Τούρκος πρέσβης στην «Κ»: Κυπριακό και γεωτρήσεις πάνε μαζί

Τα τουρκικά πλωτά γεωτρύπανα και ερευνητικά σκάφη δεν πρόκειται να φύγουν από τα κυπριακά νερά αν η Λευκωσία δεν συμπεριλάβει τους Τουρκοκυπρίους στη λήψη αποφάσεων για τους υδρογονάνθρακες, διαμηνύει μέσω της «Κ» ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα Μπουράκ Οζουγκέργκιν. Οπως λέει, τα πλωτά γεωτρύπανα «Φατίχ» και «Γιαβούζ» δεν βρίσκονται στην κυπριακή, αλλά «εξ ολοκλήρου» σε τουρκική υφαλοκρηπίδα, ενώ τονίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξουν «οριστικά θαλάσσια σύνορα» στην Κύπρο δίχως να υπάρξει παράλληλα πολιτική διευθέτηση. Ο κ. Οζουγκέργκιν αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι η Αγκυρα και η Τρίπολη διαπραγματεύονται για τη οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη. Ως προς το Συριακό, ο κ. Οζουγκέργκιν επισημαίνει ότι η Τουρκία δεν έχει σχέδια μεταβολής των συνόρων ή της δημογραφικής δομής της Συρίας, ενώ προσθέτει ότι δεν είναι αναθεωρητική χώρα. Επ’ αυτού αναφέρει ότι η Αγκυρα σέβεται τη Συνθήκη της Λωζάννης, ενώ προσθέτει ότι το ελληνικό κοινό τροφοδοτείται με ισχυρισμούς περί του αντιθέτου, τονίζοντας πως η Τουρκία σέβεται την εδαφική ακεραιότητα όλων των γειτόνων της.

– Ποια είναι τα επόμενα βήματα της Τουρκίας στο συριακό μέτωπο;
– Με απλά λόγια, θέλουμε ειρήνη και σταθερότητα στη Συρία. Μπορεί να ακούγεται κλισέ, αλλά, έχοντας σχεδόν 1.000 χιλιόμετρα χερσαίων συνόρων με μια χώρα που αντιμετώπισε σχεδόν μία δεκαετία καταστροφής και ανθρωπιστικής τραγωδίας, γίνεσαι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην κακοτυχία του γείτονά σου. Τα πράγματα μοιάζουν καλύτερα πάντως, καθώς μέσα σε μία εβδομάδα φθάσαμε σε ουσιαστικές συμφωνίες τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Και οι δύο χώρες αναγνώρισαν επισήμως τις δικαιολογημένες ανησυχίες ασφαλείας μας. Ο στόχος μας είναι να προστατεύσουμε την εθνική ασφάλειά μας από τρομοκρατικές απειλές, διασφαλίζοντας ωστόσο ταυτόχρονα την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας. Να είστε βέβαιοι. Δεν θα ανεχθούμε την τρομοκρατία ούτε στη χώρα μας ούτε στο κατώφλι μας, είτε είναι το Daesh (ISIS), το PKK ή το παρακλάδι του το PYD/YPG. Ούτε θα επιτρέψουμε αποσχιστικές ατζέντες στη Συρία. Θα δημιουργηθεί μια ζώνη ασφαλείας από τον Ευφράτη έως τα σύνορα με το Ιράκ. Τα τρομοκρατικά στοιχεία και οι οχυρώσεις τους θα εκκαθαριστούν, και η περιοχή θα παρακολουθείται κατάλληλα. Ομως η στρατιωτική δράση είναι μόνον μέρος της εξίσωσης. Συμμετέχουμε επίσης ενεργά στην εξεύρεση βιώσιμης πολιτικής λύσης στη συριακή σύγκρουση εδώ και χρόνια. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία είναι μία από τις λίγες χώρες που κατέβαλαν ειλικρινείς προσπάθειες να ιδρυθεί η Συνταγματική Επιτροπή, που θα αρχίσει να λειτουργεί σύντομα.

