Συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης: Πως φθάσαμε ως εδώ και τι πρέπει τώρα να κάνουμε.

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

“Μακεδονία” της Κυριακής.

του Γιώργου Χατζηθεοφάνους*

Χωρίς εθνική στρατηγική  κάθε νέο γεγονός, απειλή ή ευκαιρία, που προκύπτει και άπτεται των εθνικών συμφερόντων, αποτελεί για το Υπουργείο Εξωτερικών και μια νέα κρίση. Ουσιαστικά καλείται να διαχειρίζεται σε μόνιμη βάση κρίσεις και φυσικά το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι μια καλή διαχείριση κρίσης, υπό την αναγκαία πάντα προϋπόθεση να είναι ικανοί οι εκάστοτε χειριστές. Κάπως έτσι προέκυψε και η πρόσφατη κρίση από τη Συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών αγνοώντας όχι μόνο το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης αλλά και την Κρήτη.

«Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή παρακείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης»  σύμφωνα με το άρθρο 74 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) γνωστή κι ως Σύμβαση του Montego Bay. Στην προκειμένη περίπτωση, αντί συμφωνίας με την Ελλάδα, η Λιβύη και η Τουρκία ουσιαστικά προέβησαν σε μονομερείς ενέργειες  (σε ότι αφορά την Ελλάδα) κάτι που απεχθάνεται η παραπάνω Σύμβαση σύμφωνα με έγκριτους νομικούς.

Και γιατί θα έπρεπε να έρθουν η Τουρκία και η Λιβύη σε συμφωνία με την Ελλάδα; Διότι ανάμεσα στην Τουρκία και τη Λιβύη παρεμβάλλονται ελληνικά κατοικημένα νησιά με δική τους οικονομική ζωή τα οποία σύμφωνα με την παραπάνω Σύμβαση (Μέρος VIII, άρθρο 121) έχουν εκτός από χωρικά ύδατα,  υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ).  Και γιατί η Τουρκία τα αγνόησε; Διότι υποστηρίζει πως τα νησιά του Αιγαίου καθώς επίσης και το Σύμπλεγμα των νήσων της Μεγίστης (υποστηρίζει πως δεν ανήκει στο Αιγαίο) λόγω ειδικών συνθηκών δεν έχουν ούτε υφαλοκρηπίδα ούτε ΑΟΖ.  Θεωρεί πως η αναγνώριση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στα παραπάνω νησιά αποτελεί «κατάχρηση δικαιώματος» από την Ελλάδα,  που οδηγεί, λόγω ειδικών συνθηκών, σε άδικο αποτέλεσμα σε βάρος της Τουρκίας, παραβιάζοντας το άρθρο 3 της Σύμβασης.  Γιατί η Λιβύη αγνόησε την Κρήτη; Προφανώς η Συμφωνία αυτή αποτελεί αντάλλαγμα της σημαντικής στήριξης (και με στρατιωτικά μέσα) της Άγκυρας προς τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης στον εμφύλιο πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Κι όλα αυτά προέκυψαν ξαφνικά; Όχι φυσικά. Ήδη από το 2018 η Τουρκία δουλεύει συστηματικά και σοβαρά για να φθάσει στη Συμφωνία αυτή και η Ελλάδα το γνώριζε. Και τι έκανε για να την αποτρέψει; Προφανώς τίποτα γι αυτό και βρέθηκε αντιμέτωπη με μια νέα κρίση. Και γιατί δεν έκανε τίποτα; Εξαιτίας της απουσίας εθνικής στρατηγικής. Τα σοβαρά κράτη μέσα από ένα κατάλληλο και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο με καθορισμένες τις ακολουθούμενες διεργασίες-διαδικασίες και όργανα-ρόλους,  μελετούν σε μόνιμη βάση το διεθνές περιβάλλον, προσδιορίζουν απειλές, εντοπίζουν ευκαιρίες και εκπονούν αποτελεσματικά σχέδια αντιμετώπισης των πρώτων και εκμετάλλευσης των δεύτερων. Και βέβαια μέσα από τη διαδικασία αυτή προσδιορίζεται επακριβώς η απαιτούμενη εθνική ισχύς η οποία και εξασφαλίζεται έγκαιρα.

