Στο πλαίσιο της θεματολογίας της DEFENCE ReDEFiNED και ειδικότερα στο πεδίο των Διεθνών Σχέσεων, προγραμματίσαμε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη, με τον Υπουργό Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας κ.Νίκο Χριστοδουλίδη.
Ο κ. Υπουργός απαντά στα ερωτήματα που θέσαμε και επεξηγεί τους παράγοντες που καθορίζουν την διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις διεθνείς συνεργασίες, τις σχέσεις με τους σημαντικούς δρώντες του διεθνούς συστήματος αλλά και τον περιφερειακό ρόλο της Κύπρου.
Ακολουθεί αυτούσια η συνέντευξη μας:
Ποια είναι η ταυτότητα της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας σήμερα και ποιες οι υψηλότερες της προτεραιότητες;
Είναι γενικά αποδεκτό ότι η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής είναι από τη φύση της μια πολυεπίπεδη και πολυσύνθετη διεργασία, ειδικότερα όταν τα κράτη καλούνται να ανταποκριθούν σε σύγχρονες, πολύπλοκες προκλήσεις, μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό και άναρχο διεθνές σύστημα. Ειδικότερα, όταν πρόκειται για μικρά κράτη, με εθνικό πρόβλημα, που μάλιστα βρίσκονται σε περιοχή ιδιαίτερης γεωστρατηγικής σημασίας. Η Κυπριακή Δημοκρατία, έχοντας επίγνωση της γεωγραφικής της θέσης, του γεωπολιτικού ρόλου που δύναται να διαδραματίσει, των δυνατοτήτων της και με βασικό στόχο η εξωτερική πολιτική της να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και προκλήσεις του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, έχει καθορίσει τρεις βασικούς πυλώνες:
(1) Πρώτο, στην αναβάθμιση του ρόλου μας στην περιοχή και την εμβάθυνση των σχέσεων μας με τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου, με την καθιέρωση τακτικών συναντήσεων, σε όλα τα επίπεδα, με στόχο την προώθηση κοινών δράσεων για αντιμετώπιση των προκλήσεων της περιοχής και αξιοποίηση των προοπτικών που υπάρχουν,
(2) Δεύτερο, στην εντατικότερη και ουσιαστικότερη συμμετοχή μας στα τεκταινόμενα της ΕΕ, αποδεικνύοντας στην πράξη, από την μια, την προστιθέμενη αξία της Λευκωσίας για την ΕΕ και από την άλλη το ρόλο της ως ουσιαστική γέφυρα της Ένωσης με την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής,
(3) Και τρίτο, στην αναβάθμιση των σχέσεων μας με τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, και άλλους σημαντικούς δρώντες του διεθνούς συστήματος.
Τα τελευταία χρόνια, και ειδικότερα μετά την ένταξη μας στην ΕΕ, μας προσφέρεται μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να διαδραματίσουμε ένα πρωταγωνιστικό ρόλο που για να μπορεί όμως να επιτευχθεί δεν θα πρέπει να περιοριζόμαστε απλά σε διακηρύξεις του τύπου ότι «αποτελούμε την γέφυρα ανάμεσα στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή». Για να έχεις αυτό το ρόλο πρέπει να το αποδείξεις με πρωτοβουλίες και συγκεκριμένες ενέργειες, και προς τις τρείς κατευθύνσεις, δηλαδή προς την ΕΕ, προς τα Κράτη της περιοχής αλλά και σε διάδραση με τους ισχυρούς δρώντες του διεθνούς συστήματος που ενδιαφέρονται για την περιοχή μας. Και ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε, προωθώντας έτσι, ανάμεσα σε άλλα, την πολυμέρεια και την περιφερειακή συνεργασία, την διαπολιτισμική κατανόηση και το κοινό όραμα για καλύτερη ποιότητα ζωής των λαών της περιοχής, ως βασικές προτεραιότητες της εξωτερικής της πολιτικής.
Οι πυλώνες της εξωτερικής μας πολιτικής δύναται επίσης να εξυπηρετήσουν και την υπ’ αριθμό ένα προτεραιότητα μας που δεν είναι άλλη από την επίλυση του Κυπριακού, η οποία εάν αυτή επιτευχθεί στη βάση των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο την περιφερειακή και διεθνή υπόσταση της χώρας μας, ως ένα ενεργό και αξιόπιστο κράτος.
