Το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο: Μία πρώτη αποτίμηση

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιπρόεδρο, Μαργαρίτη Σχοινά, έμαθε από τα λάθη και τις «πληγές» του 2016, όταν η πρότασή της για υποχρεωτική μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο κατέρρευσε απέναντι στην οργίλη ανυπακοή των χωρών του Βίσεγκραντ. Σύμφωνα με τον κ. Σχοινά, το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που παρουσίασε χθες μαζί με την επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον, δημιουργεί ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα στη θέση ενός χαοτικού «μη συστήματος». Εξασφαλίζει έτσι – όπως ισχυρίζονται στην Επιτροπή – αλληλεγγύη στις χώρες πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα, ενώ απαλλάσσει τους σκληρούς του Βορρά και της Ανατολικής Ευρώπης από την υποχρέωση να υποδέχονται έστω και μικρό μέρος των ροών στο έδαφός τους.

Το Σύμφωνο, και το πακέτο των δέκα νομοθετικών πρωτοβουλιών που το συνοδεύει (συν άλλων πέντε που εκκρεμούν από την προηγούμενη απόπειρα), είναι εξαιρετικά περίπλοκο. Μπορούμε ωστόσο να επιχειρήσουμε μία εκ πρώτης όψεως αποτίμηση του τρόπου με τον οποίο χειρίζεται τρεις βασικές προκλήσεις: τη στήριξη στις χώρες του Νότου· τη συναίνεση της ομάδας του Βίσεγκραντ (και άλλων κυβερνήσεων με αντι-μεταναστευτική στάση, όπως η Αυστρία και η Δανία)· και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και την προστασία των δικαιωμάτων όσων φτάνουν παράτυπα στις ευρωπαϊκές ακτές.

Η βασική καινοτομία της νέας πρότασης είναι ένας μηχανισμός αλληλεγγύης, που θα ενεργοποιείται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες έκτακτων συνθηκών: περιπτώσεις πίεσης ή απειλής πίεσης αυξημένων ροών, περιπτώσεις κρίσης και περιπτώσεων διασώσεων στη θάλασσα. Τα κράτη-μέλη θα μπορούν να καταθέτουν αιτήματα στήριξης βάσει μίας εκ των τριών κατηγοριών. Η Επιτροπή θα διαπιστώνει αν το αίτημα είναι έγκυρο και θα ζητά από τις υπόλοιπες χώρες έμπρακτη αλληλεγγύη, που θα μπορεί να λάβει δύο κυρίως μορφές: μετεγκατάσταση ή τη λεγόμενη «χορηγία επιστροφών». Σε συνθήκες κρίσης, το κράτος-μέλος που θα ενεργοποιεί το μηχανισμό θα μπορεί να αναστέλλει τις διεθνείς του υποχρεώσεις (π.χ. για εξέταση αιτημάτων ασύλου, όπως έκανε η Αθήνα τον Μάρτιο) για ως και τρεις μήνες.

Σχετικά με την μετεγκατάσταση, θα δίνεται προτεραιότητα σε ασυνόδευτα ανήλικα και θα παρέχεται χρηματοδότηση από τον κοινοτικό προϋπολογισμό στα κράτη-μέλη που αναλαμβάνουν να υποδεχθούν αιτούντες άσυλο. Το ποσό θα φτάνει τα 10.000 ευρώ και θα αυξάνεται στα 12.000 ευρώ για ασυνόδευτα ανήλικα.

Η «χορηγία επιστροφών», όπως εξηγούν κοινοτικοί αξιωματούχοι, συνίσταται στην ανάληψη ευθύνης από άλλο κράτος-μέλος για την επιστροφή ατόμων που βρίσκονται στην χώρα που έχει ενεργοποιήσει τον μηχανισμό, των οποίων το αίτημα ασύλου έχει απορριφθεί. Το κράτος-μέλος που αναλαμβάνει τη χορηγία μπορεί να επιλέξει την εθνικότητα των ατόμων των οποίων θα έχει την ευθύνη, βάσει διπλωματικών σχέσεων και επιρροής που ενδεχομένως έχει στη χώρα προέλευσης, μεγιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα να ολοκληρωθούν επιτυχώς οι επιστροφές. Έτσι η χώρα αυτή – π.χ. η Πολωνία – αποφεύγει την υποχρέωση μετεγκατάστασης, αλλά παρέχεται στη χώρα πρώτης υποδοχής ανακούφιση. Αυτό εξασφαλίζεται με μία προθεσμία οκτώ μηνών: αν εντός αυτής της περιόδου δεν έχουν γίνει οι επιστροφές, τα άτομα αυτά θα μεταφέρονται στη χώρα που έχει αναλάβει τη χορηγία (υπό φυσιολογικές συνθήκες, χρειάζεται τέσσερις μήνες για να γίνει μία επιστροφή). Επιπλέον, αν οι ανάγκες μετεγκατάστασης και επιστροφών δεν καλυφθούν εθελοντικά από τα κράτη-μέλη, θα μπορεί να παρέμβει η Κομισιόν και να επιβάλλει αυξημένη στήριξη, σε βαθμό που να καλύπτονται κατά τουλάχιστον 70% οι ανάγκες της χώρας που ενεργοποίησε το μηχανισμό.

