Της Barçın Yinanç
Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
Πολλά είναι τα θέματα στην ατζέντα της συνάντησης Τσαβούσογλου-Μπλίνκεν που θα πραγματοποιηθεί στις 18 Ιανουαρίου στην Ουάσιγκτον, αλλά ένα από τα σημαντικότερα είναι η πώληση των μαχητικών αεροσκαφών F-16.
Η κυβέρνηση Τζο Μπάιντεν από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντά του δίνει το εξής μήνυμα στην Τουρκία: «Δεν είσαι τόσο σημαντικός για μένα όσο νομίζεις». Οι επαφές ανώτατου επιπέδου μεταξύ των δύο χωρών μειώθηκαν σημαντικά. Μέχρι και πέρυσι, σύμβολο αυτής της ψυχρότητας θεωρήθηκε η συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν με τον Τούρκο ομόλογό του στη Νέα Υόρκη αντί για την Ουάσιγκτον. Η τουρκική πλευρά πίεζε τις ΗΠΑ επαφές για πρόσωπο με πρόσωπο και επισκέψεις. Οχι απαραίτητα για να μπορεί ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να βγει φωτογραφία με τον Μπάιντεν και να κάνει σόου. Αντίθετα, ήθελαν η αύξηση των συνομιλιών σε υπουργικό επίπεδο σε κάθε τομέα, με το σκεπτικό ότι οι σχέσεις που είχαν επιδεινωθεί θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν καλύτερα.
Οι Αμερικανοί δεν ήταν πολύ ενθουσιώδεις. Στις αρχές του περασμένου έτους, δημιουργήθηκε ένας στρατηγικός μηχανισμός, ο οποίος λειτούργησε επίσης αργά.
Γι’ αυτό είναι σημαντική η πρόσκληση του Μπλίνκεν προς τον υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον.
Πολλά είναι τα θέματα στην ατζέντα της συνάντησης που θα πραγματοποιηθεί στις 18 Ιανουαρίου, αλλά ένα από τα σημαντικότερα είναι η πώληση των μαχητικών αεροσκαφών F-16.
Η Άγκυρα κινητοποιήθηκε μόλις ήλθε στο μήνυμα από τις ΗΠΑ
Καταρχήν να υπογραμμίσω αυτό. Μετά την απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35 5ης γενιάς, δεν ανέλαβε αυθόρμητα την πρωτοβουλία για να μπορέσει να αγοράσει τα αναβαθμισμένα F-16. Όταν η Άγκυρα έλαβε μηνύματα από την Ουάσιγκτον μέσω ανεπίσημων καναλιών·ότι και η αμερικανική διοίκηση θα έβλεπε θετικά αν έρθει τέτοιο αίτημα, τότε η τουρκική πλευρά έφερε στο προσκήνιο το αίτημα για αγορά 40 νέων F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού 80 αεροσκαφών.
Κατά τη γνώμη μου, οι Αμερικανοί ακολούθησαν μια έξυπνη στρατηγική με τον δικό τους τρόπο. Με την ανεπίσημη πρόστασή τους εξαλείφθηκαν οι απαιτήσεις για τις οικονομικές συνεισφορές της Τουρκίας στο κοινό πρόγραμμα F-35, συν τα δύο αεροσκάφη F-35 που πληρώθηκαν αλλά δεν δόθηκαν στην Τουρκία. Δεν μπόρεσα να μάθω τι είδους σχέση δημιουργήθηκε μεταξύ αυτών των δύο. Γνωρίζω όμως ότι οι διαπραγματεύσεις για την πώληση των F-16 και οι όροι απομάκρυνσης της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 γίνονται παράλληλα.
Η επίδραση του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας στα F-16
Οι δηλώσεις για τη θετική άποψη της διοίκησης Μπάιντεν για την πώληση των F-16 στην Τουρκία, την αναβίωση της τουρκοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας και το ενδεχόμενο αυτό να δώσει νέα ενέργεια στις σχέσεις των δύο χωρών, δημιούργησαν έναν αέρα επιφυλακτικής αισιοδοξίας.
Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας, ιδίως όσον αφορά την διάλυση της αντιτουρκικής στάσης που υπάρχει στο Κογκρέσο. Υπήρχε η προσδοκία το κλείσιμο των Στενών από την Τουρκία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και η επιτυχία των Μπαϊρακτάρ τις πρώτες μέρες, αλλά και η πιο φιλο-ουκρανική στάση της Άγκυρας θα αμβλύνει τις αντιρρήσεις που μπορεί να προέλθουν από το Κογκρέσο. Επιπλέον, η κυβέρνηση θα μπορούσε να πει στο Κογκρέσο ότι «αυτή η πώληση είναι σημαντική για την ενίσχυση της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας».
Ωστόσο, η παράταση του πολέμου έβαλε αυτό το παράθυρο ευκαιρίας σε μια διαδικασία που θα οδηγήσει στο κλείσιμό του, όχι στη διεύρυνση του. Το ότι η Τουρκία άνοιξε έναν αναπνευστικό σωλήνα στη Ρωσία και μπλοκάρει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ανακούφισε τα αντιτουρκικά λόμπι που περίμεναν στη γωνία.
Η προσβλητική ρητορική ενίσχυσε το χέρι των αντιτουρκικών λόμπι
Εν τω μεταξύ, ο Έλληνας πρωθυπουργός Μητσοτάκης, που πήγε στις ΗΠΑ, είπε «Μην πουλάτε αεροπλάνα σε αυτούς τους επιτιθετικούς Τούρκους», μόλις επέστρεψε έκανε αίτηση για την αγορά των F-35.
Όμως τι έγινε όταν ο Πρόεδρος Ερντογάν είπε «Δεν θέλω να ξέρω πια τον Μητσοτάκη» και δικαιολογώντας τον Μητσοτάκη, που είχε πει στο Κογκρέσο «Μην πουλάτε αεροπλάνα σε αυτούς τους επιτιθετικούς Τούρκους», συνέχισε με την αεπιλή «Μπορεί να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ» και συμπλήρωσε λέγοντας όταν ότι τουρκικοί πύραυλοι Tayfun μπορεί να χτυπήσουν την Αθήνα;
Είπαν οι γερουσιαστές στην Αμερική ότι «Θα έχουμε κάνει σπουδαία δουλειά πουλώντας F-16 στην Τουρκία»; Φυσικά δεν το είπαν.
Αν με ρωτάτε, όποιος δίνει χρήματα σε αντιτουρκικά λόμπι είναι μεγάλο κορόιδο. Το μόνο που έχουν να κάνουν τα λόμπι είναι να στείλουν ένα e-mail στα μέλη του Κογκρέσου προσθέτοντας κάθε δεύτερη μέρα τις αντιδυτικές εκρήξεις του Ερντογάν και του υπουργού Εσωτερικών. Κατά κάποιον τρόπο, μπορεί να ειπωθεί ακόμη και ότι ο Ερντογάν εργάζεται για τα αντιτουρκικά λόμπι.
Ως αποτέλεσμα, αυτές οι υπερβολικές δηλώσεις που γίνονται οδεύοντας προς τις εκλογές οδήγησαν στην εισαγωγή του όρου των υπερπτήσεων πάνω από τα ελληνικά νησιά για την πώληση των F-16. Ευτυχώς, αυτές οι προϋποθέσεις έχουν αφαιρεθεί, αλλά αυτή τη φορά φαίνεται ότι έχει τεθεί η προϋπόθεση για την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Κρίνοντας από τις αναφορές που έρχονται από τις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπάιντεν έδωσε ανεπίσημη ειδοποίηση στο Κογκρέσο την περασμένη εβδομάδα για την πώληση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η αμερικανική διοίκηση θα απαντήσει σε ερωτήσεις και θα προσπαθήσει να επιλύσει ενστάσεις. Τελικώς η διοίκηση θα στείλει το επίσημο αίτημα, μόλις βεβαιωθεί ότι θα περάσει εύκολα από το Κογκρέσο.
