city-journal.org 13 Ιουνίου 2013
Επιθυμώντας να αναστήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Ρετζέπ Ερντογάν απέκτησε την ασθένειά της με την οποία κατέληξε.
Το παρόν της Τουρκίας δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς αναφορά στην πολύ πρόσφατη προέλευσή της. Ο Ρώσος τσάρος Νικόλαος Α’ πιστώνεται ότι επινόησε την έκφραση «ο άσθενής της Ευρώπης», την οποία χρησιμοποίησε για να περιγράψει την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1853. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ελλάδα, η Σερβία, η Αρμενία, η Αίγυπτος και άλλα έθνη εντός της αυτοκρατορίας αναδύθηκαν από έναν μακρύ λήθαργο – μια αφύπνιση που ενθαρρύνθηκε έντονα από τις ρωσικές, βρετανικές και γαλλικές ένοπλες δυνάμεις. Αυτές οι παγκόσμιες δυνάμεις μπορεί να προσποιούνταν ότι ανησυχούσαν για την οθωμανική παρακμή, αλλά εργάστηκαν ενεργά για να διασφαλίσουν αυτό που συνέβη. Αυτό το προηγούμενο εξηγεί κατά κάποιο τρόπο την τρέχουσα κατάσταση της Τουρκίας.
Κατά την άποψή μου, η σύγχρονη χώρα αναπαράγει τον ίδιο κατακερματισμό και αβεβαιότητα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία —αν και σε μικρότερη κλίμακα.
Επιπλέον, τα ερωτήματα που τίθενται στους Οθωμανούς παραμένουν επίκαιρα όταν τίθενται στους Τούρκους. Για παράδειγμα, είναι Ευρωπαίοι ή όχι; Φαίνεται να πιστεύουν ότι είναι, δεδομένου του αιτήματός τους, το 1987, να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αίτησή τους παραμένει υπό εξέταση. Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι δεν είναι σίγουροι για το πώς πρέπει να απαντήσουν στην ερώτηση.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι, μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1453, οι Οθωμανοί θεώρησαν τους εαυτούς τους ως τους νόμιμους κληρονόμους της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και διατήρησαν τα έθιμα και το μεγαλείο της μέχρι τον εικοστό αιώνα.
Οι Οθωμανοί σουλτάνοι δεν αμφισβήτησαν ποτέ την ιδιότητά τους ως διαδόχων και οι υπήκοοί τους ήταν εξίσου κοσμοπολίτες με τους Ρωμαίους πολίτες. Ακόμα και σήμερα, οι ελίτ της Κωνσταντινούπολης είναι ευρωπαϊκές και δυτικές.
Αν κοιτάξουμε ανατολικά προς την Ανατολία, ωστόσο, οι άνθρωποι δεν είναι εξ ολοκλήρου Οθωμανοί ή Ευρωπαίοι. είναι γνήσια Τούρκοι ή Κούρδοι.
Ο στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ (καταγόμενος από τη Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα) ίδρυσε τη σύγχρονη Δημοκρατία της Τουρκίας το 1923 εν μέσω των υπολειμμάτων της αυτοκρατορίας που σιγόκαιε. Ωστόσο, αντί να δημιουργήσει ένα ενοποιημένο έθνος, αναπαρήγαγε ένα Οθωμανικό Κράτος και αποφάσισε ότι οι νέοι του υπήκοοι —Έλληνες, Αρμένιοι, Αζερμπαϊτζάνοι, Εβραίοι και Κούρδοι— ήταν πλέον Τούρκοι.
Στην πραγματικότητα, το ένα τρίτο του πληθυσμού της Τουρκίας είναι Κούρδοι. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις στην Άγκυρα από τον θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ το 1938 θεωρούν την αφομοίωση με τη βία ως βιώσιμη λύση. Οι στρατιωτικοί δικτάτορες έχουν κυβερνήσει τη χώρα πιο συχνά από ό,τι εκλεγμένες πολιτικές κυβερνήσεις, και όταν εκλέγονται ηγέτες —όπως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν— γίνονται δικτάτορες, ούτως ή άλλως.
