JULY 3, 2023
JAMES JAY CARAFANO
Με τον Τούρκο πρόεδρο να εξασφαλίζει άλλη μια πενταετή θητεία, οι δεσμοί του κράτους του με τις Ηνωμένες Πολιτείες πιθανότατα θα παραμείνουν στην ίδια κατάσταση ή θα βελτιωθούν κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνομιλούν στην Ινδονησία κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής της G20 στις 15 Νοεμβρίου 2022. © Getty Images
Με λίγα λόγια
Ο πόλεμος της Ρωσίας ανάγκασε τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να βελτιώσει τους δεσμούς με στρατηγικούς συμμάχους
Τα τουρκικά και αμερικανικά συμφέροντα ευθυγραμμίζονται σε πολλά γεωπολιτικά και οικονομικά μέτωπα
Αναμένετε λιγότερες διαλέξεις στις ΗΠΑ για τη δημοκρατία και περισσότερη συνεργασία στον τομέα της άμυνας
Παρά τη διακηρυγμένη ατζέντα προαγωγής της δημοκρατίας του Προέδρου Τζο Μπάιντεν, οι σχέσεις μεταξύ Αμερικής και Τουρκίας πιθανότατα θα παραμείνουν σταθερές και μπορεί ακόμη και να βελτιωθούν καθ’ όλη την υπόλοιπη θητεία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.
Με την ορκωμοσία του Προέδρου Μπάιντεν ως προέδρου των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου 2021, προέκυψε ο ισχυρισμός ότι η κυβέρνηση θα επαναβεβαίωνε την προώθηση της δημοκρατίας παγκοσμίως ως κύριο μέσο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Αυτός ο στόχος επιβεβαιώθηκε επίσης στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της διοίκησης που δημοσιεύθηκε το 2022.
Η πιο ορατή έκφραση της της πολιτικής αυτής ήταν η Σύνοδος Κορυφής για τη Δημοκρατία που οργανώθηκε από τις ΗΠΑ το 2023. Η Τουρκία ήταν μεταξύ των συμμάχων που η ομάδα Μπάιντεν αρνήθηκε να προσκαλέσει στη σύνοδο κορυφής.
Άνιση προώθηση της δημοκρατίας
«Είναι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ και θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί τους για πολλά διαφορετικά θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Κίρμπι σε μια συνομιλία με δημοσιογράφους πριν από τη σύνοδο κορυφής, αλλά «την ίδια ώρα, δεσμευόμαστε να υποστηρίξουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου [και] την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης». Η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε μεγάλες ανησυχίες σχετικά με την οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η Τουρκία δεν ήταν η μόνη φιλική δύναμη που επικρίθηκε. Η Ουγγαρία, που κυβερνάται από τον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, δεν προσκλήθηκε, επίσης, στη σύνοδο κορυφής. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ επέκρινε, επίσης, με συνέπεια την Πολωνία και το Ισραήλ σχετικά με τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις και άλλα ζητήματα.
Το πρόβλημα με την εφαρμογή της προώθησης της δημοκρατίας από τη διοίκηση είναι ότι εφαρμόζεται τόσο άνισα που θεωρείται νόθα και αναποτελεσματική. Πριν από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η κυβέρνηση προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Ρωσία. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν συνεχίζει να επιδιώκει να ασχοληθεί με το Ιράν. Ακόμη και όταν ο ανταγωνισμός με την Κίνα αυξάνεται, οι ΗΠΑ θέλουν να συνεργαστούν εποικοδομητικά με το Πεκίνο σε μια σειρά θεμάτων, ιδιαίτερα στην πολιτική για το κλίμα. Από την άλλη πλευρά, ξεχώρισε δημοκρατίες με κεντροδεξιές κυβερνήσεις για χλεύη, κυρίως λόγω πολιτικών διαφορών, αντανακλώντας συχνά τις εσωτερικές πολιτικές ευαισθησίες των ΗΠΑ και μια προσπάθεια ενίσχυσης των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση κάνοντας κριτική στα κράτη που βρίσκονται στο στόχαστρο των Βρυξελλών.
Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο, η κυβέρνηση ανακάλυψε γρήγορα ότι η πολιτική απομόνωση των στρατηγικών συμμάχων ήταν αδύνατη.
Η Ουάσιγκτον χρειάστηκε να συνεργαστεί στενά με την Τουρκία και την Πολωνία. Αποτυγχάνοντας να εξασφαλίσουν μια νέα Συμφωνία με το Ιράν για να αποτρέψει την απόκτηση πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη και με τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη Συρία και τον Λίβανο, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να ανανεώσουν τη στενή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με το Ισραήλ.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν, ως απάντηση, βοήθησε σε μερικά από τα πιο επίμαχα ζητήματα, αφήνοντας στην άκρη την δημοκρατία υπέρ της σταθεροποίησης των σχέσεων με την Ουάσιγκτον και άλλες δυτικές συμμαχικές πρωτεύουσες κατά τη διάρκεια των εκλογών που κέρδισε στις 28 Μαΐου 2023.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν το πράσινο φως της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ και τη μεσολάβηση για να υπάρξει συμβιβασμός στις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών.
Καταναλωτές και τραμ στην οδό Istiklal στην Κωνσταντινούπολη στις 8 Ιουνίου 2023. Η βουτιά της λίρας, ο υψηλός πληθωρισμός και τα οικονομικά δεινά της Τουρκίας μπορεί να αναγκάσουν τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μια πιο ρεαλιστική πορεία εξωτερικής πολιτικής. © Getty Images
Ευθυγράμμιση παραγόντων
Πολλοί υπέθεσαν ότι μια νίκη της αντιπολίτευσης θα οδηγούσε σε καλύτερες σχέσεις μεταξύ της Άγκυρας, της Ουάσιγκτον, των Ευρωπαίων και της Μέσης Ανατολής. Η προσδοκία για σημαντικές αλλαγές στις τουρκικές πολιτικές ήταν υπερβολική. Υπάρχει επίσης λόγος να περιμένουμε από τον κ. Ερντογάν να υιοθετήσει πολύ παρόμοιες πολιτικές.
Ακόμη και με ισχυρή λαϊκή εντολή, ο Πρόεδρος Ερντογάν αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στο εσωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής ανάκαμψης από τον πρόσφατο σεισμό και τον συγκλονιστικό πληθωρισμό.
Η Τουρκία δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά περιπέτειες στο εξωτερικό που προσθέτουν στα δεινά του έθνους.
Αντίθετα, η χώρα χρειάζεται ξένες επενδύσεις, εμπόριο και διεθνείς οικονομικές συνεργασίες για να επιτύχει ανάπτυξη.
Με τις εκλογές , οι ΗΠΑ πρέπει να είναι ρεαλιστικές και να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν πολλά ζητήματα στα οποία τα αμερικανικά και τα τουρκικά συμφέροντα αλληλοσυμπληρώνονται, ή τουλάχιστον, δεν συγκρούονται ανοιχτά:
Ρωσία. Η Τουρκία ποτέ δεν θα απομονώσει πλήρως τη Ρωσία ούτε θα διακόψει τις σχέσεις. Τούτου λεχθέντος, η Άγκυρα δεν είχε ποτέ σχέσεις εμπιστοσύνης με τη Μόσχα, ούτε υπάρχουν προοπτικές για εταιρική σχέση. Πράγματι, η Τουρκία θεωρεί την ένταξη στο ΝΑΤΟ ως ζωτικής σημασίας για τα εθνικά της συμφέροντα, μια κάρτα ασφαλείας έναντι της ρωσικής επέκτασης.
Η Μαύρη Θάλασσα. Ενώ η Τουρκία δεν θα συναινέσει ποτέ στην αναθεώρηση της Σύμβασης του Μοντρέ του 1936, η οποία επιτρέπει στην Άγκυρα να έχει εξουσία για τη διέλευση στρατιωτικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, παραμένει προς το συμφέρον της Τουρκίας να δει μια ελεύθερη και ανοιχτή Μαύρη Θάλασσα στην ανεμπόδιστη εμπορική κυκλοφορία, καθώς και ασφάλεια υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών. Ενώ η Άγκυρα παραμένει επιφυλακτική για την αυξημένη παρουσία του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, πιθανότατα θα είναι πιο επιδεκτική συνεργασίας μεταξύ των παράκτιων εθνών για την προστασία των υποθαλάσσιων, επιφανειακών και εναέριων εμπορικών δραστηριοτήτων.
Μέσος διάδρομος. Η ανάπτυξη διαδρόμων ενέργειας, μεταφορών και εφοδιαστικής αλυσίδας μέσω του Καυκάσου προς τα έθνη της Κεντρικής Ασίας είναι ένα έργο που θα εξυπηρετούσε εξίσου καλά τα συμφέροντα της Ευρώπης, των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Μέσω του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών (Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τουρκία και Ουζμπεκιστάν), η Άγκυρα αποτελεί μέρος ενός διακυβερνητικού φορέα που μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό μέσο συνεργασίας.
Ελλάδα. Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται έντονα για τη βελτίωση της διμερούς συνεργασίας μεταξύ της Άγκυρας και της κεντροδεξιάς, φιλοαμερικανικής κυβέρνησης της Αθήνας. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν βελτιωθεί μετά τον σεισμό και την ελληνική προσπάθεια να συνεισφέρει ανθρωπιστική υποστήριξη.
Αρμενία. Οι πρόσφατες διαπραγματεύσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσαν να βελτιώσουν την περιφερειακή σταθερότητα και να μειώσουν την επιρροή του Ιράν και της Ρωσίας, κάτι που θα ωφελούσε την Τουρκία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η Μέση Ανατολή. Η Τουρκία έχει ανάμεικτες σχέσεις με το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη. Για παράδειγμα, οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου βρίσκονται στο ναδίρ εδώ και χρόνια, χωρίς ουσιαστικά κανέναν άμεσο διάλογο μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Είναι προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ οι πιο αρμονικές σχέσεις. Οι προεκλογικές προοπτικές για περισσότερη προσέγγιση από την Άγκυρα φαίνονται ελπιδοφόρες. Ο περιφερειακός αναλυτής Τζέιμς Ντόρσεϊ σημείωσε ότι, μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων, η υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων στον κ. Ερντογάν εμφανίστηκε γρήγορα μετά την επανεκλογή του Τούρκου ηγέτη.
Αφρική. Ενώ τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Τουρκίας δεν ευθυγραμμίζονται πάντα στην Αφρική, η Άγκυρα είναι αποφασισμένη να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στην ήπειρο. Οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Τουρκία μοιράζονται ένα κοινό συμφέρον για τον μετριασμό της κακόβουλης κινεζικής και ρωσικής συμπεριφοράς, ιδιαίτερα στη Βόρεια Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική.
Σενάρια
Το πιο πιθανό μελλοντικό σενάριο είναι ότι οι σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας θα παραμείνουν σταθερές στο εγγύς μέλλον. Προχωρώντας στις εθνικές εκλογές στις ΗΠΑ, όπου η εξωτερική πολιτική δεν είναι καθοριστική, αναζητήστε την κυβέρνηση Μπάιντεν να μην θέλει να προσθέσει νέες αντιπαραθέσεις με συμμάχους. Η Τουρκία παραμένει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα για ορισμένα μέλη του Κογκρέσου, αλλά είναι απίθανο η ηγεσία ενός από τα κόμματα να επιθυμεί να έχει μια σημαντική αντιπαράθεση σχετικά με τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Μια πιθανή μπαλαντέρ θα μπορούσε να είναι η μετανάστευση εάν η Τουρκία πυροδοτούσε μια μεγάλη κρίση με την Ευρώπη.
Οι προϋποθέσεις για σταθερές σχέσεις είναι σαφείς – ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, μεταφορές F-16 στην Τουρκία και επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα μαχητικών F-35. Πέρα από αυτές τις προσδοκίες, τα σημάδια μιας αναθέρμανσης των σχέσεων μπορεί να περιλαμβάνουν στενότερη συνεργασία για τη Συρία, τη Λιβύη ή τις χώρες του Μεσαίου Διαδρόμου.