Συσχετισμός ένταξης Σουηδίας-Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ με πώληση F-16
Σύμφωνα με τον αμερικανικό Τύπο, μέλη του Κογκρέσου θα εξαρτήσουν την πώληση των F-16 στην Τουρκία με την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Αν πάμε λίγους μήνες πίσω, οι Αμερικανοί έλεγαν σιγά σιγά στην τουρκική πλευρά, «παρόλο που δεν δημιουργούμε μια σύνδεση μεταξύ των δύο ως διοίκηση, η καθυστέρηση στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ θα είναι ένας από τους λόγους για ένσταση όταν έρθει το θέμα της πώληησης στο Κογκρέσο». Το μήνυμα ήταν σαφές: «Η επιβεβαίωση της ιδιότητας μέλους του ΝΑΤΟ της Σουηδίας και της Φινλανδίας θα ήταν πολύ χρήσιμη για την εξουδετέρωση των αντιρρήσεων στο Κογκρέσο».
Η Άγκυρα, από την άλλη, δήλωσε ότι δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ των δύο, τονίζοντας ότι αυτό θα γίνει όταν ειδικά η Σουηδία εκπληρώσει τις απαιτήσεις της Τουρκίας.
Η Τουρκία δεν έχει δώσει κάποιο σημάδι, επίσημα ή ανεπίσημα, ότι δέχεται διασύνδεση της επέκτασης του ΝΑΤΟ με την πώληση των F-16. Όπως είναι φυσικό, η Σουηδία θα πει στην Τουρκία «το πρόβλημα δεν είναι δικό μου, να τα βρεις με τις ΗΠΑ».
Με βάση κάποιες φωνές στην Άγκυρα, η Τουρκία είπε ή αναμένεται να πει στις ΗΠΑ «Δώσε μας εσύ την έγκριση για τα F-16 και θα εγκρίνω κι εγώ την είσοδο στο ΝΑΤΟ».
Σε κάθε περίπτωση, σε αυτή τη φάση, η Άγκυρα φαίνεται να έχει ρίξει εντελώς το μπαλάκι στην αμερικανική διοίκηση και είναι στο χέρι της να «πείσουν το Κογκρέσο, ή να το παρακάμψουν και να εγκρίνουν την απευθείας πώληση».
Η τακτική των ΗΠΑ με τα F-35
Στο σημείο αυτό έρχεται στο προσκήνιο η πώληση των F-35 στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον πρώην πρεσβευτή της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον, Namık Tan, η αμερικανική διοίκηση έκανε την ανεπίσημη κοινοποίηση της πώλησης F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία ταυτόχρονα, συνδέοντας τα δύο. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση θα πει στο Κογκρέσο, «δεν μπορώ να πουλήσω F-35 στην Ελλάδα και να μην πουλήσω F-16 στην Τουρκία». Ο ενθουσιασμός της Ελλάδας για την απόκτηση F-35 το συντομότερο δυνατό (αν συνυπολογίσουμε και τις εκλογές στη χώρα) θα ανοίξει ίσως το δρόμο για την πώληση των F-16 στην Τουρκία.
Αν πραγματοποιηθούν και οι δύο πωλήσεις, αφήνω στους ειδικούς της άμυνας πώς θα επηρεαστεί η ισορροπία στην αεροπορική δύναμη των δύο χωρών στο Αιγαίο.
Πουλώντας τα F-35 στην Αθήνα, οι ΗΠΑ θα εξασφαλίσουν την πώληση του F-16 στην Τουρκία, ενώ θα δώσουν και το μήνυμα στην Άγκυρα «Δίνω το αεροπλάνο υψηλής τεχνολογίας στην Αθήνα, το οποίο δεν έδωσα σ’ εσάς.»