– Οι τουρκικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία αποτελούν προοίμιο αλλαγών των συνόρων αυτής της χώρας; Πόσο καιρό θα παραμείνουν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις σε αυτό το μέρος της Συρίας;
– Η Τουρκία δεν έχει σχέδια μεταβολής των συνόρων ή της δημογραφικής δομής της Συρίας – ή οπουδήποτε αλλού, άλλωστε. Αντιθέτως, όπως είπα, στόχος μας είναι η ενίσχυση της εδαφικής ακεραιότητας και ενότητας της Συρίας. Μια ζώνη ασφαλείας απαλλαγμένη από την τρομοκρατία θα επιτρέψει στους Σύρους να επιστρέψουν στα σπίτια τους εθελοντικά. Αυτό θα μειώσει την πίεση από την παράτυπη μετανάστευση όχι μόνο για την Τουρκία, αλλά και για την Ελλάδα.

– Αμφισβητεί, εμμέσως, η Τουρκία τη Συνθήκη της Λωζάννης; Τάσσεται η Αγκυρα υπέρ ενός νέου συστήματος περιφερειακής ισορροπίας; Απαιτεί κάτι τέτοιο μεταβολή συνόρων, όπως διαφαίνεται στη Συρία;
– Αντίθετα με τους ισχυρισμούς, με τους οποίους το ελληνικό κοινό εξακολουθεί να τροφοδοτείται –οι οποίοι μπορώ μόνον να μαντέψω ότι είναι σκόπιμοι– η Τουρκία δεν είναι αναθεωρητική χώρα. Δεν υπήρξαμε αναθεωρητές ούτε στον Μεσοπόλεμο, ούτε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ούτε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ούτε κατά την περίοδο που ακολούθησε. Σεβόμαστε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών, ιδιαίτερα των γειτόνων μας. Αυτό σημαίνει επίσης ότι θα αντισταθούμε σε οποιονδήποτε αναθεωρητισμό επιχειρηθεί να μας επιβληθεί, συμπεριλαμβανομένης κάθε απόπειρας δημιουργίας τετελεσμένων προς αυτήν την κατεύθυνση. Οσο για τη Συνθήκη της Λωζάννης, δεν πρόκειται για έγγραφο που ορίζει μόνον χερσαία σύνορα. Με τα δεκάδες άρθρα της και σειρά από παραρτήματα αλλά και εργαλεία, η συνθήκη αποτελεί συνολική διευθέτηση που περιέχει ένα ευαίσθητο οικοδόμημα συγκεκριμένων ισορροπιών στο δικό μας μέρος του κόσμου. Περιλαμβάνει επίσης, για παράδειγμα, αρκετές προβλέψεις για το πώς η Τουρκία και η Ελλάδα πρέπει να συμπεριφέρονται στις μειονότητές τους.

– Οι πρόεδροι Ερντογάν και Πούτιν συναντήθηκαν πριν από λίγες ημέρες στο Σότσι. Αυτή η ολοένα στενότερη συνεργασία ανάμεσα στην Τουρκία και στη Ρωσία σηματοδοτεί διαφορετική προσέγγιση στις περιφερειακές γεωπολιτικές ισορροπίες από την πλευρά της Αγκυρας;
– Το έχω ξαναδηλώσει αυτό δημοσίως. Ο Ψυχρός Πόλεμος τέλειωσε. Η μονόπλευρη εξωτερική πολιτική βασισμένη στην ασφάλεια, που αναπόφευκτα ακολουθήσαμε εκείνα τα χρόνια, είναι υπερβολικά περιοριστική για μια χώρα με το μέγεθος και τις διεθνείς προοπτικές της Τουρκίας. Πρέπει πλέον να ατενίσουμε πέρα από τον ορίζοντα επιδιώκοντας το εθνικό μας συμφέρον. Αυτό περιλαμβάνει ασφαλώς τα οικονομικά συμφέροντά μας. Η Τουρκία και η Ρωσία ήταν διαρκώς σε στενή επαφή από την αρχή της κρίσης στη Συρία. Αυτό δεν είναι καινούργιο. Στην πραγματικότητα, είναι απλώς φυσικό για τις δύο χώρες να συντονίζονται και να συνεργάζονται. Από την άλλη, οι στενές σχέσεις μας με τη Ρωσία δεν σημαίνουν ότι συμφωνούμε απολύτως σε πολλά άλλα πράγματα, όπως η ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας. Υπήρξαμε πολύ σαφείς σε αυτό το ζήτημα.

