Γιώργος Τασούδης 29 Δεκεμβρίου 2020
[«καὶ διὰ τοῦτο εὖ δοκεῖ ἔχειν τὸ τοῦ Βίαντος, ὅτι ἀρχὴ ἄνδρα δείξει· πρὸς ἕτερον γὰρ καὶ ἐν κοινωνίᾳ ἤδη ὁ ἄρχων» – Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1130a]
Την 29η Δεκεμβρίου εκάστου έτους, καθιερώθηκε να τιμάται από την Εκκλησία μας, η μνήμη των Αγίων 14.000 υπό Ηρώδου σφαγιασθέντων νηπίων, στη Βηθλεέμ.
Με την υπόψη θλιβερή αναθύμηση, η συμπάσχουσα Εκκλησία αναδεικνύει το ήθος της, τασσόμενη ξεκάθαρα και αταλάντευτα υπέρ της δικαιοσύνης και της αθωότητας. Υπέρ της υπεράσπισης των αδυνάμων και των αδικημένων. Υπέρ των αιωνίως εξιλαστήριων ή/και στοχοποιημένων θυμάτων∙ των βρεφών και παιδιών.
Όμως, η εν λόγω ασύλληπτη κτηνωδία, δίνει αφορμή ανάπτυξης ενός ευρύτερου, διττού προβληματισμού. Η πρώτη πτυχή του προβληματισμού τούτου σχετίζεται με τις νοσηρές πρακτικές, τις τυφλές και ακραίες αντιδράσεις που αδίστακτα αναπτύσσουν οι εξουσιαστές, εφόσον νιώσουν τα κεκτημένα να απειλούνται, την αυθεντία τους να αμφισβητείται. Το γεγονός υπενθυμίζει πως άμα οι εξουσίες, καθώς και οι πάσης φύσεως κάτοχοι ισχύος, έχουν διαστραφεί από, αλλά και διαστρέψει, την εξουσία που τους εδόθη -είτε προσωποποιώντας την, είτε νοθεύοντάς την με κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα, είτε αποκόπτοντάς την από το φυσικό της προορισμό, ήτοι τη διακονία του συνόλου κ.α.-, στο όνομα της προάσπισης των πλέον εγωτικών τους παραλογισμών και δικαιωμάτων, καθίστανται επιρρεπείς στην απελευθέρωση βίαιων συμπεριφορών, στην προληπτική καταστολή, στην αδυσώπητη δίωξη, στη διενέργεια αποτρόπαιων εγκλημάτων.
Πολλά μπορούν να επισημανθούν για τους ισχυρούς -τον κάθε ευρισκόμενο σε θέση ισχύος- και τη ψυχολογία τους. Για το πως αυτή διασαλεύεται όταν δεν είναι αναφορική ενός επέκεινα και της απόλυτης Αλήθειας, της ανιδιοτέλειας και της συν-ανθρωπιάς. Ή για το πως απομονωμένοι στον εγωκεντρισμό και την αλαζονεία, παραγκωνίζουν τον κάθε πλησίον, αρνούνται ή αδυνατούν να τον αποδεχθούν ως ισότιμο άλλο, ανασύροντάς τον εν τέλει καιροσκοπικά και συμφεροντολογικά στο προσκήνιο, αποκλειστικά και μόνο, ως αντικείμενο εκμετάλλευσης ή εξιλέωσης.
Θα προχωρήσουμε, όμως, στο δεύτερο μέρος του προβληματισμού, ο οποίος άπτεται της ιεράρχησης των ανθρώπινων σχέσεων. Οι επιμέρους ανθρώπινες σχέσεις, λοιπόν, όπως εκείνες μεταξύ αρχόντων – αρχομένων, εργοδοτών – εργαζομένων, συζύγων, γονέων – τέκνων κ.ο.κ. αποδεικνύονται εκπληκτικά ευάλωτες και με μια τρομαχτική (παρα)φυσικότητα διολισθαίνουν στην τυραννία, στην εκμετάλλευση, στην κακοποίηση, στη συζυγοκτονία ή παιδοκτονία ακόμη, εφόσον δεν έχουν εμπεδωμένη, δυναμικά και απαρέγκλιτα, ως προαπαιτούμενο, την κορωνίδα των σχέσεων: του ανθρώπου προς άνθρωπο. Από τη στιγμή που οι ανθρώπινες σχέσεις, σε όλες τους τις εκφάνσεις, δεν εδράζονται στον απόλυτο σεβασμό της ανθρώπινης υπάρξεως και υποστάσεως, στην ιερότητα του κάθε προσώπου -ασχέτως ηλικίας, καταβολής ή συγκυρίας- με εντυπωσιακή ευκολία καθίστανται συνώνυμες της εκμετάλλευσης, της άρνησης, της υποτίμησης ακόμη και της ηθικής, ψυχικής ή βιολογικής εξόντωσης.
Η κυριολεκτικά παρανοϊκή φιγούρα του Ηρώδη ίσως και να συγκεφαλαιώνει, αν όχι καθολικά σίγουρα σε μεγάλο ποσοστό, τα όσα αναφέρονται παραπάνω. Η αυτοαναφορική, ριζοσπαστικά εξατομικευμένη πρόσληψη της εξουσίας με όρους λατρείας, τον οδήγησαν όχι μόνο στη βρεφοκτονία της Βηθλεέμ, αλλά και στη δολοφονία γιων, συζύγων και συγγενών του, καθιερώνοντάς τον ως το χαρακτηριστικό –αναφανδόν προς αποφυγή- παράδειγμα εξουσιαστή ευρισκόμενου σε πλήρη πνευματική σύγχυση, φρενήρη ηθική κατρακύλα και απόλυτη (κυριολεκτικά δαιμονική) ασέβεια ως α) προς τη δωρεά της εξουσίας και τις ευθύνες που αυτή συνεπιφέρει, β) προς τον συνάνθρωπο και ειδικά προς τα βρέφη/παιδιά ως τα πλέον ανυπεράσπιστα, γ) προς τη ζωή και τη μοναδικότητα του κάθε άλλου, δ) προς τον Δημιουργό των πάντων και εν τέλει ε) προς τον ίδιο του τον εαυτό και την ανθρώπινη φύση εν γένει.
Κλείνουμε υπενθυμιστικά. Ως εκκολαπτήρια Ηρώδηδων και συναφών (μικρο)σατράπηδων, δε λειτουργούν μόνον οι πολιτικές εξουσίες ή οι οικονομικές ελίτ (ναι, τούτες ξεκάθαρα προσφέρουν ευνοϊκότερες συνθήκες εκκόλαψης), αλλά και πολλές γειτονικές, εργασιακές ή λοιπές πόρτες όπως της ανέχειας, της περιθωριοποίησης, της αδικίας. Και εκεί οφείλουν να διαδραματίσουν ρόλο όχι μόνο το Κράτος και οι δομές του, αλλά και όλοι όσοι το συν-διαμορφώνουν, με πράξεις ή με παραλείψεις. Και εκεί τσιτάτα και αφορισμοί του τύπου «άδικη κοινωνία» και «ανύπαρκτο κράτος» αποδεικνύονται δυστυχώς ανεπαρκή να καμουφλάρουν τη συνυπευθυνότητα.
Τέλος και δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν!
