωνίζονταν για το ποια θα φτάσει πρώτη στο φεγγάρι και η εξερεύνηση του διαστήματος έγινε απτός στόχος. Οι κοσμιστές πιο συγκεκριμένα πιστεύουν, ότι ο αποικισμός άλλων πλανητών δεν είναι μόνο ένα επιστημονικό εγχείρημα, αλλά ένα κρίσιμο βήμα για τη διασφάλιση της επιβίωσης και της ευημερίας της ανθρωπότητας. Η ιδέα δηλαδή του να γίνουμε ένα διαπλανητικό ή ακόμη και διαστρικό είδος είναι κυρίαρχη σε αυτό το κίνημα, το οποίο προβλέπει ένα μέλλον όπου οι άνθρωποι θα υπερβαίνουν τους βιολογικούς τους περιορισμούς μέσω της τεχνολογικής ενίσχυσης, οδηγώντας σε μια κατάσταση βελτιωμένης ύπαρξης. Η σύγκλιση ανθρώπων και μηχανών, όπως οραματίζονται οι κοσμιστές, θεωρείται ως μέσο για την επίτευξη υψηλότερων επιπέδων νοημοσύνης, συνείδησης και ικανοτήτων. Βλ. σχετικά: Γεώργιος Δ. Παναγόπουλος, «Η δυστοπική εσχατολογία του Ν. Φ. Φιοντόρωφ και η σύγχρονη φουτουριστική τεχνολατρία υπό ορθόδοξο θεολογικό πρῖσμα», Θεολογία, τόμ. 95, τχ. 3, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2024. Επίσης, το άρθρο της Juliette Faure, «Κοσμισμός, μια παλιά ρωσική ιδέα για τον 21ο αιώνα», Η Αυγή, 29.04.19, στο οποίο αναφέρονται στοιχεία για μια επαναφορά του κοσμισμού στη σύγχρονη Ρωσία.
[12] Michel Eltchaninoff, Lenin ha camminato sulla Luna. La folle storia dei cosmisti e dei transumanisti russi, Roma, 2022.
[13] Federico Petroni, «Nell’occhio della rivolta», Limes, No 12/24.
[14] Ο διανθρωπισμός είναι ένα φιλοσοφικό και διανοητικό κίνημα που υποστηρίζει τη βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης αναπτύσσοντας και καθιστώντας ευρέως διαθέσιμες νέες και μελλοντικές τεχνολογίες που μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τη μακροζωία, τη γνώση και την ευημερία. Οι διανθρωπιστές στοχαστές μελετούν τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους των αναδυόμενων τεχνολογιών που θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τους θεμελιώδεις ανθρώπινους περιορισμούς, καθώς και την ηθική της χρήσης τέτοιων τεχνολογιών. Μερικοί διανθρωπιστές εικάζουν ότι τα ανθρώπινα όντα μπορεί τελικά να είναι σε θέση να μεταμορφωθούν σε όντα τόσο πολύ μεγαλύτερων ικανοτήτων ώστε να αξίζουν την ταμπέλα των μεταανθρώπινων όντων. Ένα άλλο θέμα της διανθρωπιστικής έρευνας είναι ο τρόπος προστασίας της ανθρωπότητας από υπαρξιακούς κινδύνους από την τεχνητή γενική νοημοσύνη, την πρόσκρουση αστεροειδών, τα πειράματα σύγκρουσης σωματιδίων υψηλής ενέργειας, τη φυσική ή συνθετική πανδημία και τον πυρηνικό πόλεμο. Μια ενδιαφέρουσα και απολύτως κατατοπιστική ανάλυση του θέματος υπάρχει στο Roberto Manzocco,Transhumanism. Engineering the Human Condition History, Philosophy and Current Status, Springer Nature, 2019
[15] Ο Max More (γεννημένος ως Max T. O’Connor, Ιανουάριος 1964, το όνομα άλλαξε νομικά το 1990) είναι φιλόσοφος και μελλοντολόγος που γράφει και μιλά για τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Διετέλεσε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Alcor Life Extension Foundation μεταξύ 2010 και 2020. Ο More ίδρυσε το Ινστιτούτο Extropy και έχει γράψει πολλά άρθρα που υποστηρίζουν τη φιλοσοφία του μετα-ανθρωπισμού και τη διανθρωπιστική φιλοσοφία του εξωπιανισμού, συμπεριλαμβανομένων των «Αρχών της Εξτροπίας». Σε ένα δοκίμιο του 1990 με τίτλο «Transhumanism: Toward a Futurist Philosophy», εισήγαγε τον όρο «transhumanism» με τη σύγχρονη έννοια.
