Άρθρο των Torsten MULLER &
Thorsten SCHULTEN*
Επιμέλεια άρθρου : Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ.
Ξεκίνησε η θεσμοθέτηση ενός ευρωπαϊκού κατώτατου μισθού.
Όμως το πως αυτό θα ρυθμιστεί, δεν περιγράφεται!
Τον Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα έγγραφο διαβούλευσης για πιθανά μέτρα για την καθιέρωση δίκαιου κατώτατου μισθού στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έτσι, η επιτροπή ξεκίνησε τη δεύτερη φάση επίσημης διαβούλευσης με τις ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις εργοδοτικές οργανώσεις, που λήγει αυτόν τον μήνα, με σκοπό την υποβολή πρότασης για ένα νομικό εργαλείο, το φθινόπωρο.
Παραμένει ανοιχτό, ωστόσο, τι ακριβώς σημαίνει με τον όρο «δίκαιο κατώτατο μισθό» και πώς μπορεί να διασφαλιστεί.
Ευρωπαϊκός κατώτατος μισθός.
Μετά από χρόνια πολιτικής συζήτησης, το κεντρικό ζήτημα δεν είναι πλέον εάν θα θεσπιστεί ένας ευρωπαϊκός κανονισμός για τους κατώτατους μισθούς, αλλά με ποια μορφή: μια μη δεσμευτική σύσταση, μια δεσμευτική οδηγία ή ένας συνδυασμός τους;. Διαφορετικά, η συζήτηση επικεντρώνεται κυρίως στο επίπεδο του κατώτατου μισθού, στο πεδίο εφαρμογής του (με πολλές εθνικές εξαιρέσεις), στις διαδικασίες και τα κριτήρια για την τακτική προσαρμογή του, καθώς και στη συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των ενώσεων εργοδοτών στον καθορισμό του. Στόχος της επιτροπής είναι να αναπτύξει κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα σε όλα αυτά τα σημεία. Λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες διαφορές σε ολόκληρη την Ευρώπη, ωστόσο, η επιτροπή δεν επιδιώκει ρητά να θεσπίσει έναν ενιαίο ευρωπαϊκό ελάχιστο μισθό, ούτε να εναρμονίσει τα υφιστάμενα καθεστώτα ελάχιστων μισθών.
Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι οι χώρες στις οποίες ο ελάχιστος μισθός καθορίζεται από συλλογικές συμβάσεις, όπως η Αυστρία και οι σκανδιναβικές χώρες – η Δανία, η Φινλανδία και η Σουηδία – καθώς και η Ιταλία και η Κύπρος, δεν θα υποχρεωθούν να θεσπίσουν ένα νόμιμο κατώτατο όριο.
Η βασική ιδέα είναι ο καθορισμός κοινών κριτηρίων για δίκαιους κατώτατους μισθούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο σύμφωνα με τα ισχύοντα έθιμα και πρακτικές.
Η πρόκληση έγκειται στη συνέχεια στον καθορισμό των κριτηρίων για έναν κατάλληλο ελάχιστο μισθό.
Αξιοπρεπές πρότυπο.
Στο έγγραφό της, η επιτροπή λέει απλώς ότι ο ελάχιστος μισθός πρέπει να παρέχει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Ως ρεαλιστική προσέγγιση, ο δείκτης Kaitz έχει γίνει το αποδεκτό σημείο αναφοράς στην πολιτική συζήτηση.
Ο δείκτης είναι ένα μέτρο της σχετικής αξίας του ελάχιστου μισθού σε σχέση με την εθνική δομή των μισθών. Κατά συνέπεια, ένας ελάχιστος μισθός θεωρείται επαρκής όταν είναι τουλάχιστον 60 τοις εκατό του εθνικού μέσου όρου.
Κατ’ αναλογία με την έρευνα για τη φτώχεια, ένας ελάχιστος μισθός 60% του μέσου μισθού είναι ο μισθός που επιτρέπει σε έναν μεμονωμένο εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης να αποφύγει μια ζωή σε φτώχεια, ανεξάρτητα από τις συνθήκες διαβίωσης και νοικοκυριού, χωρίς να βασίζεται σε κρατικές μεταβιβάσεις.
Το 2019, ο νόμιμος ελάχιστος μισθός πληρούσε αυτό το πρότυπο μόνο σε τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ: Βουλγαρία, Σλοβενία, Γαλλία και Πορτογαλία.
Σε όλους τους άλλους με νόμιμο κατώτατο όριο, καθώς και στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ελάχιστος μισθός ήταν κάτω – σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ κάτω – αυτό το όριο
Σχήμα 1: ελάχιστος μισθός ως% του μεσαίου πλήρους απασχόλησης (μπλε) και μέσος (κόκκινος) μισθός (2019) :
Σε χώρες με συλλογικά συμφωνημένους ελάχιστους μισθούς, ο δείκτης Kaitz μπορεί να καθοριστεί μόνο κατά προσέγγιση, συγκρίνοντας τον χαμηλότερο μισθό σε μια συλλογική σύμβαση με τον εθνικό διάμεσο.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι υψηλότεροι ελάχιστοι μισθοί βρίσκονται στη Δανία και τη Σουηδία, όπου οι χαμηλότεροι συλλογικά συμφωνημένοι μισθοί στους τομείς χαμηλών μισθών κυμαίνονται μεταξύ 60 και 70 % του μέσου όρου.