Η επάρκεια της παρεχόμενης αλληλεγγύης του νέου μηχανισμού θα εξαρτηθεί από δύο βασικούς παράγοντες: την ταχύτητα με την οποία η Κομισιόν θα οργανώνει ή θα επιβάλλει τη συνολική συνεισφορά των κρατών-μελών και την αποτελεσματικότητα μίας πιο ενιαίας πολιτικής για τις επιστροφές. Πέρυσι λιγότερο από το 1/3 των ατόμων των οποίων τα αιτήματα ασύλου απορρίφθηκαν επιστράφηκαν επιτυχώς στις χώρες τους. Η προσδοκία της Επιτροπής είναι ότι η εμπλοκή άλλων κρατών-μελών πιο ενεργά στη διαδικασία που αφορά αιτούντες άσυλο σε χώρες υποδοχής, και η ευρύτερη πολιτική στενότερης συνεργασίας με τρίτες χώρες προέλευσης και διέλευσης μεταναστών και προσφύγων (που θα περιλαμβάνει και το «μαστίγιο» του περιορισμού των δικαιωμάτων εισόδου στην Ε.Ε. μέσω θεωρήσεων), θα αυξήσει το ποσοστό αυτό. Μένει να φανεί στην πράξη. Αν δεν συμβεί, διακινδυνεύεται τόσο ο βαθμός ανακούφισης για χώρες όπως η Ελλάδα, όσο και η διάθεση χωρών όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία να συμμετάσχουν στον μηχανισμό.

Η ελάφρυνση του βάρους που επωμίζεται η Ελλάδα θα εξαρτηθεί, επιπλέον, από την αποτελεσματικότητα των νέων διαδικασιών ελέγχου (screening) στις πύλες εισόδου, που θα επιτρέπουν fast-track διαδικασίες απόρριψης αιτημάτων ατόμων από χώρες με χαμηλό βαθμό αναγνώρισης (κάτω του 20%). Το σχέδιο είναι η κατηγοριοποίηση να γίνεται εντός πέντε ημερών και η διαδικασία του αιτήματος, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος ένστασης, να ολοκληρώνεται εντός 12 εβδομάδων. Οι επιδόσεις της εθνικής υπηρεσίας Ασύλου, με τη στήριξη Ευρωπαίων ειδικών μέσω της νέας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου (μία από τις προτάσεις που εκκρεμούν από την προηγούμενη Επιτροπή), θα πρέπει να αναβαθμιστούν θεαματικά για να καταστεί ρεαλιστικός αυτός ο στόχος. Διαφορετικά, δημιουργούνται ξανά οι προϋποθέσεις μακροπρόθεσμης κράτησης σε υπερπλήρη κέντρα υποδοχής.

Τέλος, το πακέτο περιλαμβάνει τη σύσταση μηχανισμών παρακολούθησης της πιο αυστηρής φύλαξης των συνόρων που προβλέπεται, ώστε να εξασφαλίζεται ότι το «θεμελιώδες δικαίωμα στην αναζήτηση ασύλου θα προστατευθεί», όπως είπε η κ. Γιόχανσον. Κοινοτικοί αξιωματούχοι εξήγησαν ότι η Επιτροπή εισηγείται τη δημιουργία εθνικών μηχανισμών, ανεξάρτητων από την κυβέρνηση, υπό την καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αλλά και αντίστοιχες αρμοδιότητες για τη νέα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου. Σκοπός είναι οι μηχανισμοί αυτοί να διασφαλίσουν «ότι δεν θα γίνονται push-backs» στα σύνορα, όπως είπε η κ. Γιόχανσον (και όπως πολλές οργανώσεις έχουν καταγγείλει την Ελλάδα ότι κάνει τους τελευταίους μήνες), αλλά και ότι οι συνθήκες ζωής για τους αιτούντες άσυλο θα είναι πολύ καλύτερες από ό,τι ίσχυε σε μέρη όπως η Μόρια.

Τα πάντα και σε αυτήν την περίπτωση θα κριθούν από την εφαρμογή – το βαθμό στον οποίο οι εθνικοί μηχανισμοί παρακολούθησης θα είναι πραγματικά ανεξάρτητοι, και τη δυνατότητα που θα έχουν οργανισμοί όπως η νέα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου να παρέμβουν όταν κρίνουν ότι είναι απαραίτητο.

Σε κάθε περίπτωση, η πρόταση περιλαμβάνει πτυχές που θα βοηθήσουν τις χώρες πρώτης υποδοχής – αν δεν απαλειφθούν στην επερχόμενη διαπραγμάτευση – αλλά τείνει να βασίζεται υπερβολικά στην πιο αποτελεσματική διαχείριση στα σύνορα και στην πρόθυμη συνεργασία των κρατών-μελών. Επιπλέον, o κ. Σχοινάς είπε χθες ότι η Επιτροπή θα παρουσιάσει στο μέλλον ξεχωριστές προτάσεις για τη νόμιμη μετανάστευση, «σχετικά με την οποία θέλουμε να είμαστε ιδιαίτερα φιλόδοξοι». Η κ. Γιόχανσον, από την πλευρά της, τόνισε ότι «χρειαζόμαστε τη μετανάστευση» γιατί η Ευρώπη είναι «μία κοινωνία που γερνάει». Η παραδοχή και η φιλοδοξία αυτή πρέπει να αποτυπωθούν και στην πράξη, για να αποδείξει η Ε.Ε. ότι δεν διεκδικεί τη συναίνεση στο σύνθετο αυτό ζήτημα κινούμενη αποκλειστικά προς τη λογική της «Ευρώπης-Φρούριου», που αν μη τι άλλο θα είχε τραγικές μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες για τη Γηραιά Ήπειρο.

“Καθημερινή”

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα