Της Asli Aydintasbas
Στα τέλη Μαρτίου, ένας εισαγγελέας με έδρα την Κωνσταντινούπολη που ερευνούσε τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, έγραψε στο υπουργείο Δικαιοσύνης της Τουρκίας, ζητώντας τη μεταφορά της υπόθεσης στη Σαουδική Αραβία. Αυτή η προσπάθεια να σκουπίσει την έρευνα κάτω από το χαλί, επέτρεψε στην τουρκική κυβέρνηση να αρχίσει να φτιάχνει τη σχέση της με το Ριάντ. Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν επισκέφθηκε την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, όπου φωτογραφήθηκε αγκαλιά με τον Πρίγκιπα επί του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Λίγους μήνες αργότερα, ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ταξίδεψε στην Άγκυρα.
Η ξαφνική φιλικότητα μεταξύ των δύο πλευρών, αποτέλεσε έκπληξη. Αφότου ο Κασόγκι δολοφονήθηκε βίαια στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το 2018, η τουρκική κυβέρνηση πρωτοστάτησε σε μια διεθνή εκστρατεία για να αποκαλύψει τον ρόλο του κράτους της Σαουδικής Αραβίας στο έγκλημα. Η Τουρκία έδωσε στη δημοσιότητα ένα ηχητικό ντοκουμέντο απόο τον τόπο του εγκλήματος, ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν έγραψε άρθρο στην Washington Post –στην οποία αρθρογραφούσε ο Κασόγκι- στο οποίο κατηγορούσε το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας για τη δολοφονία.
Αυτή η στάση ήταν χαρακτηριστική της εξωτερικής πολιτικής που είχε ακολουθήσει η Τουρκία για μεγάλο μέρος της προηγούμενης δεκαετίας, καθώς προσπαθούσε να ξαναφτιάξει τη Μέση Ανατολή με τη δική της εικόνα. Η Άγκυρα υποστήριξε παρακλάδια της Μουσουλμανικής Αδερφότητας στην περιοχή, υποστήριξε τις εξεγέρσεις των Αράβων, καταδίκασε δημοσίως τις εγχώριες πολιτικές των κρατών του Κόλπου, και επέκτεινε τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στη Συρία και στο Ιράκ. Στην ανατολική Μεσόγειο, η διπλωματία των όπλων της Τουρκίας την έφερε απέναντι σε ένα γκρουπ που αποτελείται από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Ισραήλ.
Ωστόσο η χώρα έχει πλέον αλλάξει πορεία. Οι πρόσφατες προσεγγίσεις της Άγκυρας στο Ριάντ αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για τη βελτίωση των σχέσεων με τους πρώην ανταγωνιστές στη Μέση Ανατολή. Ο Ερντογάν σχεδιάζει να προσαρμόσει αυτές τις σχέσεις στη νέα πραγματικότητα τόσο στην περιοχή όσο –και πιο σημαντικό για τον ίδιο- στην Τουρκική πολιτική. Τώρα αποδέχεται ότι “πρέπει να μπούμε σε μια νέα διαδικασία με χώρες στην περιοχή με τις οποίες μοιραζόμαστε την ίδια πίστη, τις ίδιες ιδέες. Αυτή δεν είναι μια διαδικασία για να αυξήσουμε τους εχθρούς μας αλλά για να κερδίσουμε φίλους”.
Όπως υποστηρίζουν οι Julien Barnes=Dacey και Hugh Lovatt, τα κράτη της Μέσης Ανατολής είναι όλο και πιο αποφασισμένα να μειώσουν την εξάρτηση τους από τη Δύση και να γίνουν πιο αυτάρκεις. Επομένως, σε μια ολοένα και πιο πολυπολικό περιοχή, η Τουρκία δεν έχει την πολυτέλεια να είναι μια δύναμη χωρίς άλλους εταίρους εκτός του Κατάρ. Ούτε θέλει να είναι ο δορυφόρος της Δύσης. Και ο μετασχηματισμός της Τουρκίας σε κράτος εθνικής ασφάλειας από τον Ερντογάν, αναμφισβήτητα την αφήνει χωρίς μοντέλο ισλαμικής δημοκρατίας να προσπαθήσει να εξάγει σε μοναρχίες του Κόλπου. Ο κύριος στόχος της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή είναι τώρα να εμπλακεί σε μια πράξη γεωπολιτικής εξισορρόπησης που ενισχύει την οικονομία της Τουρκίας και προστατεύει τα συμφέροντα της στην ασφάλεια, όσο το δυνατόν περισσότερο.
Και αυτό διότι οδεύοντας προς τις γενικές εκλογές του 2023, ο Ερντογάν εστιάζει κυρίως στο να προστατεύσει το καθεστώς. Μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσία, αντιμετωπίζει μια πραγματική προοπτική να χάσει τις εκλογές. Πρέπει να ενισχύσει την ταλαιπωρημένη οικονομία της Τουρκίας με όποιον τρόπο μπορεί. Και αυτή η αιτία φαίνεται ότι εξυπηρετείται καλύτερα από την επιστροφή στις συναλλακτικές σχέσεις με τις μοναρχίες του Κόλπου. Για παράδειγμα, η Τουρκία θα μπορούσε να απαιτήσει χρηματοδότηση από τα κράτη του Κόλπου για να αποτρέψει μια βραχυπρόθεσμη κρίση του ισοζυγίου πληρωμών ή άλλη μια υποτίμηση του νομίσματος. Επιπλέον, η Τουρκία θα της είναι πιο εύκολο να τα πάει καλά με άλλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής από ό,τι παλαιότερα, γιατί τους μοιάζει όλο και περισσότερο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της θα πρέπει να κατανοήσουν τον νέο ρεαλισμό στη Μέση Ανατολή -και την αίσθηση του ευάλωτου πίσω από αυτό- εάν θέλουν να βελτιώσουν τις δικές τους σχέσεις με τη χώρα, να αδράξουν τις ευκαιρίες συνεργασίας μαζί της σε διάφορα θέματα πολιτικής και να προετοιμαστούν για μια πιθανή αλλαγή εξουσίας στην Άγκυρα.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://ecfr.eu/publication/hedge-politics-turkeys-search-for-balance-in-the-middle-east/
capital.gr
