του Δημήτρη Τσαϊλά*
Από τη μελέτη της ιστορίας διδασκόμαστε ότι οι διάφοροι πόλεμοι συχνά προκαλούνται απροσδόκητα, είτε ως αποτέλεσμα λανθασμένων χειρισμών των πολιτικών δυνάμεων είτε ακόμη κάποιου ανθρώπινου λάθους στο πεδίο της συγκέντρωσης των δυνάμεων.
Το τελευταίο είναι και το πιθανότερο καθώς οι διοικητές των δυνάμεων κινούνται μέσα στην ομίχλη των τριβών που δημιουργούνται από αστάθμητους παράγοντες και των διφορούμενων εντολών από τους ανωτέρους τους. Παράδειγμα ιστορικό είναι η έναρξη της ναυμαχίας του Ναυαρίνου όπου οι στόλοι της Ρωσίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας, από ανθρώπινο σφάλμα, καταναυμάχησαν τον συνασπισμένο στόλο των Οθωμανών και Αιγυπτίων.
Βέβαια οι εμπλεκόμενοι στους μεγάλους στρατιωτικούς οργανισμούς και επιχειρησιακούς σχηματισμούς των Ενόπλων Δυνάμεων κατέχουν σε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ετοιμότητας, επιχειρησιακό και τακτικό σχεδιασμό, από την περίοδο της ειρήνης που επιβλέπεται συνεχώς από την κεντρική πολιτική και στρατιωτική ιεραρχία ώστε να εκμηδενιστεί η περίπτωση του ατυχήματος.
Με διαδικασίες που επαναλαμβάνονται κατά τις ασκήσεις η Διοίκηση και ο Έλεγχος είναι ενέργειες που τουλάχιστον θεωρητικά θα λέγαμε, συντονισμένες, αλλά στην πράξη έχει αποδειχθεί συχνά ότι υπόκεινται σε ανθρώπινα σφάλματα και τριβές. Ιδιαίτερα όταν με αποφασιστικότητα προσπαθούν να παρεμβληθούν στα εχθρικά πλοία που παρενοχλούν και υπάρχει μεγάλο πλήθος μονάδων.
Οι αξιωματικοί που ασχολούνται με την επιχειρησιακή σχεδίαση έχουν πλήρη επίγνωση των κινδύνων της κλιμάκωσης μιας οποιασδήποτε κρίσης. Γι’ αυτό το λόγο η επιχειρησιακή σχεδίαση για την πιθανή κρίση μεταξύ Τουρκίας-Ελλάδος περιλαμβάνει περίπλοκα σενάρια και παιχνίδια πολέμου και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές που αναμιγνύονται, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών επιλογών που σχετίζονται με προηγμένα οπλικά συστήματα.
Η κλιμάκωση πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτού του στρατιωτικού σχεδιασμού. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με πολύπλοκες πολιτικές και λήψη στρατηγικών αποφάσεων που περιπλέκονται ακόμη περισσότερο λόγω της αλληλεπίδρασης των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων, των δυνάμεων που εμπλέκονται.
Η Ελλάδα είναι ένα πολιτισμένο φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος και είναι πιστό στις αρχές της ΕΕ του ΟΗΕ και στη συνθήκη του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό τον λόγο στις διεθνείς σχέσεις της, επιμένει στην αποχή από πράξεις που θα συνιστούσαν απειλή ή χρήση βίας. Οφείλουμε όμως να είμαστε αποφασιστικοί και έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο, ακόμη και του ατυχήματος. Έχουμε την υποχρέωση να είμαστε έτοιμοι να ασκούμε το φυσικό δικαίωμα της νόμιμης άμυνας σε κάθε περίπτωση όταν και όπου αυτό απαιτηθεί, άλλωστε σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε η ελληνική κυβέρνηση, όσον αφορά τη διαχείριση των προκλητικών ενεργειών από την Τουρκία.
Οι ενέργειες αυτές είναι δομικές πρακτικές και πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε με σύνεση. Επί πλέον οι προκλήσεις στον χώρο του Αιγαίου και της νοτιανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, θα εντείνονται ποιοτικά και ποσοτικά όσο πλησιάζουμε στην τελική πράξη ανακήρυξης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τα παράκτια κράτη της Μεσογείου.
Συμμετέχουμε στο διεθνές γίγνεσθαι και αντιμετωπίζουμε τους κινδύνους, που ήδη διαφαίνονται στον ορίζοντα, όπως είναι η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η προσπάθεια ευθυγράμμισης των εθνικών και των κοινών ευρωπαϊκών στόχων στον γεωπολιτικό μας χώρο. Οφείλουμε όμως από τη δική μας πλευρά, να αποκτήσουμε αξιόπιστη Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας (ΠΕΑ). Ένα σχέδιο που θα έχει διάρκεια στο χρόνο, θα έχει σταθερότητα και δεν θα μεταβάλλεται με την εναλλαγή των πολιτικών κομμάτων στην εξουσία. Προσανατολισμό για να εξελιχθούμε σε γεωπολιτική δύναμη της Μεσογείου και του βαλκανικού χώρου. Η βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του σκοπού, είναι η ΠΕΑ να παράσχει ένα αποτρεπτικό δόγμα με σύγχρονες αμυντικές υποδομές με σωστή τεχνογνωσία για τα θέματα αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής.
Ειδικότερα, τα νέα εξοπλιστικά προγράμματα και οι νέες αμυντικές επιχειρησιακές δομές και αντιλήψεις θα πρέπει να έχουν ως στόχο, πώς να κάνουν τις ένοπλες δυνάμεις σύγχρονες και ικανές για την αποτελεσματική άμυνα της Ελλάδας. Μια διεξοδική αναθεώρηση της ΠΕΑ είναι πράγματι ζωτικής σημασίας σε μια εποχή όπου η γειτονιά μας μοιάζει με ένα “δαχτυλίδι της φωτιάς” και όχι ένα “δαχτυλίδι αρραβώνα”. Προς το εθνικό μας συμφέρον, είναι σημαντική η αναθεώρηση που δεν θα διστάζει να παρουσιάζει τις απειλές, κατά τρόπο που να είναι διαφανείς και χωρίς αποκλεισμούς.
*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Senior Researcher of Strategy International και Member of Institute for National and international Security
