Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] ,www.kalkis.eu
Αυτό προκύπτει, μεταξύ άλλων, από το ρεπορτάζ της έγκριτης ανταποκρίτριας, Marie Jégo, στον ηλεκτρονικό Le Monde, που δημοσιεύθηκε στις 25-4-2020, με τίτλο : «Στην Τουρκία, ο Πρόεδρος Ερντογάν χρησιμοποιεί την επιδημία για τις περιφερειακές του φιλοδοξίες» (En Turquie, le président Erdogan utilise l’épidémie pour ses ambitions régionales). «Η εξουσία του ισλαμιστικο-συντηρητικού κόμματος του Ερντογάν, σε παρακμή, αναζωογονεί τον μύθο μιας κατακτητικής Τουρκίας».
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είναι πεπεισμένος ότι η μάχη ενάντια στον Covid-19 διεξάγεται επίσης και στο γεωπολιτικό γήπεδο. Στη νέα παγκόσμια τάξη που υποτίθεται ότι θα εμφανιστεί μετά την πανδημία, η Τουρκία καλείται να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο. «Για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας αναδιάρθρωσης του κόσμου. Η Τουρκία έχει την ευκαιρία να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας», δήλωσε σε πρόσφατη ομιλία του προς το τουρκικό έθνος.
Η ιδέα σαγηνεύει τους ζηλωτές του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 18 χρόνια. Οι υπουργοί μιλούν μόνο για αυτό. Ο Ibrahim Karagül, ο τενόρος της κυβέρνησης, και 
αρχισυντάκτης της εφημερίδας Yeni Safak, από την πλευρά του, είναι πεπεισμένος ότι το «τουρκικό θαύμα» είναι έτοιμο. Η χώρα, έγραψε σε ένα χρονογράφημά του, που δημοσιεύθηκε στις 21 Απριλίου 2020, «προετοιμάζεται για αυτό εδώ και χρόνια». Υπό την ηγεσία του Ερντογάν, τίποτα δεν είναι αδύνατο : «Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μια μεγάλη οικογένεια απλωμένη σε τρεις ηπείρους. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή η οικογένεια διαλύθηκε, μοιράστηκε, αιχμαλωτίστηκε, υποδουλώθηκε. (…) Ο Ερντογάν την συσπείρωσε, άλλαξε την πορεία της ιστορίας».
Επηρεασμένη από την επιδημία Covid-19, η οποία προκάλεσε 2.491 νεκρούς και 101.790 δηλωμένα κρούσματα, η Τουρκία εμφανίζει περισσότερο παρά ποτέ τη «δύναμη της γοητείας» της. Είναι επείγον να επιχρυσωθεί το εθνόσημό της, αμαυρωμένο από τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από την απώλεια οικονομικού δυναμισμού της και από τον ανεξέλεγκτο αυταρχισμό του προέδρου της.
Τις τελευταίες εβδομάδες, έχει παραδοθεί ιατρικός εξοπλισμός (μάσκες, μπλούζες μίας χρήσης, σετ ιχνηλάτησης, φάρμακα, τεχνητές αναπνευστικές συσκευές) σε 30 χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Μεγάλης Βρετανίας, και επίσης το Ισραήλ και η Αρμενία, κράτη με τα οποία οι σχέσεις είναι συνήθως μάλλον τεταμένες. Όλα τα πακέτα φέρουν την ένδειξη «Προεδρία» για να τονίσουν τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει ο νούμερο ένα στην εφαρμογή αυτής της «ανθρωπιστικής διπλωματίας», αναφέρει η Marie Jégo.
Πώληση ονειρώξεων στον Λαό
Η δύναμη του εξαναγκασμού συνεχίζει να ασκείται. Οι αποστολές στρατιωτών και εξοπλισμού έχουν ξαναρχίσει προς το Idlib, στη βορειοδυτική Συρία, όπου ο τουρκικός στρατός έχει δημιουργήσει δεκάδες 
επιπλέον θέσεις παρατηρητηρίου για να υπερασπιστεί τα εδάφη που ελέγχει, ενόψει μιας πιθανής επίθεσης από το καθεστώς της Δαμασκού. Στη Λιβύη, τα τουρκικά ντρόουνς στην υπηρεσία της Εθνικής Κυβέρνησης Συμφωνίας (GAN) συνεχίζουν τις επιθέσεις τους στις δυνάμεις του αντιφρονούντος στρατηγού Khalifa Haftar .