Στη Φινλανδία και την Ιταλία, οι χαμηλότεροι συλλογικά συμφωνημένοι μισθοί κυμαίνονται μεταξύ 50 και 60 τοις εκατό του μέσου όρου, ενώ στην Κύπρο γενικά είναι κάτω του 50 τοις εκατό.
Στην Αυστρία, ο ελάχιστος μισθός των 1.500 ευρώ το 2018, ο οποίος δεν είναι πλέον χαμηλότερος στις περισσότερες συλλογικές συμβάσεις, ήταν 49,5 τοις εκατό του μέσου όρου.
Πρόσθετα κριτήρια
Ωστόσο, η επίτευξη του 60% του μεσαίου ορίου δεν διασφαλίζει ότι ο ελάχιστος μισθός παρέχει επαρκές βιοτικό επίπεδο. Στη Βουλγαρία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία, οι συγκριτικά υψηλοί δείκτες Kaitz δεν αντικατοπτρίζουν επαρκή ελάχιστα όσο και τους κακούς μισθούς συνολικά. Αυτές οι χώρες έχουν πολύ πολωμένες μισθολογικές δομές (η κορυφή που ανεβάζει τον μέσο όρο των μισθών) με υψηλές συγκεντρώσεις εργαζομένων στο κάτω άκρο του φάσματος (μείωση του μέσου όρου). Απαιτούνται επομένως πρόσθετα κριτήρια για τον καθορισμό ενός δίκαιου κατώτατου μισθού.
Ιδιαίτερα στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, συνηθίζεται –συμπεριλαμβανομένων των συνδικαλιστικών και πολιτικών υποστηρικτών– να χρησιμοποιείται ο μέσος μισθός ως τιμή αναφοράς για το ελάχιστο.
Ένας ευρωπαϊκός κανονισμός ο οποίος χρησιμοποίησε τόσο τον μεσαίο όσο και τον μέσο όρο μισθών ως σημεία αναφοράς για την επάρκεια των κατώτατων μισθών θα ήταν συνεπώς πολύ περισσότερο σύμφωνο με τις πολιτικές πραγματικότητες στην ΕΕ, ενώ συγχρόνως θα ενσωματώσει τις διάφορες εθνικές πρωτοβουλίες για ουσιαστική αύξηση των ελάχιστων μισθών σε μια συνολική Ευρωπαϊκή στρατηγική. Το ευρωπαϊκό πρότυπο για την επάρκεια των κατώτατων μισθών θα ξεπεράσει τα δύο κατώτατα όρια – 60 τοις εκατό του μέσου μισθού και 50 τοις εκατό του μέσου όρου.
Σχήμα 2: αυξήσεις (%) στον ελάχιστο μισθό που απαιτείται για να φτάσει το 60% του μέσου όρου και το 50% του μέσου όρου (2019).
Το Σχήμα 2 δείχνει πόσο θα έπρεπε να αυξηθεί ο ελάχιστος μισθός σε διάφορες χώρες για να φτάσει στους αντίστοιχους ορόφους. Η εφαρμογή του διπλού κατώτατου ορίου 60-50 θα οδηγούσε σε αύξηση – μερικές φορές σημαντική – στον ελάχιστο μισθό σε όλες τις χώρες της ΕΕ με νόμιμο ελάχιστο, εκτός από τη Σλοβενία και τη Γαλλία. Σε 12 χώρες το μέσο όριο και σε έξι (6) το μέσο όρο θα είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Σε τέσσερα κράτη το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο.
Το διπλό όριο 60-50 θα συμβάλει έτσι στη γενική ανοδική σύγκλιση των ελάχιστων μισθών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Δοκιμή στην αμείλικτη πραγματικότητα της ζωής.
Αυτό, ωστόσο, εξακολουθεί να αφήνει ανεπίλυτο το θεμελιώδες πρόβλημα που σε χώρες με χαμηλούς μισθούς συνολικά – ως αποτέλεσμα χαμηλής κάλυψης συλλογικών διαπραγματεύσεων, ας πούμε – ακόμη και ένας ελάχιστος μισθός που πληροί και τα δύο κατώτατα όρια μπορεί να μην επαρκεί για να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
Οι ελάχιστοι μισθοί που υπολογίζονται βάσει του διπλού κατωφλίου πρέπει επομένως να υποβάλλονται σε δοκιμή της ζώσας πραγματικότητας – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας ένα καλάθι αγαθών και υπηρεσιών ανά χώρα, που ορίζεται με την πλήρη συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των εργοδοτικών οργανώσεων – ως προς αν εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές πρότυπο.
Οι συνολικές κατηγορίες των στοιχείων που θα περιληφθούν στο καλάθι αγαθών και υπηρεσιών θα πρέπει επίσης να καθοριστούν σε μια ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο.
Αυτό θα πρέπει τελικά να περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την αύξηση του γενικού επιπέδου των μισθών, με την υποστήριξη της δεσμευτικής νομικής εφαρμογής που θα παρέχει μια οδηγία.
********
*Ο Torsten Müller είναι ανώτερος ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο.
*Ο Thorsten Schulten είναι επικεφαλής του αρχείου συλλογικών συμβάσεων του Ινστιτούτου Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας (WSI) στο Hans Böckler Stiftung. Είναι επίσης επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Tübingen.
Επιμέλεια άρθρου : Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ.
Link ανάγνωσης : ΕΔΩ
