Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Στις 13-3-2021 είχα την τιμή να μεταφράσω από τα γαλλικά σχετικό άρθρο της Marie Jégo, ανταποκρίτριας στην Κωνσταντινούπολη της εφημερίδας Le Monde), με τίτλο : «Στην Τουρκία, η βία κατά των γυναικών γίνεται συνήθεια» : ΕΔΩ
Σήμερα θα με απασχολήσει ένα άλλο συναφές ρεπορτάζ μιας άλλης εφημερίδας με τίτλο : «Τουρκία: αυτές οι γυναίκες που αμφισβητούν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν» (Turquie : ces femmes qui défient Recep Tayyip Erdogan),
της Karen Lajon, στις 25-5-2021, στην ηλεκτρονική έκδοση της Journal du Dimanche. Η σύνοψη του ρεπορτάζ δείχνει ότι : «ενώ ο ισλαμιστής ηγέτης θέλει να μειώσει τη θέση τους, αναδύεται ένα μέτωπο που συσπειρώνει ακτιβίστριες από κάθε κατεύθυνση».
Πρόκειται για μια βουβή αλλά ισχυρή αντίσταση. Με μαντήλα και χωρίς μαντήλα. Οι Τουρκάλες γυναίκες αντιστέκονται σε έναν Ερντογάν που θέλει να τις περιορίσει στο σπίτι, με 
αποκλειστική αποστολή να μεγαλώνουν τα παιδιά. Προερχόμενες από κάθε
κοινωνική τάξη, λένε όχι στον πρόεδρό τους, ακόμα κι αν κινδυνεύουν να πάνε φυλακή. Αλλά ποιος θα ήταν τόσο χαρούμενος να βάλει τις γυναίκες πίσω από τα κάγκελα; «Μα αυτός, φυσικά, το ονειρεύεται», λένε σκάζοντας στα γέλια η Sebnem Korur Fincanci (αριστερά), 62 ετών, και η Mücella Yapici (δεξιά), 70 ετών, σπουδαίες προσωπικότητες του τουρκικού ακτιβισμού. Και οι δύο τους, ωστόσο, είναι υπόδικες. Η μια κινδυνεύει με ισόβια κάθειρξη, η άλλη υπόκειται σε 14 χρόνια κράτησης. «Μια πραγματική ευτυχία για τον Ερντογάν!», 
αστειεύονται. Προφανώς, χρειάζονται πολλές ερντογανικές καταπιέσεις, για αυτές τις παλειοσειρές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για να τα παρατήσουν. Ποια ήταν τα εγκλήματά τους ; Ήταν στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια των ειρηνικών διαμαρτυριών του Gezi στην Κωνσταντινούπολη το 2013 για να εμποδίσουν την κυβέρνηση να δημιουργήσει ένα εμπορικό κέντρο σε αυτό το πάρκο στην καρδιά της πόλης. Έκτοτε, οι δύο ακτιβίστριες συνέχισαν να εκφράζουν την αντίστασή τους στον αρχηγό της «Δημοκρατίας» της Τουρκίας. Η απόφασή του, χωρίς καμία διαβούλευση με το Κοινοβούλιο, να απομακρυνθεί η Τουρκία από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το βράδυ της 19ης και 20ης Μαρτίου 2021, έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα. Η εγκατάλειψη αυτής της διεθνούς Συνθήκης, που καθιστά δυνατή την καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών, θεωρήθηκε ως η επιπλέον επίθεση σε μια χώρα που γνώρισε 300 αυτοκτονίες γυναικών πέρυσι. Εν αναμονή, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου 2021 γιορτάστηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας με διαδηλώτριες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, οι οποίες, κρατώντας πλακάτ, κατήγγειλαν την ανακοίνωση της απόσυρσης.
Απογοητευμένες ψηφοφόροι από τον Ερντογάν
Ιστορικά, ο φεμινισμός στην Τουρκία συνδεόταν πάντοτε με την κοσμικότητα. Αλλά οι μουσουλμάνες φεμινίστριες, όπως οι ίδιες αυτό-προσδιορίζονται, έχουν επίσης εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να
επιβεβαιώσουν τη διαφορά τους με μια ισλαμο-συντηρητική εξουσία που θεωρούν όλο και πιο σεξιστική. Έτσι, η πρόεδρος της φεμινιστικής ένωσης Havle («η δύναμη»), Rümeysa Çamdereli, 32 ετών, με μαντήλα και άλλοτε επαγγελματίας κιθαρίστριας, σαρώνει ξαφνικά αυτό το ζήτημα των θρησκευτικών συμβόλων που δεν την εμποδίζει να αντιπαρατεθεί με το AKP (το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης), δηλαδή το κόμμα στην εξουσία. «Ω, πρέπει να σταματήσουμε με αυτήν την ιστορία της μαντίλας που σχετίζεται μόνο με τη θρησκεία. Εκτός αυτού, πρέπει να πέρασαν περισσότερα από 10 χρόνια από τότε που προσέγγισα αυτό το θέμα στη χώρα μου. Εσείς, οι Δυτικοί, και συγκεκριμένα οι Γάλλοι, το επαναφέρετε διαρκώς στο τραπέζι. Εμείς, οι Τουρκάλες γυναίκες, αγωνιζόμαστε για τη δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, επομένως για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του κινήματος των ομοφυλόφιλων». Κάτι που ενοχλεί τον Τούρκο ηγέτη στην προσπάθειά του να εξισλαμίσει την κοινωνία.
Θα υπήρχε λοιπόν μια μεγάλη παρανόηση μεταξύ αυτών των κυριών και του προέδρου τους. Αναμφίβολα, 
για την Berrin Sönmez, μια 59χρονη μουσουλμάνα φεμινίστρια δημοσιογράφο. «Ψήφισα τον Ερντογάν στο παρελθόν, οπότε, ναι, βιώνω μια πραγματική απογοήτευση, αναστενάζει αυτή που είναι επίσης πρόεδρος της γυναικείας Πλατφόρμας της πρωτεύουσας (Baskent Kadin Platformu). Η Δημοκρατία της Τουρκίας μας απέφερε κάποια κέρδη, αλλά το στρατιωτικό καθεστώς εξακολουθούσε να περιορίζει τις ελευθερίες. Όταν ήρθε στην εξουσία, ο Ερντογάν ενσάρκωνε μια ελπίδα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλά από το 2009, είναι σαφές ότι αυτός και η κυβέρνησή του πηγαίνουν σε λάθος κατεύθυνση». Από τις βουλευτικές εκλογές του 2011, η πολύ θρησκευόμενη Berrin Sönmez, επίσης γνωστή για τους αγώνες της για τις γυναίκες, κατάλαβε ότι ο Ερντογάν είχε εξαπατήσει τους οπαδούς του. «Η οργάνωσή μας ηγήθηκε μιας εκστρατείας έτσι ώστε να υπάρχουν περισσότερες μαντηλοφορούσες υποψήφιες στους εκλογικούς καταλόγους».
Μια αυταρχική εκτροπή
Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει ψευδαίσθηση για την Rümeysa Çamdereli που, εδώ και πάλι, νικά όλα τα κλισέ. «Ποτέ δεν ψήφισα το AKP. Ο Ερντογάν δεν έχει ιδέα για το πώς είναι η τουρκική κοινωνία σήμερα. Εκτός αυτού, δεν θέλω να του μιλήσω απευθείας, δεν νομίζω ότι θα καταλάβαινε για ό,τι θα του έλεγα. Είναι καλύτερα να μιλάς με το περιβάλλον του, που θα αποκρυπτογραφούσε τα μηνύματά μας σε αυτόν. Πρέπει κανείς να περιπλανηθεί μόνο στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, για να δει τα κορίτσια ντυμένα όπως θέλουν, να συνειδητοποιήσει ότι το εκδικητικό Ισλάμ του Ερντογάν δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Διότι εάν από τη μια πλευρά υπάρχει μια κυβέρνηση που προσπαθεί ουσιαστικά να διαβρώσει τα κεκτημένα δικαιώματα, από την άλλη υπάρχει πράγματι μια γυναικεία και φεμινιστική κοινωνία που μεγαλώνει όλο και περισσότερο».
Όλες οι γυναίκες που ρωτήθηκαν συμφωνούν ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο θα είχε δεκαπλασιάσει την αίσθηση της υπερβολικής δυσπιστίας του Τούρκου ηγέτη για όποιον αψηφά την εξουσία του. Εκείνη που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της παράνοιας είναι η Sebnem Korur Fincanci, πρόεδρος της Ένωσης Ιατρών της Τουρκίας (TTB). Μεταξύ των ανοιξιάτικων αλλεργιών και των τσιγάρων που καπνίζει με εμφανή ευχαρίστηση, η φωνή αυτής της πρώην ιατροδικαστίνας στην Κωνσταντινούπολη είναι τόσο σκοτεινή όσο και τα αναφερόμενά της. Δουλεύοντας για τη βία που ασκείται σε όλους και όλες τους αντιφρονούντες, είναι η προνομιούχος μάρτυρας της εξέλιξης της πολιτικής του Ερντογάν. Καταγγέλλει μια αυταρχική εκτροπή η οποία, γι ‘αυτήν, ξεκίνησε στο Gezi. «Ήταν μια ειρηνική εκδήλωση και όμως 8 άνθρωποι σκοτώθηκαν, σαφώς κατόπιν εντολής του Ερντογάν». Αυτή που συμμετείχε το 1996 για τον ΟΗΕ στις ανασκαφές σε μαζικούς τάφους που βρέθηκαν στη Βοσνία σημειώνει επίσης την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας. «Υπήρχε η υπόθεση αυτής της γυναίκας που απήχθη από τις υπηρεσίες πληροφοριών και η οποία εξαφανίστηκε για 6 μήνες πριν εμφανιστεί ξανά μια ωραία πρωία για να σταλεί αμέσως στη φυλακή, θυμάται. Χάρη στους δικηγόρους μας, καταφέραμε να διαπιστώσουμε ότι είχε υποστεί βασανιστήρια, κυρίως με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, μια μέθοδος που πιστεύαμε ότι εξαφανίστηκε». Καταδικασμένη σε φυλάκιση στο παρελθόν, ο Sebnem Korur Fincanci δεν υποχωρεί ούτε μια ίντσα εδάφους στον πρόεδρο. Ακριβώς όπως και η αδερφή της, η Mücella Yapici, η οποία, στην αυγή μιας νέας πρότασης, δεν διστάζει να πει: «Δεν έχει σημασία, μπορούμε ούτως ή άλλως να συνεχίσουμε να πολεμούμε και πίσω από τα κάγκελα».
Κι αν οι παραπάνω Τουρκάλες αντιφρονούσες του Ερντογάν διεκτραγωδούν το πόσο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα σε μια ισλαμιστική Τουρκία, σκεφτείτε πώς αντιμετωπίζεται η 43χρονη Κούρδισα ακτιβίστρια Basak
Demirtas, σύζυγος του Selahattin Demirtas, πρώην ηγέτη του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) και φυλακισμένου από το 2016, όπως έγραψε στις 25-5-2021 η Karen Lajon στην ηλεκτρονική έκδοση της Journal du dimanche με τίτλο : «ΠΟΡΤΡΕΤΟ. Τουρκία: η Basak Demirtas, Κούρδισα ακτιβίστρια και εχθρός του Ερντογάν» (PORTRAIT. Turquie : Basak Demirtas, militante kurde et ennemie d’Erdogan).
Ένας στρατός γυναικών απέναντι στον Ερντογάν
Δεν υπάρχει κάτι που να εκφοβίσει την Basak Demirtas, αντίθετα. «Οι γυναίκες έπαιζαν πάντα σημαντικό ρόλο στην Τουρκία. Ιδιαίτερα μέσα στο κουρδικό κόμμα HDP, όπου υπάρχει πλήρης ισότητα. Στον πολιτικό κόσμο του Ερντογάν, οι άνδρες κυριαρχούν και οι γυναίκες είναι ικανοποιημένες ως γυναίκες και μητέρες. Θεωρώ τον εαυτό μου Κούρδισα, γυναίκα και μητέρα, δασκάλα και ακτιβίστρια. Η αντίσταση των γυναικών στη χώρα έχει διευρυνθεί. Υπάρχουν όλο και περισσότερες από αυτές που μάλιστα επικρίνουν το AKP και βγάζουν την μαντήλα τους». Η Basak Demirtas είναι μια νέα πολεμίστρια που ανήκει σε έναν νέο στρατό, στόχος του οποίου είναι να υπενθυμίσει στον Ερντογάν ότι : δεν είναι επειδή είναι άνδρας και μάλιστα αρχηγός του Κράτους ότι όλα του επιτρέπονται.