Η Εθνική στρατηγική δίνει τη δυνατότητα εφαρμογής μιας επιθετικής εξωτερικής πολιτικής. Δίνει τη δυνατότητα σε ένα κράτος να διαμορφώνει τις εξελίξεις κι όχι να τρέχει συνεχώς ασθμαίνοντας πίσω από αυτές, υποχρεωμένο να αντιμετωπίζει μονίμως κρίσεις, τις οποίες δρομολογεί ο «αντίπαλος» στη βάση μιας δικής του επιθετικής εξωτερικής πολιτικής για την επίτευξη των στόχων του, όπως αυτοί προκύπτουν από την εθνική του στρατηγική, που φρόντισε να διαμορφώσει.  Είναι γνωστό το απόφθεγμα του Βενιαμίν Φραγκλίνου, το οποίο αργότερα χρησιμοποίησε και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ «If you fail to plan you are planning to fail”. Το πλεονέκτημα βέβαια της απουσίας στρατηγικού σχεδιασμού είναι πως η αποτυχία έρχεται ξαφνικά ως έκπληξη όπως συνέβη τώρα. Έχεις γλυτώσει το άγχος και την σκληρή δουλειά ενός στρατηγικού σχεδιασμού.

Είναι εμφανής στην Ελλάδα η έλλειψη κατάλληλου θεσμικού πλαισίου με καθορισμένες τις διεργασίες-διαδικασίες και όργανα  για τη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής εθνικής στρατηγικής. Δυστυχώς η ίδρυση, με τον Νόμο «Περί Επιτελικού Κράτους» (Ν.4622/2019),  του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥ.Σ.Ε.Α) στη θέση του μέχρι πρότινος  Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥ.Σ.Ε.Α) δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα.  Ορίστηκαν, ιδιαίτερα αξιόλογοι κατά άλλα άνθρωποι, ως Σύμβουλος και Αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας χωρίς όμως κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο ίδρυσης-λειτουργίας ενός αποτελεσματικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Κατά την προσφιλή μας πρακτική επιλέγουμε πρώτα τα πρόσωπα και μετά αναζητούμε να τους δώσουμε καθήκοντα και ρόλους.

Και βέβαια χωρίς ένα αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο λήψης αποφάσεων οι εκάστοτε διαχειριστές, συμπεριλαμβανομένου του Πρωθυπουργού, θα είναι μόνιμα εγκλωβισμένοι σε στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί στο χρόνο (Escalation of Commitment- δηλαδή  αυξημένη δέσμευση σε μια προηγούμενη απόφαση παρά το γεγονός ότι τα δεδομένα υποδεικνύουν πως πρόκειται για μια κακή απόφαση).

Και τώρα τι κάνουμε;  Υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν την συνδιαχείριση των υδρογονανθράκων του Αιγαίου και της ΝΑ Μεσογείου στο πλαίσιο της ειρηνικής συνύπαρξης των δύο χωρών. Αν ζούσε ο Περικλής προφανώς θα διαφωνούσε υποστηρίζοντας πως εάν αποδεχθούμε τις απαιτήσεις της Τουρκίας τότε πολύ σύντομα θα εγείρουν νέες επειδή θα θεωρήσουν πως ενδώσαμε από φόβο. (Θουκυδίδης Ι.140,5) Προσωπικά δεν έχω καμιά αμφιβολία πως αυτό θα συμβεί με την Τουρκία, μια Χώρα χωρίς ίχνος μοραλισμού στην εξωτερική της πολιτική. Τι να πρωτοπαραχωρήσεις στην Τουρκία. Για την Τουρκία υπάρχει μόνο η ειρήνη, με Ελληνικά νησιά στο Αιγαίο χωρίς υφαλοκρηπίδα, με γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, με Καστελόριζο χωρίς ΑΟΖ, διχοτομημένη Κύπρο, απεμπόληση του δικαίωματός μας επέκτασης της Αιγιαλίτιδος ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια και εμπλοκή στα εσωτερικά θέματα της Χώρας στην Ελληνική Θράκη.

Το πρόβλημα με την Τουρκία βρίσκεται στην «Στρατηγική Νοοτροπία» της, προϊόν της ιστορικής συνείδησης – διαμορφωμένης στη βάση της Οθωμανική Αυτοκρατορίας- του τουρκικού λαού, που αντανακλά την αντίληψή του για τη θέση του στον κόσμο.  Κάπως έτσι φθάνουμε σήμερα στο όραμα του νεο-οθωμανισμού και στην απαίτηση για  το νέο «χαράτσι» από τον πλούτο του Αιγαίου και της ΝΑ Μεσογείου, περιοχές της άλλοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Εάν πραγματικά θέλουμε να υποστηρίξουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (να μην παραχωρήσουμε ούτε να απεμπολήσουμε κυριαρχικά δικαιώματα) χωρίς την ανάγκη προσφυγής σε πόλεμο,  είναι μονόδρομος η επιλογή της αναβάθμισης της αποτροπής, η οποία όπως προκύπτει από τη Συμφωνία έχει χαθεί. Αν η Τουρκία πίστευε πως υπήρχε κίνδυνος,  η Ελλάδα, ως αντίδραση,  να προβεί στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 νμ, αναφαίρετο δικαίωμα σύμφωνα με τη Σύμβαση για το δίκαιο της Θάλασσας, είναι βέβαιο πως δεν προχωρούσε ποτέ στη Συμφωνία αυτή.

Η αναβάθμιση της αποτροπής μέσα από μια αποτελεσματική εθνική στρατηγική θα μας βοηθήσει να εγκαταλείψουμε την αναποτελεσματική κατευναστική πολιτική που όχι απλά, όλα αυτά τα χρόνια, ενθάρρυνε την Τουρκία να συνεχίσει τις προκλήσεις της αλλά σταδιακά να τις αναβαθμίσει για να φθάσουμε σε ακραία γεγονότα όπως η Συμφωνία αυτή.  Δεν υπάρχει πιο σίγουρος τρόπος να οδηγηθείς σε πόλεμο στην προσπάθεια υποστήριξης των κυριαρχικών σου δικαιωμάτων από τον κατευνασμό. Μπορεί σε κάποιο χρόνο να χρησιμοποιηθεί όταν το επιβάλλουν οι συνθήκες δεν μπορεί όμως να αποτελεί μόνιμη επιλογή αντιμετώπισης μιας  διαχρονικής απειλής. Η επίκληση του διεθνούς δικαίου, εργαλείο των αδυνάμων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και η επιλογή και της «στρατηγικής ψυχραιμίας δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα.

Και πως μπορεί να εξασφαλίσουμε μια αξιόπιστη αποτροπή; Με αναβάθμιση της Εθνικής μας Ισχύος η οποία δεν αφορά μόνο το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων και νέα ακριβά οπλικά συστήματα. Είναι πολλά άλλα (Πολιτική βούληση, στρατηγικός σχεδιασμός κλπ) που λόγω οικονομίας χώρου δεν μπορούν εδώ να αναπτυχθούν. Ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί η ειρήνη και να σταματήσουν οι εντάσεις με την Τουρκία είναι να πιστέψει ότι δεν μπορεί να επιβάλλει δυναμικά τις αξιώσεις της και να εγκαταλείψει τη διπλωματία των κανονιοφόρων. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με επαρκή εθνική ισχύ που θα λειτουργεί αποτρεπτικά στα όποια σχέδια των Τούρκων.   Και πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε με την Τουρκία; Σαφώς και όχι. Δεν είναι κακό να συνομιλείς και να επιμένεις στη δημιουργία σχέσεων καλής γειτονίας και επίλυσης των διαφορών στη βάση του διεθνούς δικαίου. Κακό είναι να οδηγείσαι σε διαπραγματεύσεις υπό απειλές και από φόβο. Κι αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με αξιόπιστη αποτροπή.

Σήμερα βιώνουμε καταστάσεις εξαίρεσης. Το διεθνές περιβάλλον χαρακτηρίζεται από μια επικίνδυνη για την ειρήνη αστάθεια. Ο κόσμος μοιάζει σαν να ετοιμάζεται για πόλεμο, όπως πριν δύο περίπου χρόνια είπε ο Γκορμπατσόφ. Εντύπωση προκαλεί η δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ ηγετών ακόμη και αυτών που βρίσκονται στο ίδιο «στρατόπεδο». Παραδοσιακοί φίλοι μέχρι χθες σε αντικρουόμενα συμφέροντα σήμερα.  Βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο από ένα σημείο ισορροπίας σε ένα άλλο για το οποίο δεν γνωρίζουμε τι  μορφή θα έχει, πότε και κυρίως με ποιο τρόπο θα φθάσουμε σε αυτό.  Στο περιβάλλον αυτό δεν συγχωρούνται ολιγωρίες, ούτε αμπελοφιλοσοφίες και φληναφήματα,  ειδικά όταν έχεις δίπλα μια αναθεωρητική Τουρκία που δεν διστάζει να διεξάγει πόλεμο στη Συρία για την εξυπηρέτηση των εθνικών της συμφερόντων. Η εξασφάλιση της απαιτούμενης εθνικής ισχύος, με ότι αυτός ο όρος εμπεριέχει, είναι μονόδρομος με οποιοδήποτε κόστος.  Η ελευθερία και η προστασία των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν κοστολογούνται.

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ είναι υποστράτηγος ε.α., οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο», η Β’ έκδοση του οποίου έχει ήδη κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα