της Claire de la Hougue
Μωρά που γεννήθηκαν από Ουκρανές «παρένθετες μητέρες» περιμένουν σε αίθουσα ξενοδοχείου στο Κίεβο το άνοιγμα των συνόρων για να τα παραλάβουν οι…εντολοδόχοι Δυτικοευρωπαίοι «γονείς». Γυναίκες που νοικιάζουν ό,τι πολυτιμότερο έχουν – το σώμα τους – για να ζήσουν και παιδιά σε κατάσταση εμπορεύματος: το μεγαλείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού!…
Η εικόνα δεκάδων νεογέννητων μωρών που περιμένουν σε ένα ξενοδοχείο του Κιέβου για να έρθουν και να τα μαζέψουν οι χορηγοί τους, αποκάλυψε μια συχνά παραβλεπόμενη πραγματικότητα: η Ουκρανία, χώρα μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, είναι σημαντικό κέντρο διεθνή αγορά αναπαραγωγής. Οι πελάτες μπορούν να βρουν δότριες ωαρίων και μητέρες φορείς του φαινοτύπου τους ή, για να το θέσουμε πιο απλά, λευκές γυναίκες, σε πολύ χαμηλότερη τιμή από ό, τι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη και οι κλινικές στην Ασία προσφέρουν “καυκάσιου –ουκρανικού- τύπου” ωοθήκες.
Υπάρχει θεωρητικά ένα νομικό πλαίσιο – άγονα ζευγάρια, γενετικός δεσμός με τουλάχιστον έναν από τους δύο εντολείς, χωρίς γενετικό δεσμό μεταξύ της παρένθετης μητέρας και του παιδιού – αλλά ορισμένα γραφεία παραβιάζουν αυτούς τους όρους χωρίς ντροπή. Η παρένθετη μητέρα παραιτείται από τα δικαιώματά της σε συμβολαιογραφική σύμβαση που υπογράφεται και από τους εντολείς που καταγράφονται απευθείας στο πιστοποιητικό γέννησης του παιδιού που αποκτήθηκε με αυτόν τον τρόπο. Επομένως, αυτή η πράξη είναι αναληθής, δεδομένου ότι δείχνει ως μητέρα μια άλλη γυναίκα από εκείνη που το γέννησε, αυτό που αποκαλούσαμε άλλοτε στη Γαλλία ως έγκλημα του υποτιθέμενου παιδιού.
Αυτή η συγκλονιστική εικόνα, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από ένα «γραφείο κυοφορίας για άλλη» για να καθησυχάσει τους πελάτες του και να αναγκάσει την ουκρανική κυβέρνηση να ανοίξει τα σύνορα, έχει την αξία ότι τράβηξε την προσοχή σε αυτά τα παιδιά που είχαν συλληφθεί και γεννήθηκαν με βάση ένα συμβόλαιο, που αποσπώνται από τη μητέρα τους κατά τη γέννηση και πωλούνται. Δείχνει σε ποιο βαθμό η «υποκατάσταση μητρότητας» είναι αντίθετη με την πιο στοιχειώδη ανθρωπισμό. Προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, στην Ουκρανία όσο και στο εξωτερικό.
Ήταν η Λουντμίλα Ντενίσοβα, Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ουκρανικού Κοινοβουλίου, η οποία ενημέρωσε τον Τύπο ότι περισσότερα από εκατό νεογέννητα μωρά περίμεναν τους εντολείς τους, μπλοκαρισμένα από το κλείσιμο των συνόρων λόγω της καραντίνας. Κατήγγειλε τη βιομηχανία μαζικής παρένθετης μητέρας που υπόσχεται μωρά – “προϊόντα υψηλής ποιότητας”. Σημειώνοντας ότι αυτή η κατάσταση αποδεικνύει ότι το κράτος δεν λαμβάνει επαρκή μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των παιδιών, κάλεσε το κοινοβούλιο να απαγορεύσει την Κυοφορία για Αλλη προς όφελος των αλλοδαπών, λέγοντας ότι τα παιδιά στην Ουκρανία δεν πρέπει να αποτελούν αντικείμενο δουλεμπορίου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Σβιατοσλάβ Σέβτσουκ, Αρχιεπίσκοπος Κιέβου και Γαλικίας, Επικεφαλής της Ουνιτικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, και ο Αρχιεπίσκοπος Mιέζισλαβ Μοκρζύσκι, Καθολικός Αρχιεπίσκοπος Λβωφ –δημοσίευσαν στα μέσα Μαΐου μια κοινή επιστολή που καταδικάζει σθεναρά την πρακτική της Κυοφορίας για Αλλη: μια τέτοια εκδήλωση περιφρόνησης για το ανθρώπινο πρόσωπο και την αξιοπρέπεια του είναι απαράδεκτη. Κάλεσαν την κυβέρνηση να απαγορεύσει την παρένθετη μητρότητα. Πρόσθεσαν ότι το γεγονός ότι αυτή η πρακτική ήταν νόμιμη εμποδίζει την ανάπτυξη και δυσφημεί την Ουκρανία στα μάτια της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Κάλεσαν την κυβέρνηση να υιοθετήσει μια οικογενειακή πολιτική που να διασφαλίζει ότι οι μητέρες της Ουκρανίας δεν χρειάζεται πλέον να εμπορεύονται το σώμα τους και τα παιδιά τους για τη δική τους επιβίωση και εκείνη των οικογενειών τους. Διαβεβαίωσαν ότι η παρένθετη μητρότητα, ακόμα και αν εμφανίζεται μη κερδοσκοπική, είναι εγγενώς ηθικά κακή, πηγή άπειρων δεινών σε όλους τους εμπλεκόμενους, πρώτα στα παιδιά και τις μητέρες, αλλά και στους μεσάζοντες και τους εντολείς. Όταν είναι εμπορική, πρέπει να κριθεί ακόμη πιο αυστηρά επειδή προστίθεται σ’ αυτό η αγορά και η πώληση των λειτουργιών του σώματος της γυναίκας και του ίδιου του παιδιού.
Αυτή η συζήτηση για την παρένθετη μητρότητα έρχεται σε μια στιγμή που η δημογραφική κατάσταση στην Ουκρανία είναι τρομερή. Οι οικονομικές δυσκολίες, η πολιτική αστάθεια, η φτώχεια και η διαφθορά έχουν προκαλέσει υψηλή μετανάστευση και μείωση του ποσοστού γεννήσεων. Το ποσοστό γονιμότητας είναι σήμερα λιγότερο από 1,4 παιδιά ανά γυναίκα. Ο πληθυσμός έχει μειωθεί πάνω από 10 εκατομμύρια σε 30 χρόνια. Η Ουκρανία δεν έχει περισσότερα παιδιά, αν όχι για εξαγωγή … Οι χορηγοί και οι μεσάζοντες επωφελούνται από την στέρηση των γυναικών της Ουκρανίας για να τις αφαιρέσουν από το πιο οικείο και πολύτιμο, μητρότητα.
Η αγανάκτηση μπροστά σε αυτά τα παιδιά δεν παρέμεινε περιορισμένη στην Ουκρανία. Ο Τύπος σε πολλές χώρες αναφέρθηκε σε αυτά και ο Σουηδός αναπληρωτής Alexander Christianson, μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, έθεσε το θέμα ενώπιον της Επιτροπής Υπουργών. Σε γραπτή ερώτηση που υποβλήθηκε στις 3 Ιουνίου, υπενθύμισε ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το νομικό καθεστώς των παιδιών που γεννήθηκαν εκτός γάμου προβλέπει ότι “η μητρική σχέση με κάθε παιδί που γεννιέται εκτός γάμου αποδεικνύεται από το απλό γεγονός της γέννησής του“. Ωστόσο, παρόλο που η Ουκρανία έχει επικυρώσει αυτήν τη Σύμβαση, ο οικογενειακός της κώδικας προβλέπει αντιστρόφως ότι οι γονείς του παιδιού που γεννιέται χάρη σε μια παρένθετη μητέρα καθορίζονται απευθείας οι “μελλοντικοί γονείς”, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου το παιδί γεννήθηκε με ωάρια από τρίτο πρόσωπο. Η γυναίκα που γεννά το παιδί, επομένως, δεν εμφανίζεται ως μητέρα του παιδιού, κάτι που αντιβαίνει στη Σύμβαση.
Η Επιτροπή Υπουργών, από τους 47 πρεσβευτές στο Συμβούλιο της Ευρώπης, θα πρέπει συνεπώς να απαντήσει και να αναφέρει ποιες ενέργειες σκοπεύει να λάβει σχετικά με την Ουκρανία προκειμένου να τηρήσει τη δέσμευσή της.
Γενικότερα, η παρένθετη μητέρα είναι αντίθετη με πολλές διεθνείς συμβάσεις που επικυρώθηκαν από την Ουκρανία. Εκτός από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και το πρόσθετο πρωτόκολλό της για την πώληση παιδιών, μπορεί να γίνει αναφορά ιδίως στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, καθώς και στις συμβάσεις που απαγορεύουν τη δουλεία και το εμπόριο. Ένα κράτος που σέβεται τις διεθνείς δεσμεύσεις του δεν μπορεί να αποδεχτεί αυτήν την πρακτική στην επικράτειά του ή να την εγκρίνει όταν οι υπήκοοι του καταφεύγουν σ’ αυτή στο εξωτερικό.
Αυτά τα παιδιά, τα εγκλωβισμένα σε ένα ξενοδοχείο στο Κίεβο μας αναγκάζουν να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα: η παρένθετη μητρότητα σημαίνει την παραγωγή παιδιών ως εμπορεύματος για να ικανοποιήσουμε την επιθυμία των πλούσιων ενηλίκων. Συνεπάγεται την εκμετάλλευση φτωχών γυναικών. Σκληρή και καταστροφική για παιδιά και μητέρες, αυτή η πρακτική πρέπει να εξαλειφθεί.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
