Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Ο θάνατος του παλληκαριού αφύπνισε την ελεύθερη Ελλάδα και την κυβέρνηση των Αθηνών. Ο Μακεδονικός Αγώνας του Ελληνισμού εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων εισήλθε στην πιο κρίσιμη φάση του. Μητροπολίτες, απλοί κληρικοί, δασκάλες, αξιωματικοί από την Ελλάδα, εθελοντές κυρίως από την Κρήτη και τη Μάνη, απλοί χωρικοί, γυναίκες και παιδιά της Μακεδονίας, όλοι συντονίσθηκαν υπό το ευφυές σχέδιο που κατέστρωσαν οι διπλωμάτες Ίων Δραγούμης και Λάμπρος Κορομηλάς. Τα σχέδια του Βουλγαρισμού απέτυχαν. Η συντριπτική πλειοψηφία των Χριστιανών παρέμεινε πιστή στο Πατριαρχείο και στην ελληνική Ιδέα.
Τα ιδανικά του Παύλου Μελά ήταν η πίστη στον Θεό, η Μεγάλη Ιδέα και η εκπλήρωση του καθήκοντος προς την Πατρίδα. Ευγενής ψυχή, με πατέρα Δήμαρχο και πεθερό πρώην Πρωθυπουργό (τον Στέφανο Δραγούμη), θα μπορούσε να ζητήσει μετάθεση σε μία φρουρά εντός Ελλάδος. Κι όμως αποφάσισε να εισέλθει τρεις φορές στην υπόδουλη και απειλούμενη Μακεδονία ως εθελοντής. Ως Ορθόδοξος Χριστιανός έγραφε στη γυναίκα του Ναταλία ότι έβλεπε με χαρά τους ιερείς της Μακεδονίας να πρωταγωνιστούν στην εθνική προσπάθεια. Ως εμπνεόμενος από τη Μεγάλη Ιδέα θεωρούσε υποχρέωση, αλλά και δικαίωμα της Ελλάδας να απελευθερώσει τους ομοεθνείς. Αν ζούσε σήμερα ο Παύλος θα θεωρούσε βαριά προσβολή τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Στο πρόσωπό του αποκρυσταλλώνεται η αγωνιστικότητα των Ελλήνων του 1904-1908, η οποία έφερε επιτυχές αποτέλεσμα. Είχε προηγηθεί μία πτώχευση, το 1893, και μία στρατιωτική ήττα, το 1897. Όμως ο Ελληνισμός μπορεί και αναγεννάται μετά από τις δυσκολίες, όταν έχει πίστη στον Θεό και στην Ιστορία του. Η Ορθόδοξη Παράδοση και η συνείδηση της διαχρονικής συνέχειας του Έθνους τούς καθοδηγούσε.
Έγραψε για τον θάνατο του Παύλου ο Κωστής Παλαμάς:
Σε κλαίει λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι
στον τόπο που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι!
Πανάλαφρος ο ύπνος σου· του Απρίλη τα πουλιά
σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς λογάκια και φιλιά,
και να σου φτάνουν του χειμώνα οι καταρράχτες
σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολέμου κράχτες.
Πλατιά του ονείρου μας η γη και απόμακρη. Και γέρνεις
εκεί και σβεις γοργά.
Ιερή στιγμή. Σαν πιο πλατιά τη δείχνεις, και τη φέρνεις
σαν πιο κοντά!
Άρθρο στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 13.10.2019