[16] Ο άνθρωπος είναι το μόνο σωζόμενο υποείδος του Homo sapiens, ο Homo sapiens sapiens. Το δεύτερο υποείδος του Homo sapiens είναι ο Homo sapiens idaltu που έχει εξαφανιστεί. Ο Homo sapiens αποτελεί το μόνο επιζών μέλος του γένους Homo των Ανθρωποειδών, δηλαδή της υπεροικογένειας των Ανθρωπιδών
[19] Ο εξωπιανισμός, που αναφέρεται επίσης ως η φιλοσοφία της εξωπρωσίας, είναι ένα «εξελισσόμενο πλαίσιο αξιών και προτύπων για τη συνεχή βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης». Οι εξώπιοι πιστεύουν ότι οι εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία θα επιτρέψουν κάποια μέρα στους ανθρώπους να ζήσουν επ ‘αόριστον. Ένας εξώπιος μπορεί να επιθυμεί να συμβάλει σε αυτόν τον στόχο, π.χ. πραγματοποιώντας έρευνα και ανάπτυξη ή εθελοντικά να δοκιμάσει τη νέα τεχνολογία. Ξεκίνησε από ένα σύνολο αρχών που αναπτύχθηκε από τον φιλόσοφο Max More στο The Principles of Extropy. Η εξωπική σκέψη δίνει μεγάλη έμφαση στην ορθολογική σκέψη και στην πρακτική αισιοδοξία. Σύμφωνα με τον More, αυτές οι αρχές «δεν προσδιορίζουν συγκεκριμένες πεποιθήσεις, τεχνολογίες ή πολιτικές». Οι εξώπιοι μοιράζονται μια αισιόδοξη άποψη για το μέλλον, αναμένοντας σημαντικές εξελίξεις στην υπολογιστική ισχύ, παράταση ζωής, νανοτεχνολογία, και τα παρόμοια. Πολλοί εξώπιοι προβλέπουν την ενδεχόμενη πραγματοποίηση αόριστης διάρκειας ζωής και την ανάκαμψη, χάρη στις μελλοντικές εξελίξεις στη βιοϊατρική τεχνολογία ή στη μεταφόρτωση νου, εκείνων των οποίων τα σώματα/εγκέφαλοι έχουν διατηρηθεί μέσω κρυονικής. Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του εξωπιανισμού, μια μέρα θα είναι δυνατό να μεταφερθούν, σαν μια διαδικασία uploading, όλες oi αναμνήσεις, τα χαρακτηριστικά, η προσωπικότητα –στην ουσία το εγώ του ανθρώπου– από τον εγκέφαλο σε κάποια εναλλακτική τεχνολογική υποστήριξη, όπως έναν σκληρό δίσκο ή ένα τσιπ υπολογιστή. Αυτό θα μας χώριζε αποτελεσματικά από το σώμα μας και θα μας ελευθερώσει να επιβιώσουμε από τον θάνατο του σώματός μας. Ο Bart Kosko, ένας αξιοσέβαστος μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, προσπάθησε να αποδείξει πώς είναι θεωρητικά δυνατό να «κατεβάσουμε» τον εαυτό μας σε μια βάση δεδομένων (Bart Kosko, «Heaven in a Chip», Datamation, 1995).Όλα αυτά προσλαμβάνονται με τη φιλοδοξία να ενωθούν σε μια μεγάλη «συλλογική επίγνωση» μαζί με όλες τις διαθέσιμες αντικειμενικές πληροφορίες, για να είμαστε ταυτόχρονα αθάνατοι και παντογνώστες. Ο ίδιος ο Kosko στο αναφερόμενο έργο του, παρουσιάζοντας αυτές τις ιδέες, τις αντιπαραβάλλει με την αντίληψη του ανθρώπου που υποστηρίζεται από θρησκείες, ιδιαίτερα από τον Χριστιανισμό, τον οποίο θεωρεί ξεπερασμένο. Αυτές οι εικασίες εμφανίζονται συχνά στην επιστημονική φαντασία.
[20] Gary Saul Morson, «Galaxy brains», The New Criterion, February 2024. O Μόρσον είναι Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας και σλαβιστής. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για το επιστημονικό του έργο για τους μεγάλους Ρώσους μυθιστοριογράφους Λέων Τολστόι και Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και τον θεωρητικό της λογοτεχνίας Μιχαήλ Μπαχτίν.
[21] Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Μπριν (ρωσικά: Сергей Михайлович Брин, γεννημένος στις 21 Αυγούστου 1973) είναι Αμερικανός επιστήμονας υπολογιστών και επιχειρηματίας που ίδρυσε την Google μαζί με τον Λάρι Πέιτζ. Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Μπριν γεννήθηκε στις 21 Αυγούστου 1973, στη Μόσχα της Σοβιετικής Ένωσης, από Ρώσους Εβραίους γονείς, [Μιχαήλ και Ευγενία Μπριν, και οι δύο απόφοιτοι του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας (MSU). Ο πατέρας του είναι συνταξιούχος καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και η μητέρα του είναι ερευνήτρια στο Διαστημικό Κέντρο Πτήσεων Γκόνταρντ της NASA.
[22] «Ci incontreremo ancora», Limes, 12/24.
[23] Όπως παραπάνω.
[24] Steward Brand, Space Colonies. A Coevolution Book, London, 1977.
[25] A. Kojève, Esquisse d’ une Phenomenologie du Droit, Paris 1981. Αναφέρεται στο Πέρυ Άντερσον, Θεωρίες για το τέλος της Ιστορίας, Εκδόσεις Στάχυ, 1992, σ. 58, υποσημείωση 32.
[26] W. Isaacson, Elon Musk, Milano 2023, σ. 117.
[27] Ξενοφών, «Ιέρων ή Τυραννικός», Γνώση, 1995. Το αναφερόμενο θέμα στο Κεφάλαιο VII.
[28] A. Kojève, «Τυραννία και Σοφία», στο Περί Τυραννίας, Γνώση, 1995, σ. 194-95.
[29] Πρόκειται για τη διαλεκτική της αυτοσυνείδησης του τετάρτου κεφαλαίου της Φαινομενολογίας του Χέγκελ (Φαινομενολογία του πνεύματος, τόμος πρώτος, Δωδώνη, 1993): η ανθρώπινη επιθυμία είναι βασικά επιθυμία για ό,τι δεν είναι η ίδια – η επιθυμούσα συνείδηση των άλλων. Αυτή η δυναμική είναι που ελκύει την αμοιβαία πάλη των υποκειμενικοτήτων που το πρώτο ιστορικό σχήμα της είναι η διαλεκτική του κυρίου και του δούλου, της οποίας το έπαθλο είναι η αναγνώριση.