Αυτό μας φέρνει στο δεύτερο αναπάντητο ερώτημα της Ευρώπης: Είναι η Τουρκία δημοκρατική; Ο κόσμος ψηφίζει, αλλά το καθεστώς του Ερντογάν είναι μια ανελεύθερη δημοκρατία και οτιδήποτε χωρίς την έγκριση του κράτους απαγορεύεται και τιμωρείται ακόμη και με φυλάκιση.
Άρα, οι Τούρκοι δεν είναι Τούρκοι —τουλάχιστον, όχι όλοι— και η «δημοκρατία» τους είναι αναμφισβήτητα αντιδημοκρατική.
Μια τρίτη ερώτηση προσθέτει στη σύγχυση: Είναι η Τουρκία μια κοσμική χώρα, όπως είχε δηλώσει κάποτε ο Μουσταφά Κεμάλ, ή ένα μουσουλμανικό έθνος;
Άλλο ένα δύσκολο ερώτημα να απαντηθεί. Υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο καθένας μπορούσε να ασκεί τη θρησκεία της επιλογής του και ο σουλτάνος ήταν ταυτόχρονα αρχηγός του κράτους, χαλίφης όλων των σουνιτών μουσουλμάνων και διάδοχος του ίδιου του Μωάμεθ. Ο Κεμάλ αργότερα αφαίρεσε όλα τα δικαιώματα από τα τζαμιά και τις αδελφότητες των Αλεβιτών (που συνδέονται με το ιρανικό σιιτικό Ισλάμ). Ο Ερντογάν τα αποκατέστησε έκτοτε και επιδίωξε τον πολιτιστικό εξισλαμισμό της κοινωνίας.
Μαζί με την τουρκοκρατία και τη δημοκρατία, η ανεξιθρησκία φαίνεται να υπάρχει μόνο κατ’ όνομα.
Και κάπως έτσι η Τουρκία έγινε ξανά ο άρρωστος της Ευρώπης. Οι σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο είναι σε παρόμοια κακή κατάσταση. Η χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ, ωστόσο η Ελλάδα (άλλο μέλος) είναι ορκισμένος εχθρός της. Αγοράζει όπλα απο τη Ρωσία και φαίνεται να υποστηρίζει τον Βλαντιμίρ Πούτιν στον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία. Εναλλάσσεται μεταξύ υποστήριξης και κριτικής προς το Ισραήλ στο όνομα της μουσουλμανικής αλληλεγγύης. Ωστόσο, αυτή η αλληλεγγύη δεν επεκτείνεται στους Ουιγούρους, οι οποίοι, αν και Κινέζοι, είναι μουσουλμάνοι και έχουν τις ρίζες τους στην τουρκική κουλτούρα. Αυτή η ασθένεια έχει πλήξει επίσης την οικονομία, η οποία αμφιταλαντεύεται μεταξύ κρατικών μοντέλων και μοντέλων ελεύθερης αγοράς από την εποχή του Κεμάλ.
Αυτές οι συμπεριφορικές ασθένειες επιδεινώνονται από την κληρονομιά των σφαγών των Αρμενίων του 1915-1916. Οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις έχουν αναγνωρίσει αυτά τα γεγονότα ως γενοκτονία, ωστόσο η τουρκική κυβέρνηση αρνείται να τα αναγνωρίσει εδώ και έναν αιώνα. Αυτή η επίσημη άρνηση δεν εμπόδισε τους Τούρκους διανοούμενους (συμπεριλαμβανομένου του Ορχάν Παμούκ, του νομπελίστα λογοτεχνίας) να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία των Αρμενίων, αν και διατρέχουν τον κίνδυνο φυλάκισης για παραβίαση της εθνικής τιμής.
Με την αναγνώριση της κουρδικής γλώσσας, την ενθάρρυνση της ελεύθερης αγοράς και την καθιέρωση του πολιτικού ελέγχου επί του στρατού, η κυβέρνηση Ερντογάν είχε δημιουργήσει ελπίδες όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της το 2002. Υπέστη τις συνέπειες των αρχηγών κρατών που μένουν για πολύ καιρό στην εξουσία: συσσώρευση εξουσίας και απαγόρευση κάθε κριτικής. Αυτή η κατάσταση έχει συνδυαστεί με μια συγκεκριμένη τοπική παθολογία—τη μισοκρυμμένη επιθυμία του Ερντογάν να γίνει σουλτάνος και να ανοικοδομήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ίσως τα πράγματα να ήταν καλύτερα αν η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε παραμείνει ανέπαφη μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τουλάχιστον είχε εξασφαλίσει την ειρήνη σε ολόκληρη την περιοχή. Από την κατάρρευση των Οθωμανών – επηρεασμένη εν μέρει από μια κακή συμμαχία με τη Γερμανία – η Μέση Ανατολή μαστίζεται από συγκρούσεις και θα παραμείνει έτσι για χρόνια. Η ιστορία είναι μη αναστρέψιμη, αν και ο Ερντογάν δεν το έχει συνειδητοποιήσει. Η Τουρκία θα παραμείνει ο ασθενής της Ευρώπης.
*Ο Guy Sorman, συντάκτης του City Journal και Γάλλος διανοούμενος, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, συμπεριλαμβανομένου του Empire of Lies: The Truth about China in the Twenty-First Century. Αυτό το άρθρο μεταφράστηκε από τον Alexander Uff.
Φωτογραφία του Yavuz Ozden/ dia images via Getty Images
Η Τουρκία -η γειτόνισσά μας- είναι όλα αυτά που γράφει ο Γάλλος διανοούμενος και ούτε γεωγραφικά, ούτε πολιτιστικά ήταν ,είναι και θα γίνει Ευρώπη.
Ζήτησε το 1987 -προ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενώσεως -να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (τότε ΕΟΚ )και έγινε αποδεκτό το αίτημα της προφανέστατα γιατί ήταν η ασπίδα της ίδιας και του ΝΑΤΟ προς την Σοβιετική Ένωση, αλλά μετά την κατάρρευσή της και στην 10ετία του 1990, -αλλά κυρίως στην 20ετία του κ. Ερντογάν- έπαυσε να συμπεριφέρεται ως ασπίδα προς την μετασοβιετική Ρωσία του κ. Πούτιν ,με την οποίαν μάλιστα συνεργάζεται συχνότερα και πληρέστερα και αποτελεί -φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού-προβληματικό μέλος του ΝΑΤΟ και της Δύσης γενικότερα, η οποία -αν κρίνουμε από την αναβάθμιση της γεωπολιτικής σημασίας του Έβρου από Αλεξανδρουπόλεως μέχρι του Ορμενίου και της Βουλγαρικής τώρα Φιλιππούπολης – πίστεψε ότι πρέπει -και εργάζεται- να την παρακάμψει και να μειώσει την σημασία των Στενών από της Μαύρη Θάλασσα μέχρι του Αιγαίο, που είναι για την Ελλάδα μας ”χαράς ευαγγέλιο”, ασχέτως αν δεν το αντιλαμβάνονται οι Αριστεροί και οι Ταχαριστεροί μας.
ΟΠΟΤΕ , ή η Τουρκία θα ομοσπονδοποιηθεί με διαχωρισμό της Ευρωπαϊκής Τουρκίας και των περιοχών των Κούρδων ,Αλεβιτών και Τούρκων των παραλίων του Αιγαίου ή θα αυτοδιαλυθεί και αυτή όπως η Σοβιετική Ένωση-Αυτοκρατορία.
Το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα θα επισπεύσουν αυτό που δεν κατάφεραν και καταφέρνουν οι πόλεμοι
Φυσικά για την συνέχιση της επιβίωσής της θα παρέμβη -όπως κάνει συχνά- ο στρατός της , αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα εμπλακεί σε πόλεμο με την Δύση -και την Ελλάδα- γιατί νομίζω πως έχει την αίσθηση του κινδύνου που θα διατρέξει κατά το προηγούμενο της Ουκρανίας.
ΤΩΡΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΘΕΙ ΚΑΜΙΑ 10ΕΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΦΤΩΧΕΙΑ , ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ.
Υ.Γ ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΕΦΗΣΥΧΑΖΟΥΜΕ. Ο ΚΑΚΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΣ ”ΑΠΙΣΤΟΥΣ” , ΑΛΛΑ ΟΣΟ ”ΑΓΚΑΛΙΑΖΕΙ” ΤΟΝ ΔΙΑΔΟΧΟ -ΤΟΥ ΕΘΝΑΡΧΗ ΤΟ 1453 ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ- ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΜΑΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ”ΔΕΝ ΘΑ ΘΥΜΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟ ΤΙΠΟΤΕ”.