– Η Τουρκία απομακρύνεται από το ΝΑΤΟ; Γενικά, οι τριβές ανάμεσα στην Αγκυρα και στην Ουάσιγκτον οδηγούν σε νέα, πιο χαλαρή σύνδεση ανάμεσα σε Τουρκία και ΗΠΑ;
– Δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας ή καταστροφολογίας. Ή μυωπίας. Είμαστε ακόμη ισχυροί σύμμαχοι με τις ΗΠΑ, και το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να παρέχει το πρόγραμμα δράσης της ευρωατλαντικής αρχιτεκτονικής ασφαλείας, της οποίας είμαστε τμήμα. Επενδύσαμε πάρα πολλά και κερδίσαμε εξίσου πολλά από τη Συμμαχία τις προηγούμενες επτά δεκαετίες.

– Στα ύδατα γύρω από την Κύπρο, η ΤΡΑΟ κάνει έρευνες και γεωτρήσεις. Οι γεωτρήσεις του «Γιαβούζ» γίνονται στο οικόπεδο 7 της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, που έχει αναγνωρισθεί διεθνώς και για το οποίο έχει δοθεί άδεια σε γαλλικές και ιταλικές εταιρείες. Τι είναι αυτό στο οποίο επιμένει η Αγκυρα με αυτές τις γεωτρήσεις;
– Τα οριστικά θαλάσσια σύνορα στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να οριοθετηθούν μόνον μέσω συμφωνιών μεταξύ των παράκτιων κρατών βάσει του Διεθνούς Δικαίου. Οσον αφορά την Κύπρο, αυτό θα ήταν εφικτό μόνον ύστερα από μια πολιτική διευθέτηση. Δεν αναγνωρίζουμε τις μονομερείς και παράνομες διεκδικήσεις αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των Ελληνοκυπρίων. Οι περιοχές δραστηριότητας όπου βρίσκονται το «Γιαβούζ» και το «Φατίχ» είναι εξ ολοκλήρου εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας που έχει κατατεθεί στον ΟΗΕ και σε περιοχές που έχουν αδειοδοτηθεί στην ΤΡΑΟ το 2009 και το 2012. Ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ηπειρωτική ακτογραμμή, η Τουρκία έχει νόμιμα δικαιώματα και ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Από την άλλη, οι Τουρκοκύπριοι ως λαός έχουν δικαιώματα στους φυσικούς πόρους του νησιού, έως ότου αποφασιστεί διαφορετικά. Επομένως, σε ευθυγράμμιση με το Διεθνές Δίκαιο, θα συνεχίσουμε να ασκούμε τα κυριαρχικά δικαιώματά μας στην υφαλοκρηπίδα μας και θα συνεχίσουμε να προστατεύουμε τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων.

Οι Ελληνοκύπριοι δεν ευνοούν ούτε τον εαυτό τους ούτε κανέναν άλλο με την επιθετική συμπεριφορά τους και την αύξηση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Οσο για την Ε.Ε., θα πρέπει να είναι προσεκτική ώστε να μην υποκύψει στον πολιτικό φυλετισμό. Η αρμοδιότητα για τη διαγράμμιση ή οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών ανήκει εξ ολοκλήρου στα κράτη-μέλη. Αυτά τα λόγια δεν ανήκουν σε εμένα, αλλά αυτολεξεί είναι ό,τι υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρεμπιπτόντως. Επομένως, η Ε.Ε. δεν είναι σε θέση να κρίνει ζητήματα οριοθέτησης, σαν να ήταν δικαστήριο. Αν οι Ελληνοκύπριοι δεν συμπεριλάβουν τους Τουρκοκυπρίους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τις πηγές υδρογονανθράκων ή δεν διακόψουν τις σχετικές μονομερείς δραστηριότητές τους, τα πλωτά γεωτρύπανα και ερευνητικά σκάφη μας θα συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους. Η πρόσφατη τουρκοκυπριακή πρόταση για τους υδρογονάνθρακες είναι ακόμη στο τραπέζι. Οι Ελληνοκύπριοι θα ήταν καλό να την επανεξετάσουν.

– Μπορεί να υπάρξει πολιτική λύση στο Κυπριακό χωρίς τη διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων ενέργειας;
– Φυσικά, αλλά, έχοντας ζήσει αυτοπροσώπως τις εσωτερικές διεργασίες του συνόλου της διαπραγματευτικής διαδικασίας τα προηγούμενα χρόνια, δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Μια πολιτική λύση είναι αντιληπτή –σύμφωνα με οποιοδήποτε μοντέλο– μόνον εφόσον διασφαλίζεται η πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων και ικανοποιούνται οι ανάγκες ασφαλείας τους. Οχι μόνο στο χαρτί, αλλά και στην πράξη. Γι’ αυτό απέτυχαν οι διαπραγματεύσεις στο Κραν-Μοντανά. Μη συγχέετε την κίνηση με την πρόοδο. Υπήρξε πράγματι αρκετή συζήτηση, αλλά δεν πλησιάσαμε καν στον πυρήνα του ζητήματος. Ολα τελικά καταλήγουν στο αν οι Ελληνοκύπριοι θα μπορέσουν να αποδεχθούν τον διαμερισμό της πολιτικής ισχύος, καθώς και τους πόρους πάνω και γύρω από το νησί. Οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν στη διάθεσή τους ακόμη 50 χρόνια να διαπραγματεύονται στο διηνεκές. Οι Ελληνοκύπριοι είναι πάντα πρόθυμοι να αρχίζουν διαπραγματεύσεις, αλλά ποτέ να τις ολοκληρώσουν.

Η οριοθέτηση ΑΟΖ με τη Λιβύη και η συνεργασία για το προσφυγικό

– Η Τουρκία συζητεί την οριοθέτηση ΑΟΖ με την κυβέρνηση της Λιβύης;
– Είμαστε πάντα έτοιμοι να παράσχουμε την πλήρη στήριξή μας, ώστε να διασφαλίσουμε μια δίκαιη, ισότιμη και ειρηνική λύση σε όλα τα εκκρεμή ζητήματα, σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο, περιλαμβανομένης της ισότιμης οριοθέτησης περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας με όλα τα αρμόδια παράκτια κράτη τα οποία αναγνωρίζουμε και με τα οποία έχουμε διπλωματικές σχέσεις.

– Πώς μπορούν Ελλάδα και Τουρκία να επιλύσουν τις διαφορές τους; Πρέπει να περιμένουμε νέες προσπάθειες; Πολλοί στην Ελλάδα θεωρούν ότι η Τουρκία «στρατιωτικοποιεί» την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.
– Υπάρχει μια μακρά και μια σύντομη απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Η σύντομη απάντηση είναι ότι η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν πράγματι επαρκείς ευκαιρίες να επιλύσουν τις διαφορές τους, αφού αναγνωρίσουν και κατανοήσουν τα νόμιμα συμφέροντα και τις ανησυχίες του άλλου. Το διεθνές δίκαιο θα κανονίσει τα υπόλοιπα. Και η εικόνα δεν είναι καθόλου κακή, αν ρωτήσετε τους σχεδόν 1,5 εκατ. Τούρκους και Ελληνες που αποφάσισαν να ανταλλάξουν επισκέψεις στις δύο χώρες την τελευταία χρονιά. Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε περισσότερο τις επαφές μεταξύ των δύο λαών. Μην αμφιβάλλετε ποτέ για τη σοφία των δρόμων.