Έχοντας, λοιπόν, μια ρεαλιστική, πολυδιάστατη και διαδραστική εξωτερική πολιτική που έχει ξεκάθαρο προσανατολισμό και στρατηγική, εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση της αναβάθμισης της περιφερειακής και διεθνούς υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενισχύοντας τον ρόλο της ως πυλώνα σταθερότητας σε μια περιοχή με ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία, τόσο για την ΕΕ, όσο και για τους ισχυρούς δρώντες του διεθνούς συστήματος.
Οι εργασίες για το εκπαιδευτικό κέντρο CYCLOPS προχωρούν με ταχείς ρυθμούς, ενώ αριθμός αξιωματικών της Ε.Φ έχει προγραμματιστεί να σταλεί σε ΗΠΑ για εκπαίδευση στα πλαίσια της ΙΜΕΤ και της στρατηγικής συνεργασίας με ΗΠΑ για πρώτη φορά. Χαρακτηριστικό αποτελεί επίσης το γεγονός ότι μέχρι πρότινος δεν είχαμε Ακόλουθο Άμυνας (ΑΚΑΜ) σε Ουάσιγκτον σε αντίθεση με το γεγονός ότι είχαμε ΑΚΑΜ σε Μόσχα. Πού οφείλεται αυτή η αλλαγή σε πολιτική των ΗΠΑ, κ.Υπουργέ, αφού για τόσα χρόνια, όλα αυτά δεν ήταν προσιτά για την Κύπρο.
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις Κυπριακής Δημοκρατίας και Ηνωμένων Πολιτειών έχουν αποκτήσει μια αξιοσημείωτη δυναμική. Ιδιαίτερο μομέντουμ καταγράφεται στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας, αφού μετά τη Δήλωση Προθέσεων του 2018 οι σχέσεις μας σε αυτόν τον τομέα αναπτύσσονται ουσιαστικά.
Τα όσα αναφέρετε είναι μόνο μερικά από τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει. Θα ήταν παράλειψη να μην γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην μερική άρση των περιορισμών εξαγωγών εξοπλισμών ITAR, που πρόσφατα ανανεώθηκε για ακόμη ένα έτος, εξέλιξη που έχει βαρύνουσα σημασία, αφού αποτελεί ακόμη ένα βήμα προς την υλοποίηση του στόχου μας για πλήρη άρση των ετεροχρονισμένων αυτών περιορισμών, οι οποίοι δεν αντικατοπτρίζουν το σημερινό επίπεδο των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ. Άξιες αναφοράς είναι, ανάμεσα σε άλλα, και οι ανταλλαγές σημαντικών επισκέψεων υψηλόβαθμου προσωπικού, στην πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων της Ε.Φ με συμμετοχή αμερικανικών δυνάμεων, στην πραγματοποίηση του πρώτου διαλόγου μεταξύ των Υπουργείων Άμυνας των δύο χωρών σε θέματα άμυνας. Οι ΗΠΑ συμμετέχουν, επίσης, στην τριμερή συνεργασία με το Ισραήλ στο πλαίσιο 3+1, ενώ επιδεικνύουν έντονο ενδιαφέρον και για τις περιφερειακές συνεργασίες που αναπτύσσονται στην περιοχή. Έχουμε, επίσης, αναπτύξει άριστη διμερή συνεργασία σε σειρά θεμάτων όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και των ασύμμετρων απειλών.
Η εγκαθίδρυση τώρα του Εκπαιδευτικού Κέντρου CYCLOPS, αποτελεί την επιτομή της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, αφού το κυπριακής ιδιοκτησίας Κέντρο θα αποτελέσει πραγματικά σημείο αναφοράς σε περιφερειακό επίπεδο, καθιστώντας την Κυπριακή Δημοκρατία εξαγωγέα δυνατοτήτων ασφάλειας, στους τομείς που το Κέντρο θα παρέχει τεχνογνωσία. Κάνω ειδική αναφορά στο CYCLOPS, γιατί ακριβώς η φιλοσοφία στην οποία βασίζεται η εγκαθίδρυση του, αποτελεί σε σημαντικό βαθμό και την ουσία αναβάθμισης των σχέσεων μας, αφού το CYCLOPS θα είναι ένα περιφερειακό Κέντρο Εκπαίδευσης για την χερσαία, λιμενική και θαλάσσια ασφάλεια, καθώς και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, με μια σειρά από μεθοδευμένες κινήσεις και στη βάση συγκεκριμένων και ουσιαστικών βημάτων, κατάφερε να αναδείξει τον ρόλο της, πάντα μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της, στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν σταδιακά ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί ένα σταθερό και προβλέψιμο εταίρο. Το αποτύπωμα της περιφερειακής πολιτικής της Κύπρου έχει θετικές προεκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναβάθμιση αυτή ξεκίνησε επί διακυβέρνησης του τέως Προέδρου Donald Trump – και αυτό παρά τις γνώστες διαπροσωπικές σχέσεις του αμερικανού Προέδρου με τον Τούρκο Πρόεδρο. Ιδιαίτερα σημαντική και άξια αναφοράς για την εξέλιξη των διμερών σχέσεων είναι και η δικομματική σύμπνοια στο Κογκρέσο και η συμφωνία πως οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Κυπριακή Δημοκρατία είναι στρατηγικές, θέση την οποία ενστερνίζεται και η διακυβέρνηση του νυν Προέδρου Joe Biden.
Εν κατακλείδι, επενδύουμε εδώ και κάποια χρόνια στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ στη βάση μιας θετικής προσέγγισης και σίγουρα όχι εις βάρος των σχέσεών μας με άλλα Κράτη. Και υπάρχουν απτές συγκεκριμένες εξελίξεις που αποδεικνύουν την ενίσχυση των διμερών μας σχέσεων με τις ΗΠΑ σε όλα τα επίπεδα. Η πρωταγωνιστική τους εμπλοκή, για παράδειγμα, στις πρόσφατες συζητήσεις για το Κυπριακό στο Συμβούλιο Ασφαλείας είναι μια θετική εξέλιξη και γνωρίζοντας τα διαμειφθέντα, ήταν καθοριστικής σημασίας για το τελικό αποτέλεσμα.
Με βεβαιότητα εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι η σημερινή Αμερικανική κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά το Κυπριακό και επιδεικνύει αυξημένο ενδιαφέρον. Στις διεθνείς σχέσεις όμως τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο και η μοναδική επιλογή για εμάς είναι να συνεχίσουμε την προσπάθεια προς όλες τις κατευθύνσεις και αξιοποιώντας ό,τι μέσο έχουμε στη διάθεσή μας, εργαζόμενοι παράλληλα προς την κατεύθυνση ενίσχυσης των διαθέσιμων μας μέσων. Και η πολυεπίπεδη ενίσχυση των σχέσεών μας με τις ΗΠΑ είναι μια συνειδητή επιλογή.
Είναι γεγονός ότι οι σχέσεις με τα γειτονικά κράτη έχουν ενδυναμωθεί πάρα πολύ, όχι μόνο σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής, αλλά και σε επίπεδο στρατιωτικής συνεργασίας. Πέραν των συνεργασιών όμως, πόσο ασφαλής μπορεί να νιώθει η Κυπριακή Δημοκρατία απέναντι στην Τουρκική επεκτατική πολιτική, η οποία διαρκώς κλιμακώνεται;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική χαρακτηρίζεται από ένα πρωτοφανή αναθεωρητισμό, τις συνέπειες του οποίου βιώνουμε καθημερινά, όχι μόνο η Κύπρος αλλά και τα κράτη της περιοχής, γενικότερα. Μια πολιτική εντάσεων που, επαναλαμβάνω, δεν στρέφεται μόνο ενάντια της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά συντείνει και στην επιδείνωση των συνθηκών σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή.
Είναι καλά γνωστό ότι τα μέσα που έχει στη διάθεση της να αντιτάξει η Κύπρος στην τουρκική προκλητικότητα είναι νομικά, πολιτικά και διπλωματικά. Στηριζόμαστε στην ανάγκη σεβασμού και εφαρμογής των διατάξεων του διεθνούς δικαίου, έτσι ώστε να εμπεδώνονται συνθήκες ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή. Η επίκληση, ο σεβασμός και η ανάγκη εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου και των επιμέρους διατάξεών του, αποτελούσε ανέκαθεν προμετωπίδα των εθνικών μας διεκδικήσεων και των διαχρονικών μας προσπαθειών. Και είναι γι’ αυτό τον λόγο που έχουμε, ως Κράτος, δημιουργήσει ένα συμπαγές και νομικά ανθεκτικό θεσμικό πλαίσιο, πλήρως Συμβατό με το Διεθνές Δίκαιο και την UNCLOS. Ένα πυρήνα δράσης που προσδίδει νομική βεβαιότητα στις όποιες ενέργειές μας.
Θα πρέπει, επιπρόσθετα, να επισημάνω ότι ως Κράτος έχουμε προωθήσει ένα συμπαγές θεσμικό πλαίσιο συνεργασιών με τρίτα κράτη που στόχο έχει να αναδείξει την ανάγκη μιας περιεκτικής πολυμερούς συνεργασίας, προσανατολισμένης στο αποτέλεσμα και βασισμένης στο Διεθνές Δίκαιο. Μιας συνεργασίας στη βάση θετικής ατζέντας που αποσκοπεί στην επίτευξη κοινών στόχων και επιδιώξεων για όσα κράτη συμμετέχουν με θετική προσέγγιση και εποικοδομητική διάθεση.
Σε σχέση, συνεπώς, με τη νομική θωράκιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ειδικά μέσα από τις συνεργασίες που αναπτύσσονται στην περιοχή με στόχο την επίτευξη συνθηκών ασφάλειας και συνεργασίας, αναμφίβολα το διεθνές δίκαιο διαδραμάτισε βασική συνιστώσα για να ξεκινήσουν αυτές οι περιφερειακές συνεργασίες. Να αναφέρω, για παράδειγμα, ότι οι τρεις Συμφωνίες της Κύπρου για καθορισμό των θαλάσσιων της συνόρων για σκοπούς Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο 2007 και το Ισραήλ το 2010, έγιναν σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και πιο συγκεκριμένα, την σχετική Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Ξεκάθαρες αναφορές στην ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου περιλαμβάνονται, μάλιστα, σε όλες τις Κοινές Διακηρύξεις των Τριμερών Συνόδων που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Παράλληλα, αξιοποιούμε την ιδιότητά μας ως Κράτος-Μέλος της ΕΕ σε συνδυασμό με τα προαναφερόμενα εργαλεία, θωρακίζοντας τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της χώρας μας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τουρκία επιθυμεί την άσκηση ηγεμονίας στην περιοχή και όλες οι ενέργειες της αποτελούν μέρος της στρατηγική της να κυριαρχήσει πλήρως στην ευρύτερη περιοχή, εις βάρος μάλιστα της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων γειτονικών κρατών, θέτοντας έτσι την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής μας σε υψηλό κίνδυνο. Ωστόσο, παραμένουμε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι για το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της περιοχής έχουν αντιληφθεί τις προθέσεις της Τουρκίας, αλλά και τις προοπτικές που δημιουργούνται για μια αμοιβαία επωφελή περιφερειακή συνεργασία και σταθερότητα. Από τις συνέργειες στην περιοχή απουσιάζει μόνο η Τουρκία, η οποία έχει αυτό-απομονωθεί, εξαιτίας των προκλητικών και παράνομων ενεργειών της, οι οποίες πλέον δεν γίνονται αποδεκτές από καμία χώρα.
Πώς κρίνετε το επίπεδο των σχέσεων Ελλάδας – Κύπρου και ποια η προέκτασή τους σε ό,τι αφορά τον συντονισμό στις Βρυξέλλες, αλλά κυρίως σε σχέση με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο;
O συντονισμός και η συνεχής διαβούλευση με την Αθήνα είναι μια καθημερινή διεργασία, τόσο σε προσωπικό όσο και σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Η συνεργασία με την Ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε άριστα επίπεδα διότι αυτό, πέραν των συμβολισμών και της κοινής μας ιστορίας, εξυπηρετεί το συμφέρον και των δύο χωρών. Ο συντονισμός μας στις Βρυξέλλες, η κοινή μας δραστηριοποίηση στο πλαίσιο των Τριμερών συνεργασιών με χώρες της περιοχής, αλλά και ο ρόλος της εκάστοτε ελληνικής κυβέρνησης στο κυπριακό ζήτημα είναι πράγματι ιδιαίτερα υποβοηθητικός και αυτό τυγχάνει καθολικής αναγνώρισης στην Κύπρο. Θέλω να σας διαβεβαιώσω, δοθείσας της ευκαιρίας, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεχίσει να εργάζεται σε απόλυτο συντονισμό με την Ελλάδα, για αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης τουρκικής προκλητικότητας που βιώνουμε σήμερα, διεκδικώντας τα αυτονόητα: τη δημιουργία συνθηκών σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, την ευόδωση κοινών εθνικών στόχων και φυσικά την επίλυση του Κυπριακού στη βάση των σχετικών Ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών και των θεμελιωδών αρχών της ΕΕ.
Και είναι γεγονός ότι, Κύπρος και Ελλάδα, με απόλυτα συγχρονισμένο βηματισμό, έχουν διεθνώς αποδείξει τον ρόλο τους ως πυλώνες σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή, μέσα από τη συμπεριφορά τους και τη ξεκάθαρη επιδίωξη τους για επίλυση προβλημάτων στη βάση του διεθνούς δικαίου και των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επαναβεβαιώνω, με αυτή την ευκαιρία, την αμέριστη εκτίμηση της Κυπριακής κυβέρνησης και του Κυπριακού λαού για τη διαχρονική συμπαράσταση της Ελλάδος στους αγώνες του Κυπριακού Ελληνισμού για ελευθερία και δικαίωση. Μιλώντας σε προσωπικό επίπεδο, να μου επιτρέψετε να αναφέρω ότι η σχέση και συνεργασία μου με τον κ. Δένδια είναι άριστη και θα ήθελα και δημόσια να τον ευχαριστήσω για την εξαιρετική μας συνεργασία και όλα όσα κάνει για την Κύπρο.
Η Αφρική και τα έθνη της είναι ανερχόμενες δυνάμεις με πολυπληθείς κοινωνίες (με μεγάλους νεαρούς πληθυσμούς) και με μεγάλες οικονομικές προοπτικές. Η Κύπρος ιστορικά δεν είναι μόνο γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, αλλά και της Αφρικής. Το πόσο σημαντική καθίσταται η Μαύρη Ήπειρος αποδεικνύεται και από την αυξανόμενη δραστηριότητα εκεί γειτονικών χωρών όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Ποια είναι η εξωτερική πολιτική της ΚΔ σε αυτόν τον τομέα και τι σχέδια υπάρχουν για το μέλλον;
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, η Αφρικανική Ήπειρος έχει αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο λόγω των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, όσο και από πλευράς των δυνατοτήτων που διαθέτει. Η Αφρική διαθέτει έναν ακμάζοντα πληθυσμό, εκ του οποίου η μεγάλη πλειοψηφία είναι νεαρής ηλικίας. Οι ανεξάντλητοι φυσικοί της πόροι, σε συνδυασμό με τις πολλές δυνατότητές της για οικονομική ανάπτυξη, αλλά και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών για παραγωγή ενέργειας, την τοποθετούν στο επίκεντρο των μελλοντικών πολιτικών, οικονομικών, ενεργειακών αλλά και κλιματικών και περιβαλλοντικών εξελίξεων, ενώ εκτιμάται ότι η ήπειρος αυτή θα καταστεί η κινητήρια οικονομική δύναμη του κόσμου στο προσεχές μέλλον.
Την ίδια στιγμή, τα πάγια δομικά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει, όπως οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, η φτώχεια και η εξαθλίωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού της, γεννούν περαιτέρω προκλήσεις όχι μόνο για την ίδια την Αφρικανική Ήπειρο και τους λαούς της, αλλά και για την ΕΕ καθ’ ότι υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα έκρηξης μεταναστευτικών ροών από πληγείσες αφρικανικές χώρες. Για το λόγο αυτό η Κυπριακή Δημοκρατία συμβάλλει σε κοινοτικό πλαίσιο στις πρωτοβουλίες της Ένωσης για ενίσχυση των σχέσεων ΕΕ – Αφρικής, με στόχο τον εκσυγχρονισμό των θεσμών και την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη των χωρών της Αφρικής, αλλά και την ενίσχυση της συνεργασίας μας σε πολυμερές επίπεδο.
Το γεωπολιτικό εκτόπισμα της αφρικανικής ηπείρου αναγνωρίζεται και επί του εδάφους από μια σειρά γειτονικών χωρών, όπως πολύ καλά αναφέρατε. Για παράδειγμα, η Τουρκία έχει οικοδομήσει ιδιαίτερα τα τελευταία δέκα τουλάχιστον χρόνια ένα ισχυρό διπλωματικό δίκτυο με παρουσία σε περισσότερες από 40 χώρες της Αφρικανικής ηπείρου, χωρίς να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η παρουσία αυτή δεν περιορίζεται μόνο σε διμερές και πολυμερές επίπεδο αλλά επεκτείνεται και στην ανάπτυξη δράσεων και ενεργειών που της επιτρέπουν να εδραιώνει και τη στρατιωτική της παρουσία, διευκολύνοντας την ανάμιξή της σε διενέξεις όπως για παράδειγμα στη Λιβύη, στην περιοχή του Κέρατος της Αφρικής και όχι μόνο.
Η Ελλάδα, επίσης προχωρά στην επέκταση της διπλωματικής της παρουσίας στην Αφρική, έχοντας ήδη παρουσία σε 12 χώρες, ενώ προσεχώς, εξ όσον αντιλαμβάνομαι, αναμένεται να προχωρήσει στο άνοιγμα πρεσβείας στη Σενεγάλη, σε συνάρτηση με την εντατικοποίηση επαφών σε πολιτειακό επίπεδο, εξελίξεις οι οποίες, τεκμηριώνουν το γεγονός ότι η ήπειρος αυτή εντάσσεται πλέον στις προτεραιότητες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται μέσα σε αυτό το πλαίσιο και στη βάση των δυνατοτήτων της να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα της επιτρέψουν να ενισχύσει την παρουσία της στην Αφρική έχοντας υπόψη, αφενός τις πρωτοβουλίες που έχουμε λάβει από κοινού με την Ελλάδα στην ανάπτυξη των στρατηγικών μας σχέσεων με την Αίγυπτο αλλά και αφετέρου τα επιτεύγματα των τριγωνικών μας συνεργασιών με χώρες της Μέσης Ανατολής. Μέσα από τις συνεργασίες αυτές έχουμε αναδείξει έμπρακτα τη δυνατότητα της χώρας μας να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ της ΕΕ και της Μέσης Ανατολής και ευελπιστούμε ότι αυτό μπορεί να συμβάλει στις προσπάθειές μας για ανάπτυξη των σχέσεων μας και με χώρες της Αφρικής.
Στις προσπάθειές μας αυτές, βεβαίως, έχουμε ως σημείο αναφοράς τις δυνατότητες που μας προσφέρει η ιδιότητα μας ως κράτος-μέλος της ΕΕ, η συνεργασία μας με την Ελλάδα, εκ παραλλήλου με την μακρά παρουσία ελλαδικών αλλά και κυπριακών κοινοτήτων σε αφρικανικές χώρες. Αυτά τα δεδομένα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων συνεργασίας με τις χώρες αυτές.
Επί του πρακτέου, έχει ήδη αποφασιστεί το άνοιγμα πρεσβείας μας στην Αιθιοπία, στην πρωτεύουσα της οποίας εδρεύει και η Αφρικανική Ένωση, αποσκοπώντας με αυτό τον τρόπο στην ενίσχυση και της πολυμερούς συνεργασίας, ενώ μελετούμε πως μπορούμε να προχωρήσουμε στην επαναλειτουργία της Πρεσβείας μας στην Κένυα. Παράλληλα, προωθούνται Μνημόνια Συνεργασίας με εταίρους μας, που αποσκοπούν στη συστέγαση Διπλωματικών Αποστολών σε χώρες της Αφρικής όπου οι σχεδιασμοί μας συμπίπτουν.
Βεβαίως, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη διπλωματική παρουσία λειτουργία και ενεργό δράση στη Νότια Αφρική, αξιοποιώντας την ισχυρή παρουσία ελληνικής ομογένειας, μεγάλο μέρος της οποίας είναι κυπριακής καταγωγής. Επιπλέον, εργαζόμαστε εντατικά για τη δημιουργία των προϋποθέσεων που θα μας επιτρέψουν να προχωρήσουμε άμεσα με την επαναλειτουργία της πρεσβείας μας στη Λιβύη, μόλις οι συνθήκες ασφαλείας το επιτρέψουν.
Καταληκτικά αναφέρω ότι στο περιθώριο της 76ης ΓΣ ΟΗΕ, πραγματοποίησα συναντήσεις με Αφρικανούς ομολόγους μου στο πλαίσιο των οποίων αποφασίστηκαν μια σειρά από πρωτοβουλίες καθώς επίσης και η ανταλλαγή υπουργικών επισκέψεων, για παράδειγμα στην Γκάμπια, τη Λιβύη, τη Ρουάντα και το Νότιο Σουδάν, με το οποίο συνήψαμε μόλις πρόσφατα διπλωματικές σχέσεις, για ανάπτυξη των διμερών σχέσεων και συνεργασίας. Όσον αφορά σε πολυμερές επίπεδο, η συνεργασία που απολαμβάνουμε με τις αφρικανικές χώρες είναι πολύ σημαντική, τόσο ως μέλη της Κοινοπολιτείας, όσο και ως μέλη του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας, οι Σύνοδοι Κορυφής των οποίων θα λάβουν χώρα το επόμενο έτος και στις οποίες θα συμμετάσχει και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτό ότι η ΚΔ υφίσταται επιχειρήσεις υβριδικού πολέμου, όπως για παράδειγμα μέσω λαθρομετανάστευσης, προπαγάνδας και οικονομικού πολέμου. Τέτοιες επιχειρήσεις δημιουργούν πρόβλημα σε εσωτερικό κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, τα οποία επακόλουθα δημιουργούν δυσχέρειες στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Τι ενέργειες λαμβάνει το ΥΠΕΞ, σε συνεργασία με άλλες κρατικές υπηρεσίες, για αντιμετώπιση τέτοιων απειλών;
Είναι γεγονός ότι οι υβριδικές τακτικές από κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες δοκιμάζουν τα αντανακλαστικά ανθεκτικότητας Κοινωνίας και Πολιτείας, ενώ παρουσιάζουν και μια αυξημένη τάση τα τελευταία έτη. Η αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών αποτελεί ένα οριζόντιο και διαθεσμικό ζήτημα που απαιτεί συλλογικότητα, μεθοδικότητα και ψύχραιμες προσεγγίσεις. Σε καμιά περίπτωση η αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών δεν αποτελεί προνόμιο η μονοπώλιο μιας και μόνο υπηρεσίας. Είμαστε σε συνεχή συντονισμό και διαβούλευση με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, όπως επίσης με τους εταίρους μας στην ΕΕ, αλλά και άλλους διεθνείς δρώντες, έτσι ώστε να εντοπίζουμε την πηγή των απειλών, να προβαίνουμε στη δέουσα ανάλυση και αξιολόγηση και ακολούθως να προχωρούμε στην αντιμετώπισή τους.
Όπως αναφέρεται και στην Ευρωπαϊκή “Στρατηγική Πυξίδα”, το διεθνές σύστημα τείνει να αναπροσαρμοστεί στη βάση ενός πολυπολικού κόσμου. Ποια είναι η θέση που οραματίζεστε για την Κύπρο σε αυτό τον κόσμο, λαμβάνοντας υπόψη την γεωγραφική τη θέση και τη γεωπολιτική της αξία;
Πέραν των όσων σχετικών προανέφερα, όπως γνωρίζετε, στην παρούσα φάση βρίσκονται σε εξέλιξη οι ιδιαίτερα σημαντικές διεργασίες διαμόρφωσης της Στρατηγικής Πυξίδας της ΕΕ, στις οποίες συμμετέχουμε και παρακολουθούμε με ιδιαίτερη προσοχή και ενδιαφέρον. Είναι, παράλληλα, γεγονός ότι το διεθνές σύστημα παρουσιάζει μια «αστάθμητη πολυπολικότητα» – και ας μου επιτραπεί ο όρος – στοιχείο που οδηγεί σε μια συνεχή ανακατάταξη των γεωπολιτικών δυναμικών. Η Κύπρος, με την πολυδιάστατη προσέγγισή της στην εξωτερική πολιτική, αλλά και στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της, επιχειρεί να προωθήσει τον περιφερειακό της ρόλο ως παράγοντας ασφάλειας και σταθερότητας σε μια ταραχώδη γεωγραφική λεκάνη. Θέλουμε να δούμε να υλοποιούνται νέες πρωτοβουλίες, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο που φέρνουν κοντά τους λαούς και προάγουν τη συλλογικότητα, την πολυμέρεια και τη συνεργασία. Συνεργασίες, στη βάση μιας θετικής προσέγγισης που οδηγούν στην ειρήνη και στην αποτροπή των συγκρούσεων. Εξάλλου, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σοβαρότατες προκλήσεις και απειλές, με πιο σημαντική ίσως την κλιματική κρίση, η διαχείριση των οποίων απαιτεί συλλογικές και μεθοδικές πρωτοβουλίες μεταξύ των κρατών, έτσι ώστε να υπάρξει έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση.