Κανείς δεν ξέρει καλύτερα από τον «Μέγα Τούρκο» (τον Ερτογάν) να πουλά 
ονειρώξεις στον Λαό του. «Εάν ο πρόεδρός μας, μας έλεγε ότι πρόκειται να χτίσει έναν αυτοκινητόδρομο τεσσάρων λωρίδων προς τη Σελήνη, θα τον πιστεύαμε», συνόψισε, στις 31 Μαΐου 2018, ο Berat Albayrak, ο γαμπρός του προέδρου, που διορίστηκε έκτοτε Υπουργός Υπουργείου Οικονομικών και οικονομίας. Η αναβίωση του μύθου μιας κατακτητικής Τουρκίας αποτελεί τη σωτηρία του παρακμασμένου Ισλαμο-συντηρητικού κόμματος, όπως αποδεικνύεται από την αποτυχία του στις δημοτικές εκλογές την άνοιξη του 2019. Αυτή η άσκηση ρητορικής έγινε ακόμη πιο απαραίτητη μετά από ένα οικονομικό σοκ που έρχεται.
«Εάν η διαχείριση της κρίσης της υγείας θεωρείται καλή, η νομισματική πολιτική είναι καταστροφική», εκτιμάει ο οικονομολόγος Ahmet Insel. Από την έναρξη της πανδημίας, η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα (BCT), η 
οποία μείωσε το βασικό της επιτόκιο την Τετάρτη 22 Απριλίου 2020 για 8η φορά σε λιγότερο από ένα χρόνο, έχει εξαντλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα για να στηρίξει τη τουρκική λίρα η οποία έχει χάσει το 15% της αξίας της έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους. Αντιμετωπίζοντας μια πτωτική τάση, η χρηματοπιστωτική αγορά κινδυνεύει να αναγκάσει την Τράπεζα να 
συνθηκολογήσει. Ο αγώνας, που χάθηκε εκ των προτέρων, αφήνει την Τουρκία στο έλεος μιας νέας νομισματικής κρίσης.
Μετεγκατάσταση προς την Ευρώπη
Για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση της οικονομίας, ένα γεωπολιτικό σχέδιο έχει παραμεριστεί. Μάθαμε αυτήν την εβδομάδα ότι τα πυραυλικά συστήματα S-400, που παραδόθηκαν από τη Ρωσία το 2019, δεν θα ενεργοποιηθούν για αρκετούς μήνες, επίσημα λόγω της επιδημίας. Στην πραγματικότητα, η Άγκυρα δεν θέλει να διακινδυνεύσει να υποστεί τις οικονομικές κυρώσεις που της υποσχέθηκε η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Φαίνεται ότι η επιλογή που πρότεινε η Ουάσινγκτον, δηλαδή οι S-400 να παραμείνουν στα κουτιά τους για να αποφευχθούν οι κυρώσεις, έχει επικρατήσει.
Ο εκνευρισμός του αμερικανού συμμάχου δεν αποτελεί μια επιλογή σε μια στιγμή που οι τουρκικές αρχές, αναζητώντας νέες πηγές χρηματοδότησης, απευθύνονται στην Fed, την αμερικανική κεντρική τράπεζα, με την
ελπίδα ότι η τελευταία θα τους δώσει πρόσβαση στη ρευστότητά της σε δολάρια μέσω του ανοίγματος των γραμμών swap (δηλαδή ανταλλαγή νομισμάτων), κάτι το οποίο έχει κάνει πρόσφατα για 14 χώρες. Όμως η Τουρκία δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο αυτό, επειδή δεν πληροί κανένα από τα κριτήρια επιλογής (δηλαδή χαμηλό πληθωρισμό, ελεγχόμενο έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ισοσκελισμένο προϋπολογισμό). Και οι προσανατολισμοί της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας δεν είναι σαφείς. «Από τότε που 
προκλήθηκε η διπλωματική κρίση μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας, που γεννήθηκε από τη φυλάκιση του Αμερικανού ποιμένα Andrew Brunson στη Σμύρνη το 2018 και, αργότερα, η αγορά των ρωσικών S-400 που ενδέχεται να οδηγήσει σε οικονομικές κυρώσεις, η Τουρκία είναι μια χώρα για την οποία η Fed είναι επιφυλακτική», δήλωσε ο Ugur Gurses, πρώην αξιωματούχος της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας (BCT), στο blog του.
Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει απολύτως άδικο. Σε μια στιγμή που η πολιτική βιομηχανικής ασφάλειας 
της Ευρωπαϊκής Ένωσης αμφισβητείται, η χώρα του θα μπορούσε να επωφεληθεί από τη μετεγκατάσταση ορισμένων προϊόντων που παράγονται στην Κίνα, όπου σήμερα είναι συγκεντρωμένα, στην Ευρώπη και την περιφέρειά της. «Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, το Μαρόκο, η Τυνησία και επίσης η Τουρκία, θα μπορούσαν να γίνουν οι αποδέκτες αυτής της μετεγκατάστασης», δήλωσε ο Ahmet Insel . Υπό την προϋπόθεση όμως ότι η τουρκική οικονομία θα αντέξει το σοκ.