– Υπάρχει, επίσης, αυξημένη ανησυχία σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές. Αθήνα και Αγκυρα μιλούν για μια πιθανώς πιο στενή συνεργασία στην επαναπροώθηση προσφύγων και μεταναστών;
– Πρόκειται για ένα πεδίο στο οποίο Ελλάδα και Τουρκία αντιμετωπίζουν παρόμοιες πιέσεις. Η ανάγκη συνεργασίας είναι προφανής και παραμένουμε εμπράκτως σε στενή επαφή και συνεργασία. Αναμένουμε τη νέα ελληνική νομοθεσία, που ίσως διευκολύνει αυξημένα ποσοστά επιστροφής στις χώρες καταγωγής. Αυτό θα μπορούσε πραγματικά να αναζωογονήσει την αποτρεπτική πτυχή της συμφωνίας Τουρκίας – Ε.Ε. της 18ης Μαρτίου 2016. Αν όσοι ετοιμάζονται να μεταναστεύσουν γνωρίζουν ότι τελικά θα επιστραφούν, ακόμη και αν καταφέρουν να φθάσουν στις ακτές ενός ελληνικού νησιού, ίσως εξαρχής δεν θα ξεκινήσουν ένα τόσο απειλητικό για τη ζωή τους ταξίδι. Δεν θέλουμε να δούμε άλλες φωτογραφίες μωρών να ξεβράζονται στις ακτές. Είναι κηλίδα στο πρόσωπο του πολιτισμού.

Εχοντας πει αυτά, επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω ότι η συμφωνία Τουρκίας – Ε.Ε. περιλαμβάνει αρκετά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης του ανοίγματος των ενταξιακών κεφαλαίων και του οδικού χάρτη για τη φιλελευθεροποίηση της παροχής βίζας για Τούρκους πολίτες, της θεσμοποίησης ενός εθελοντικού ανθρωπιστικού προγράμματος εισδοχής από την Ε.Ε., της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης και –ίσως αρκετά προφητικά, υπάρχει αναφορά στο έγγραφο κοινής εργασίας προς αυτήν την κατεύθυνση– της βελτίωσης των ανθρωπιστικών συνθηκών εντός της Συρίας, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα. Πολλά από αυτά τα στοιχεία δεν έχουν υλοποιηθεί από την Ε.Ε.

Τα οικονομικά χαρακτηριστικά της συμφωνίας της 18ης Μαρτίου εγείρουν απλώς τη συμβολική πτυχή του καταμερισμού των βαρών. Αυτοί που ισχυρίζονται ότι απλά και μόνον περισσότερη οικονομική βοήθεια για τους Σύρους στην Τουρκία είναι η λύση στην κρίση αγνοούν το πλαίσιο που κατ’ αρχάς δημιουργεί την παράτυπη μετανάστευση. Η κατάσταση στη Συρία –για την οποία μόλις μιλήσαμε– και αλλού δεν παρέχει προς το παρόν δίκαιες ευκαιρίες για μια αξιοπρεπή και ικανοποιητική ζωή σε αθώους ανθρώπους, που βρέθηκαν μέσα στις κρίσεις στην πατρίδα τους. Αν δεν απαντήσουμε στα κρίσιμα προβλήματα μαζί ως διεθνής κοινότητα, η ανέγερση τειχών δεν θα μας βοηθήσει να ζήσουμε ειρηνικά, με ευημερία και αρμονία. Αυτό μπορεί να καλύπτει τα μάτια μας, όχι όμως και τη συλλογική μας συνείδηση.

Η «Γαλάζια Πατρίδα»

– Οι Eλληνες συχνά βλέπουν χάρτες της αποκαλούμενης «Γαλάζιας Πατρίδας» που απεικονίζουν τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο οι οποίες θεωρούνται επεκτατικές. Ο χάρτης της «Γαλάζιας Πατρίδας» αποτελεί την ανανεωμένη, επίσημη τουρκική άποψη σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο;
– Επιτρέψτε μου να επαναλάβω: η Τουρκία δεν είναι αναθεωρητική χώρα. Ούτε και επεκτατική. Το Διεθνές Δίκαιο πρέπει να είναι η κατευθυντήρια γραμμή μας. Στο γράμμα και στο πνεύμα. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχονται οι ηγέτες, οι διπλωμάτες και οι δικηγόροι. Και όπως λέει το ρητό, αν υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος.