Ο Μασούντ Μπαρζανί ανακοίνωσε ένα δημοψήφισμα αυτοδιάθεσης στο ιρακινό Κουρδιστάν, που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο.
Caroline Galactéros*
«Οι άνθρωποι διαλογίζονται πάντα με έναν «πόλεμο καθυστέρησης. Αυτή είναι η δυστυχώς διαυγή παρατήρηση του Marc Bloch στη Παράξενη Ήττα» υπενθύμισε πριν από λίγες μέρες ο στρατηγός Pierre de Villiers, μετά την αδικαιολόγητη «επίπληξη» μέσω μιας δέσμης πυροβολισμών προεδρικού αυταρχισμού, τόσο εξωφρενική όσο και ναρκισσιστική ενώπιον ενός μεγάλου υπηρέτη του Κράτους ο οποίος δεν έκανε τίποτα άλλο από το καθήκον του.
O Α/ΓΕΕΘΑ αντλεί τις συνέπειες και αποχωρεί σήμερα με σεβασμό και πλήρη συνοχή και τιμή. Ο νεαρός ένοικος των Ηλυσίων στερείται ενός σύμβουλου μεγάλης αξίας σε μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η Γαλλία πρέπει να ανακτήσει τη θέση σε μια διεθνή συναυλία σε πλήρη ανασύνθεση στο κόρφο της οποίας οι δογματικές και αφελείς προκαταλήψεις και οι παραιτήσεις της, την έχουν σοβαρά περιθωριοποιήσει, και ενώ οι πιο ριζοσπαστικοί αντίπαλοι της είναι πολύ μακριά από το να αφοπλίζονται παρά τις κάποιες αποτυχίες. Ο νέος πρόεδρος μας δεν φαίνεται να έχει ληφθεί το μέτρο (ή το φοβάται τόσο πολύ στο βαθμό που θέλει να το αγνοήσει;) της πραγματικής κατάστασης της «πολεμικής μηχανής» του και φαίνεται για την ώρα να είναι περισσότερο λογιστής παρά στρατηγιστής, καλύτερος στη διαχείριση των συμβόλων παρά στη μεταρρύθμιση της πραγματικότητας. Αυτόκλητος « Δίας», θα έπρεπε ωστόσο να κατανοήσει ότι κανείς δεν τρέμει έναν αδύνατο κεραυνό.
Θα έπρεπε προπαντός να είναι βαθύτατα ευγνώμων προς τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων του – του οποίου είναι, κανείς δεν διαφωνεί, ο αρχηγός, και ως εκ τούτου προστάτης του, όπως πρέπει επίσης να προστατεύσει τους πολίτες του, χάρη σε εκείνες – να είχε το θάρρος να προειδοποιήσει για τις επιχειρησιακές συνέπειες των αποφάσεών του για το προϋπολογισμό τους και ως εκ τούτου να του προσφέρει την ανάλογη υποστήριξή του, αντί να σωπάσει κατά μιας ζηλευτής γαβάθας. Ο διάδοχός του, στρατηγός FrançoisLecointre, είναι επίσης ένας άνθρωπος με μεγάλη ηθική και ανθρώπινη αξία, όχι λιγότερο θαρραλέος, όπως έδειξε στην επίθεση που διεύθυνε στις 27 Μαΐου 1995 στη γέφυρα του Σεράγεβο. Ας ελπίσουμε ότι θα καταφέρει να τον συνετίσει για αυτή την ανάγκη για συνοχή μεταξύ των μέσων και των αποστολών, μεταξύ του προϋπολογισμού και της αξιοπιστίας, μεταξύ της βασιλικής προνομιακής επιβεβαίωσης και της συγκεκριμένης υπεράσπισης ενός από τους ακρογωνιαίους λίθους της.
Ας ακούσουμε και αναλογιστούμε τουλάχιστον τα λόγια του Pierre de Villiers, ενώ η «νίκη» στη μάχη της Μοσούλης ηχεί πολύ βιαστικά καθώς και εκείνη των προοδευτικών δυνάμεων ενάντια στο διεθνή τζιχαντισμό. Αν πρέπει φυσικά να χαιρετίζουμε την επιμονή των ιρακινών δυνάμεων, οι οποίες έχουν υποστεί βαριές απώλειες σε αυτή την αστική μάχη κατά των τζιχαντιστών τους οποίους τίποτα δεν σταματούσε, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι τα πολιτικά διδάγματα αυτής της νίκης είναι πολύ μακριά από το να έχουν ολοκληρωθεί .
« Τίποτα το διαρκές δεν βασίζεται στην ισχύ ». Ο πρώην Α/ΓΕΕΘΑ μας έχει πάλι δίκιο όταν αναφέρει τον στρατάρχη Lyautey, πρώτος κυβερνήτης στρατηγός του γαλλικού προτεκτοράτου στο Μαρόκο το 1912, ο οποίος δήλωνε σε άλλο σημείο: « Όλοι οι αξιωματικοί ξέρουν να καταλάβουν ένα χωριό στην αυγή· εγώ θέλω αξιωματικούς που μπορούν να καταλάβουν ένα χωριό την αυγή και να ανοίγουν την αγορά εκεί το μεσημέρι».
Και ο Pierre de Villiers να τελειώσει μια από τις τελευταίες επιστολές του : «Θα υπενθυμίσω απλώς τα λόγια που διατύπωσε ο στρατηγός Ντε Γκωλ στις 10 Μαΐου 1961, με την ευκαιρία της μεταφοράς της τέφρας του στρατάρχη Lyautey, από το Μαρόκο στουςInvalides : « το μέλλον δεν είναι πουθενά αλλού παρά στην ανάπτυξη». Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να υπάρξει ασφάλεια χωρίς ανάπτυξη ούτε ανάπτυξη χωρίς ασφάλεια. Είναι το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για μια διαρκή ειρήνη, μια ειρήνη εκ των προτέρων».
Ποιος είναι αυτός ο πόλεμος καθυστέρησης που μπορεί να επωάσει στο Ιράκ και του οποίου το εμποδισμένο και έτοιμο βλέμμα, για να καυχούμαστε, δεν βλέπει τις προειδοποιήσεις; Είμαστε έτοιμοι να ξανανοίξουμε αγορές στις απελευθερωμένες ιρακινές πόλεις;
Η ανησυχία μου αφορά φυσικά το λάθος του στόχου που κάνουμε συγχύζοντας το δίκιο με την ηθική. Ότι το Ισλαμικό Κράτος είναι «ηθικά» ο απόλυτος εχθρός, είναι αυτονόητο, και αξίζει να το θυμίσουμε σε ένα δυτικό κόσμο που έχει κερδηθεί από το σχετικισμό των αξίων, όταν πρόκειται να τολμήσει κανείς χωρίς ντροπή να αναφέρει την έκπτωση των πολιτισμών που φέρεται να βίασε η αποικιοκρατία. Πολιτικά, όμως, το ισλαμικό κράτος δεν είναι το κέντρο του κυκλώνα. Ή αν είναι, είναι ακριβώς όπως και το κέντρο του κυκλώνα, δηλαδή από άποψη της φυσικής, σαν ένα κέντρο που είναι κενό, αλλά γύρω από το οποίο τα πάντα γερνούν όλο και πιο γρήγορα όσο το πλησιάζουμε. Διότι πολιτικά, το βασικό πρόβλημα στο Ιράκ δεν είναι το ισλαμικό κράτος, αλλά οι συσχετισμοί των πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών δυνάμεων, που οδήγησαν στην εμφάνιση ενός τέτοιου τέρατος και το έτρεψαν. Αλλά, από αυτούς τους παράγοντες που επιδεινώθηκαν από το νεοσυντηρητισμό των ΗΠΑ μετά την εισβολή του 2003, κανένας δεν έχει πραγματικά σταθεροποιηθεί. Αντίθετα, με την αποτυχία της εδαφικότητας του Νταές και η σχετική και στιγμιαία απώλεια ιδεολογικού κύρους που συνεπάγεται η άμπωτη του στην έρημο κατά μήκος ενός ιρακινοσυριακού διάδρομου στις όχθες του Ευφράτη, κινδυνεύουν να επανεμφανιστούν οι ανισορροπίες ενός Ιράκ που είναι ενωμένο μόνο κατ’ όνομά.
Το ιρακινό Κουρδιστάν, μακριά από τον επαναστατικό ρομαντισμό
Σκέφτομαι ιδιαίτερα το κουρδικό ζήτημα, που δυστυχώς, πιάστηκε στα μιντιατικά δίχτυα με ρομαντισμό με ηθική απόχρωση, πειρασμός που επιτρέπει την αποφυγή αντιμετώπισης του ζητήματος σε όλη την πολυπλοκότητά του.
Υπενθυμίζεται ότι από το 2014, το ιρακινό Κουρδιστάν πρώτα πολέμησε το Νταές με φειδώ και με προσοχή, αν όχι ελαφρά, και ότι οι Πεσμεργκά δεν επιδίωκαν να ανακόψουν την επέκταση του Χαλιφάτου, περιορίζοντας τις ενέργειες τους απλώς να ενισχύσουν τα ίδια τα εδάφη τους.
Οι μειονότητες των Γιαζίντι ακόμα το θυμούνται, οι οποίες χρωστάνε τη σωτηρία τους περισσότερο στους Κούρδους του PKK και τους Σύρους συμμάχους τους του PYD παρά στους Ιρακινούς Πεσμεργκά.
Η περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG), που κυβερνάται από τη φατρία του Μασούντ Μπαρζανί και το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP), είναι εγγύς της Τουρκίας του Ρετζέπ Ερντογάν – για λόγους στους οποίους θα επιστρέψουμε – και άσκησε κατά κάποιο τρόπο ενάντια στο Νταές τις ίδιες διακυμάνσεις διάθεσης και αποχρώσεων εφησυχασμού με την Άγκυρα.
Στην πραγματικότητα, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν τρίφτηκε πραγματικά με το Νταές σε δεύτερο χρόνο, για να επεκτείνει τον έλεγχό της στα «αμφισβητούμενα ιρακινά εδάφη», δηλαδή στα εδάφη της επικράτειας με ανάμεικτο πληθυσμό Αράβων και Κούρδων, των οποίων η τύχη δεν είχε σφραγιστεί από το Σύνταγμα του Ιράκ του 2005, το οποίο προέβλεπε ότι έπρεπε να πραγματοποιηθεί ένα δημοψήφισμα… πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2007.
Τα «αμφισβητούμενα εδάφη» του Ιράκ μεταξύ Βαγδάτης και Ερμπίλ.
Ένα τέτοιο δημοψήφισμα δεν πραγματοποιήθηκε σε αυτά τα εδάφη, αρχικά κουρδικά τα οποία ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε σταδιακά αραβοποιήσει.
Ενώ η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν εκτείνει συνταγματικά την εξουσία της πάνω από τρεις επαρχίες του Ιράκ, ανακατέλαβε στη πραγματικότητα τα περισσότερα από τα «αμφισβητούμενα εδάφη» από τα χέρια του ισλαμικού κράτους, εκτείνοντας τώρα την εξουσία της σε τέσσερις άλλες επαρχίες. Το επίκεντρο αυτών των «αμφισβητούμενων εδαφών» περιλαμβάνει κυρίως την περιοχή του Σιντζάρ (δυτικά της Μοσούλης) και εκείνη του Κιρκούκ (νοτιοανατολικά της Μοσούλης).
Δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, «γιατί όχι τώρα;»
Από τη παλινδρόμηση του Νταές στην έρημο, το Ερμπίλ προτίθεται λοιπόν να επωφεληθεί και να συμμετάσχει με όλο το βάρος του στη ζυγαριά για να ανατρέψει υπέρ του την ευαίσθητη ισορροπία που συντηρεί με τη Βαγδάτη. Με αυτό το πνεύμα πρέπει να κατανοήσουμε την ανακοίνωση στις αρχές Ιουνίου από τον ηγέτη της περιφερειακής κυβέρνησης του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG), Μασούντ Μπαρζανί, να πραγματοποιηθεί στις 25 Σεπτεμβρίου η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν το οποίο, σύμφωνα με τα λόγια του, μπορεί και να περιλαμβάνει τα «κατεχόμενα εδάφη», ακόμη και αν θεωρεί ότι τα τελευταία θα είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τη Βαγδάτη.
«Γιατί όχι τώρα;». Έτσι απάντησε ο κ. Μπαρζανί στο ερώτημα γιατί είχε επιλέξει την ημερομηνία αυτή. Αινιγματικός, ο Κούρδος ηγέτης δεν πήγε περαιτέρω στην εξήγηση που έδωσε στο δίαυλο France 24 στις 21 Ιουνίου 2017 , δύο εβδομάδες μετά την ανακοίνωση της διεξαγωγής ενός τέτοιου δημοψηφίσματος, παρά να αναφέρεται σε μια λογική πολιτικής νομιμοποίησης που προκύπτει από την ελευθερία των λαών για αυτοδιάθεση, σίγουρα απόλυτα σεβαστή, αλλά η οποία δεν μπορεί να είναι καθοριστική από μόνη της.
Μασούντ Μπαρζανί, συνέντευξη με το δίαυλο France 24 στις 21 Ιουνίου 2017
Κατά συνέπεια, σας προτείνω ένα λεπτομερή φάκελο για αυτό το ακανθώδες ζήτημα του ιρακινού Κουρδιστάν, διότι το «γιατί όχι τώρα;» του κ. Μπαρζανί δεν είναι προφανώς μια ικανοποιητική απάντηση. Στην πραγματικότητα, πολλά επίπεδα ανάλυσης μπλέκονται για να κατανοήσουμε την ευκαιρία που ήθελε να πιάσει ο Κούρδος ηγέτης.
- Το πρώτο επίπεδο ανάλυσης είναι αυστηρά γεωπολιτικής τάξης. Η Τουρκία, το Ιράν και οι σουνιτικές δυνάμεις του Κόλπου παρατηρούν με προσοχή τις ταλαιπωρίες των Κούρδων στο Ιράκ και επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τις αποσχιστικές τάσεις τους ως μοχλό ή, αντιθέτως, ως απειλή που πρέπει να περιοριστεί. Από τη πλευρά τους, οι ΗΠΑ και η Ρωσία επιθυμούν να χρησιμεύσουν ως διεθνείς διαιτητές για να διατηρήσουν την περιφερειακή επιρροή τους και ο καθένας να σκοράρει πόντους στη μεταξύ τους μονομαχία.
- Σε αυτό το πρώτο επίπεδο ανάλυσης έρχεται να εναποθέτεται ένας πόλεμος των υδρογονανθράκων στην κουρδική περιοχή πλούσια σε πετρέλαιο.
- Τέλος, δεν πρέπει να ξεχαστούν οι σχέσεις εξουσίας που αναδύονται μέσα στο ιρακινό Κουρδιστάν μεταξύ των δύο ιστορικών φατριών, αυτής του Μπαρζανί και του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (KDP) του στη μία πλευρά και του Τζαλάλ Ταλαμπανί και της Πατριωτικής του Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK) στην άλλη .
Αυτά τα τρία επίπεδα ανάλυσης είναι εγγενώς μπλεγμένα.
Το Ερμπίλ θέλει περισσότερη αυτονομία για να εξάγει το πετρέλαιο του
Ας πάμε λίγο πίσω. Το 2003, οι Αμερικανοί εισβάλουν στο Ιράκ και αντιλαμβάνονται πολύ καλά την ευκαιρία για μια μεγαλύτερη αυτονομία του ιρακινού Κουρδιστάν, που εκτείνεται στα βόρειο-ανατολικά της χώρας. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι τουλάχιστον αυτό το μέρος της επικράτειας, πλούσιο σε πετρέλαιο, δεν θα πέσει κάτω από την ιδεολογική επιρροή του ριζοσπαστικού ισλαμισμού.
Λαμβάνοντας υπόψη τα βάσανα τα οποία έχουν υποστεί οι Κούρδοι υπό το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, είναι επίσης για την Ουάσιγκτον ο τρόπος για να εξασφαλίσει οικονομικά την παρουσία ενός αξιόπιστου συμμάχου και να οικοδομήσουμε μια προηγμένη στρατιωτική βάση στο Ιράκ, ενώ η κυβέρνηση στη Βαγδάτη, με σιιτική κυριαρχία, δεν είναι αναίσθητη στην επιρροή του γειτονικού Ιράν, το οποίο επιθυμεί να στηριχθεί στο νέο Ιράκ για να πραγματοποιήσει το «σιίτικό τόξο» του που αναφέραμε στο πρόσφατο φάκελο λεπτομερούς ανάλυσης του ιστολογίου. Μεταξύ των άλλων, είναι αυτοί οι λόγοι που οδήγησαν την Ουάσιγκτον να στήσει το 2005 ένα Ιρακινό Σύνταγμα που ικανοποίει σε μεγάλο βαθμό τις κουρδικές προσδοκίες με την ίδρυση ενός αυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν εντός ενός ομοσπονδοποιημένου Ιράκ. Ένα από τα κυριότερα ζητήματα αφορούσε την οικονομική αυτονομία αυτής της περιοχής, παραδοσιακά βασισμένης στη γεωργία, αλλά πλούσιας σε λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο των πετρελαϊκών αποθεμάτων του Ιράκ (45 δισεκατομμύρια βαρέλια στα 140). Στο Σύνταγμα, η λύση που επικράτησε είναι η εξής: η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν δεν μπορούσε να εξάγει απευθείας πετρελαίου στο εξωτερικό, και σε αντάλλαγμα η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης δεσμεύτηκε να καταθέσει το 17% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού στο Ερμπίλ ( που αντιστοιχεί στο μερίδιό του στον εθνικό πληθυσμό).
Η πραγματικότητα, ωστόσο, ήταν πιο περίπλοκη. Το άρθρο 112 του Συντάγματος του Ιράκ διέθετε πράγματι ότι το ιρακινό Κοινοβούλιο έπρεπε να ψηφίσει ένα νόμο σχετικά με την κατανομή και τα έσοδα από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Ελλείψει ενός τέτοιου εθνικού νόμου, έπρεπε να υπερισχύουν οι τοπικοί νόμοι του ιρακινού Κουρδιστάν. Δεδομένου ότι το κοινοβούλιο της Βαγδάτης δεν ψήφισε ποτέ τέτοιο νόμο, το κουρδικό Κοινοβούλιο ψήφισε το 2013 το νόμο 5 – 2013 λεγόμενο «οικονομική αποζημίωση αντιπαροχή της περιοχής του Κουρδιστάν», ο οποίος προέβλεπε ότι σε περίπτωση μη διανομής των 17 % του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, το Ερμπίλ επέτρεπε στον ευατό του να κρατήσει τα έσοδα από την πώληση του πετρελαίου. Είχε ξεκινήσει ο πόλεμος για το πετρέλαιο.
Ήδη από το 2011, σύμφωνα με μια εξαιρετική ανάλυση του Slate , «η αμερικανική εταιρεία Exxon Mobil έλαβε από την περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG), χωρίς την έγκριση της Βαγδάτης, την άδεια να διερευνήσει το υπέδαφος της, ακολουθημένη στενά από την Total, τη Chevron και τη Gazprom» . Τον Μάιο 2014, μετά τη ψήφιση του κουρδικού νόμου του προηγούμενου έτους σχετικά με τη διανομή των εσόδων από το πετρέλαιο, η Τουρκία ανακοίνωσε, για πρώτη φορά, ότι είχε εξαγάγει ιρακινό κουρδικό πετρέλαιο, και πάλι χωρίς την έγκριση της Βαγδάτης. Μια έκθεση του Νοεμβρίου 2014, του κουρδικού υπουργείου Φυσικών Πόρων, που αναφέρεται στο Slate, σημείωνε ότι «η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν είχε εξαγάγει μόνο σε έξι μήνες, για 2,3 δις ευρώ αργού πετρελαίου». Η αντίδραση της Βαγδάτης ήταν άμεση: η κεντρική κυβέρνηση μείωσε και στη συνέχεια μπλοκάρει τη πληρωμή του 17% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού που χρώσταγε στο Ερμπίλ, γεγονός που την διευκόλυνε, καθώς, στη μέση του πολέμου κατά του Νταές, δεν είχε τα μέσα να πληρώσει τους Κούρδους δημόσιους υπαλλήλους.
Η παράδοξη συμμαχία μεταξύ του ιρακινού Κουρδιστάν και της Τουρκίας
Ως εκ τούτου, καταλαβαίνουμε καλύτερα γιατί οι Κούρδοι του Ιράκ ξεκίνησαν μια φαινομενικά κατάφυση συμμαχία με τους Τούρκους. Οι Τούρκοι τους έδινε μια οδό εξαγωγής του πετρελαίου τους, ιδιαίτερα καθώς η περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG) δεν διέθετε αρκετά διυλιστήρια. Μετά το 2013, το Ερμπίλ αναγκάστηκε επίσης επανειλημμένα να εισάγει διυλισμένο πετρέλαιο από τη Τουρκία … Απέναντι, η Άγκυρα έβλεπε ευνοϊκά τη φατρία του Μασούντ Μπαρζανί που είναι ορκισμένος εχθρός των Κούρδων της Τουρκίας του PKK, οι οποίοι χρησιμοποιούν ως βάση οπισθοφυλακής των ενεργειών τους τα βουνά του Καντίλ στα βορειοδυτικά του Ιράκ.
Το πετρέλαιο στο Ιράκ
Η «αμφισβητούμενη» περιοχή του Κιρκούκ, που κατέχουν σήμερα οι Πεσμεργκά της KRG, είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πετρέλαιο. Το Ιρακινό Κουρδιστάν, αν ήταν να γίνει ανεξάρτητο από τη Βαγδάτη, δεν θα μπορούσε να είναι χωρίς αυτά τα πετρελαϊκά εδάφη. Στις διαπραγματεύσεις του με τον Ιρακινό πρωθυπουργό Χάιντερ αλ-Αμπαντί, ο Μασούντ Μπαρζανί γνωρίζει ότι το Κιρκούκ είναι ένα λάφυρα πόλεμου ανεκτίμητης αξίας. Σύμφωνα με την Intelligence on-line , η κυβέρνηση του Ιράκ φέρεται να έχει ήδη εγκαταστήσει στρατιωτικές βάσεις στα νότια του Κιρκούκ, υπό τις διαταγές του Φαλέχ αλ-Φαγιάντ, σύμβουλου ασφαλείας του Ιρακινού πρωθυπουργού.
Ο γέρος Κούρδος ηγέτης ξέρει επίσης ότι δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά και ότι η αγνή και απλή ανεξαρτησία της «χώρας» του δεν είναι μια πραγματοποιήσιμη επιλογή ως είναι. Καμία δυτική χώρα θα τον υποστηρίξει σε αυτόν τον δρόμο. Ο πολύτιμος σύμμαχος του, η Τουρκία, θεωρεί ότι η ανεξαρτησία είναι η κόκκινη γραμμή που δεν πρέπει να περαστεί. Ότι ο Μπαρζανί είναι σύμμαχος ταυτόχρονα για τους υδρογονάνθρακες και εναντίον του ΡΚΚ, είναι κάτι που συλλαμβάνεται εν ονόματι βασικών αρχών συμφώνα με τις οποίες ότι «μπίζνες, είναι μπίζνες» και «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Αλλά η ανεξαρτησίας, για μια Τουρκία η οποία εμπόδισε σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της την ανάδυση μιας τέτοιας χώρας, εξακολουθεί να αποτελεί casus belli .
Ο Μασούντ Μπαρζανί γνωρίζει, ωστόσο, ότι το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου θα είναι ένα αδιαμφισβήτητο δημοψήφισμα υπέρ του ιδίου στο κόρφο της περιφερειακής κυβέρνησης του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG) και το «ναι» μπορεί ακόμη και να κερδίσει στις «αμφισβητούμενες» περιοχές όπου η κουρδική διακυβέρνηση έχει αναλάβει μια έντονη διαδικασία κουρδοποίησης για να πείσει τους αραβικούς πληθυσμούς που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο να μην επιστρέψουν. Χρησιμοποιεί επομένως αυτή τη προοπτική σαν όπλο μαζικής αποτροπής κατά της Βαγδάτης. Όπως κάθε όπλο μαζικής αποτροπής – είναι καμιά φορά η ευθραυστότητα τους- κανένας παίκτης δεν έχει συμφέρον να το χρησιμοποιήσει, ξεκινώντας από τον ίδιον τον Μπαρζανί, ο οποίος έλλειψη δυτικής υποστήριξης, δεν θα ήθελε να είναι ταυτόχρονα αντίθετος με την Άγκυρα και τη Βαγδάτη.
Και αυτό όσο περισσότερο που η Άγκυρα και η Βαγδάτη δεν είναι τα μόνα περιφερειακά κέντρα στην καρδιά αυτού του περιοδικού. Η Τεχεράνη παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, ο οποίος είναι, όπως και της Άγκυρας, παράδοξος και που θα απεικονίσουμε με μια μικρή παράκαμψη.
Στο Σιντζάρ, Κούρδοι εναντίον Κούρδων
Σε κόκκινο, ο ιρακινός στρατός και οι σιίτικές πολιτοφύλακες· σε κίτρινο, οι Κούρδοι· σε σκούρο γκρι, το Νταές. Φωτογραφία: ISIS War Map
Επιτρέψτε μου να αφήσω για λίγο το επίπεδο της μακροσκοπικής ανάλυσης που ίσχυε μέχρι στιγμής για να υιοθετήσω μια πιο διαφωτιστική μικροσκοπική άποψη. Μιλήσαμε για το Κιρκούκ, απαραίτητο στο Ερμπίλ για τα αποθέματα υδρογονανθράκων του. Μια δεύτερη επίμαχη περιοχή έχει μεγάλο ενδιαφέρον: αυτή του Σιντζάρ, άκρως δυτικά, σε επαφή με τα σύνορα της Συρίας, σε αυτήν την περίπτωση με τα ανατολικά σύνορα του συριακού Κουρδιστάν, που ονομάζεται Ροζάβα, υπό τον έλεγχο του Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), το οποίο είναι αρχικά το συριακό παρακλάδι του PKK, και του οποίου η ένοπλη πτέρυγα, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) κυριαρχεί τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDS), που υποστηρίζονται από το διεθνή Συνασπισμό και ως εκ τούτου από τη Ουάσιγκτον, οι οποίες ετοιμάζονται να ανακαλύψουν την Ράκκα, τη συριακή πρωτεύουσα του ισλαμικού Κράτους.
Είμαστε λοιπόν στο Σιντζάρ, στο δυτικό Ιράκ, κοντά στο συριακό Κουρδιστάν. Όπως εξήγησε ο Πάτρικ Backhaus στο Journal du Dimanche, σε αυτή την έρημο, είναι η «άγρια δύση». Και δικαιολογημένα, τώρα που το Νταές εκδιώχθηκε από αυτή τη περιοχή, αντιπαραθέτονται, καμιά φορά από το ένα χωριό στο άλλο, οι συροκουρδικές δυνάμεις τουYPG (που κυριαρχούνται από το ΡΚΚ) και οι Ιρακινοκούρδοι Πεσμεργκά, που αντιπροσωπεύουν τη Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν του Ερμπίλ (KRG). Ο Μεγάλος ρεπόρτερ γράφει στο JDD : « Είμαστε σε επιφυλακή, δηλώνει ο συνταγματάρχης των Πεσμεργκά, Ιμπραήμ Ναουσάντ, σκαρφαλωμένος σε μία από τις τελευταίες θέσεις των Πεσμεργκά στην έξοδο της Σινώνης. Δεν θέλουμε αντιπαράθεση, θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά μαζί τους, αλλά αν θέλουν να πολεμήσουν, τι μπορούμε να κάνουμε;», και προσθέτει: «Από τούδε και στο εξής είναι αυτοί οι άνδρες του ΡΚΚ, οι οποίοι είναι η προτεραιότητά μας, πριν από το Νταές. Ο κόσμος ανάποδος! Στα 700 μέτρα, στις πρώτες στέγες της πόλης Χανασέρ (Khanassor), βλέπουμε την κόκκινη σημαία των YBS που κυματίζει στον αέρα. Δίπλα, μια άλλη με το πρόσωπο του Αμπντουλάχ Οτζαλάν, του ιστορικού ηγέτη του PKK που φυλακίζεται στη Τουρκία ».
Κατανοούμε καλύτερα πως χρόνιες αντιπαλότητες, που ατόνησαν κατά το «πόλεμο ενάντια στο Νταές» (όπου οι κουρδικές δυνάμεις έχουν ευρέως χειραγωγηθεί από το δυτικό συνασπισμό) επανεμφανίζονται: «Από τη κυβέρνητική πλευρά στο Ερμπίλ, κατηγορούν το ΡΚΚ να είναι σε ελιγμό . ‘Όλές οι οργανώσεις που είναι παρούσες εδώ του είναι πιστές’, εξηγεί ο Ashty Kocher, επικεφαλής για την ασφάλεια για την περιοχή του Σιντζάρ. Όλες έχουν διαφορετικά ονόματα. Δημιουργούνται νέες κάθε μέρα με απίθανα ακρωνύμια. Αλλά τελικά, είναι όλες δημιουργίες του PKK. Όλοι οι ηγέτες τους ανήκουν στο PKK’. Και προσθέτει: «Είναι αλήθεια, το PKK μας βοηθήσε να απελευθερώσουμε το Σιντζάρ, αλλά τώρα πρέπει να φύγει. Είναι μια τουρκική οργάνωση, ας πάνε να πολεμήσουν στην Τουρκία. Και εμείς τους βοηθήσαμε στο Κομπάνι στη Συρία, όταν το Νταές ήταν εκεί. Αλλά δεν μείναμε όμως. Θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά μαζί τους, δεν θέλουμε σύγκρουση με τοPKK. Αλλά θέλουμε επίσης να ελέγχουμε τα σύνορά μας».
Το περίεργο κουρδικό παιχνίδι των Ιρανών
Σύμφωνα με τον Patrick Backhaus, η περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν(KRG) του Μπαρζανί, δεν ελέγχει στην πραγματικότητα παρά μόνο 11 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Συρία, έναντι κατά περισσότερο από 30 χλμ. για του YPG.
Από τη πλευρά των Κούρδων της Συρίας, καταγγείλουν τη συμμαχία μεταξύ Μπαρζανί και Ερντογάν. Από τη πλευρά των Κούρδων του Ιράκ, καταγγείλουν μια περίεργη συμμαχία μεταξύ των Κούρδων της Συρίας και … του Ιράν! Η Τεχεράνη σε ελιγμούς υπέρ του ΡΚΚ, ενώ το καθεστώς των μουλάδων υπόκειται στην εξέγερση των δικών του Κούρδους, που συνδέονται με το ΡΚΚ, μέσω της οργάνωσης PJAK, και υποστηρίζει τη Βαγδάτη για να διατηρήσουν οι σιίτες την ισχυρή θέση τους στο Ιράκ;
Τα γεγονότα όμως υπάρχουν. Οι επαφές μεταξύ του ΡΚΚ και των Ιρανών έχουν αποδειχθεί, όπως αποκαλύφθηκαν από τις πληροφορίες που αναφέρονται στη Intelligence on–line , η οποία ονοματίζει κάποιους προ-Ιρανούς ηγέτες του ΡΚΚ όπως τον Cemil Bayik, τον DuranKalkan ή τον επικεφαλής πληροφοριών, Μουσταφά Κούρσο οι οποπίοι αντιτίθενται και οι τρεις στη πιο συντηρητική γραμμή του ιστορικού ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ο οποίος, φυλακισμένος στην Τουρκία από το 1999, αντιτίθεται στην προσέγγιση με τη δύναμη αλ-Quds (PMU, μονάδες προβολής των Φρουρών της Επανάστασης) με επικεφαλής τον στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμάνι. Ο Οτζαλάν επιδιώκει να διαπραγματευτεί μια συμφωνία με την Άγκυρα, ενώ οι αντίπαλοι μιας τέτοιας στρατηγικής συμφιλίωσης κερδίζουν έδαφος και βασίζονται στην Τεχεράνη. Η φιλοιρανικοί ΡΚΚ, εν τω μεταξύ, διαπραγματεύτηκαν με την Τεχεράνη την ανάπτυξη 3.000 μαχητών στην περιοχή του Σιντζάρ όπως αναφέρεται στο άρθρο του JDD, με τους Ιρανούς Πασραντάν να τους χρηματοδοτήσουν, να τους εκπαιδεύσουν και να τους παραδώσουν UAV (drones).
Και … πού έλαβαν χώρα αυτές οι κουρδο-ιρανικές διαπραγματεύσεις;
Στην πόλη της Σουλεϊμάνι, στο ιρακινό Κουρδιστάν, στο προπύργιο της φατρίας Ταλαμπανί, η οποία ελέγχει την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK), ιστορικό αντίπαλό της φατρίας Μπαρζανί, στην εξουσία στην αυτόνομη περιφερειακή διοίκηση του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG). Στον αγώνα του με την τελευταία, το PUK προσεγγίζει συνεπώς τη Τεχεράνη και διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με την κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη.
Στην περιοχή του Σιντζάρ, τέλος, οι Κούρδοι του ΡΚΚ και των PYD, καθώς και οι τοπικοί Γιεζίντι, δεν είναι επομένως μόνοι τους ενώπιον των Πεσμεργκά. Οι δυνάμεις της Λαϊκής Κινητοποίησης (PMU), οι οποίες συγκεντρώνουν τις διάφορες ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές που υπακούουν άμεσα στη Τεχεράνη, φέρονται να συμμετέχουν επίσης, για μεγαλύτερη πικρία των Πεσμεργκά.
Ο ιρανικός διάδρομος προς τη Μεσόγειο και ο «σιιτικός άξονας
Μα γιατί τέτοια πολιτική από πλευρά του Ιράν;
Ο πρώτος λόγος είναι η αταλάντευτη υποστήριξη των ΗΠΑ για το ιρακινό Κουρδιστάν του Μασούντ Μπαρζανί, που χρησιμοποιείται ως προωθημένη βάση του στρατού των ΗΠΑ. Ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ, όπως το είχε ανακοινώσει κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, επιθυμεί να «περιορίσει το Ιράν» μετά τη νίκη κατά του Νταές, αυτός ο αντι-αμερικανισμός των μουλάδων είναι εύκολα κατανοητός.
Ένας δεύτερος λόγος είναι λιγότερο αμυντικός παρά επιθετικός. Το Ιράν, επίσης, σκέφτεται να βασιστεί σε αυτή τη περιοχή του Σιντζάρ και στις καλές σχέσεις του με τοPKK για την εξασφαλίσει τη χερσαία διαδρομή του προς τη Μεσόγειο , η οποία ενσαρκώνει το διάσημο πλέον «σιιτικό ημισέληνο» που διαδόθηκε από τον βασιλιά της Ιορδανίας το 2001.
Σε ένα σημείωμα που δημοσιεύθηκε από την C2FR το Δεκέμβριο του 2016, ο πρώην αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών Alain Rodier έγραφε:
« Αυτή η πολιτική έχει επίσης ένα στρατηγικό στόχο, τη δημιουργία διαδρόμου που συνδέει το Ιράν στη Μεσόγειο, ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί με τη κατασκευή μιας ναυτικής βάσης στις ακτές της Συρίας η οποία θα επιτρέψει στο ιρανικό ναυτικό να εξασφαλίσει μόνιμη παρουσία στη Μεσόγειο. Σημειώστε ότι η Τεχεράνη επιθυμεί επίσης να ανοίξει μια ναυτική βάση στην Υεμένη, στην ακτή της περιοχής της Ερυθράς Θάλασσας, σε περιοχή που ελέγχεται από τους αντάρτες Χούθι και τους υποστηρικτές του πρώην προέδρου Αλί Σάλεχ».
Ο ιρανικός οδικός δρόμος προς τη Μεσόγειο και οι χαράξεις του. ΦωτογραφίαThe Guardian
Στο σενάριο του, ο ιρανικός διάδρομος θα περάσει στο Ιράκ, πρώτα από την περιοχή Ντιγιάλα και με θα ακολουθήσει τα νότια και τα δυτικά της Μοσούλης (μια περιοχή όπου οι σιίτες της πολιτοφυλακής της λαϊκής κινητοποίησης (PMU) είναι σήμερα πολύ παρόντες) πριν βυθιστεί προς το Ταλ Αφάρ και το Σιντζάρ. Στη συνέχεια θα πέρναγε στη Συρία. Στο άρθρο του, ο Alain Rodier φανταζόταν ότι η οδική διαδρομή θα κινηθεί μετά προς τη Συρία μέσω της «Ροζάβας», δηλαδή του συριακού Κουρδιστάν, που είναι υπό την επιρροή του τουρκικού ΡΚΚ, η οποία διασχίζει τη χώρα από την Ανατολή στη Δύση, για να φτάσει επιτέλους, στη περιοχή των Αλαουιτών της Λατάκειας, οχυρό της φατρίας Άσαντ, όπου το λιμάνι της Ταρτούς κάνει την ευτυχία της Μόσχας. Αυτό η διαδρομή ήταν λογική δεδομένης της αυξανόμενης επιρροής της Τεχεράνης στο PKK.
Η αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Συρία αλλάζει τη κατεύθυνση της Τεχεράνης
Αλλά από τότε, οι Αμερικανοί προσέγγισαν ακόμη περισσότερο τους Κούρδους της Συρίας του PYD, στο βαθμό που η ένοπλη πτερύγα του, οι YPG, κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό στις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDS), που χρησιμοποιούνται από την Ουάσιγκτον για να νικήσουν το Νταές στη συριακή Ανατολή και θα ανακαταλάβουν τη περιφερειακή πρωτεύουσα της Ράκκα. Όπως το ιρακινό Κουρδιστάν στην εποχή του, το συριακό Κουρδιστάν μπορεί να γίνει υποτελής των Ηνωμένων Πολιτειών, και θα υφίσταται την οργή όλων των περιφερειακών γειτόνων του, αρχίζοντας με την Τουρκία, αλλά και του Ιράν, του συριακού καθεστώτος και, για άλλους λόγους, των ισλαμιστών φονταμενταλιστών. Κατά συνέπεια, ο ιρακινός «διάδρομος» μέσω της Ροζάβας έχει βαρίδια στα φτερά.
Σε κόκκινο, ο συριακός στρατός και σιίτικές πολιτοφύλακες- σε πράσινο, οι αντάρτες – σε σκούρο γκρι, το Νταές. Φωτογραφία: Syria War Map
Αυτό το πλαίσιο επιτρέπει επίσης να κατανοήσουμε την μαζική εμπλοκή της Τεχεράνης και των σιιτικών πολιτοφυλακών της στα νότια και ανατολικά της Συρίας (προς το Ντέιρ εζ-Ζορ) για να ωθήσει το συριακό στρατό της Δαμασκού να βραχυκυκλώσουν τους SDS που έρχονται από τα βόρεια και τους ισλαμιστές αντάρτες που υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιορδανία που έρχονται από το νότο, έτσι ώστε να καταλάβουν πρώτες τα σύνορα με το Ιράκ. Η Συρία που ονομαζόταν μέχρι στιγμής «άχρηστη» σε αντίθεση με την παράκτια κατοικημένη Συρία που ονομάζεται «χρήσιμη» από τότε που ξεκίνησε η σύγκρουση, ξαφνικά γίνεται στρατηγική. Έχουμε ήδη αφιερώσει ένα λεπτομερή φάκελο για αυτό το ζήτημα. Ο προβληματισμός παραμένει ίδιος και το ενδιαφέρον για τη περιοχή του Σιντζάρ επίσης μόνιμο. Διότι για να φτάσουν στο Ντέιρ εζ-Ζορ, οι Ιρανοί μπορούν ασφαλώς να περάσουν από το Νότο της Συρίας, όπου ο στρατός του Μπασάρ αλ-Άσαντ έχει ήδη φτάσει τον ιρακινό στρατό, περικυκλώνοντας την αμερικανική βάση του Αλ Τανφ, αλλά η κατάσταση παραμένει κρίσιμη , ιδιαίτερα καθώς το πρωτο-Κράτος Νταές, σίγουρα σε εδαφική υποχώρηση, εξακολουθεί να κατέχει ένα διάδρομο κατά μήκος του Ευφράτη.
Για τη Τεχεράνη, ο καλύτερος δρόμος, επομένως, δεν περνά από τη νότια Συρία, αλλά από τα ανατολικά, μέσω της συριακής πόλη του Ντέιρ εζ-Ζορ, της οποίας το δυτικό τμήμα, πάντα υπό τον έλεγχο του καθεστώτος, είναι περικυκλωμένη από το ισλαμικό Κράτος από το 2012 ή. Ο συριακός στρατός δεν σταματά όμως να τη πλησιάζει ταυτόχρονα από τη Παλμύρα, όπου βρίσκεται προ των πυλών της As-Sukhnah, και από το Βορρά μέσω του δρόμου του Χαλεπίου, παρακάμπτοντας τη Τάμπκα , πόλη του φράγματος αλ-Άσαντ που ανακατέλαβαν οι SDS.
Ο συριακός στρατός θα φτάσει πιθανότατα στο Ντέιρ εζ-Ζορ πριν από τους Κούρδους. Για την μεγάλη πικρία της Ουάσιγκτον, επειδή το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, απαντώντας στα ιρανικά συμφέροντα, θα καταφέρει να αποκαταστήσει στη χώρα του ένα σιιτικό διάδρομο από τη Δύση στην Ανατολή. Οι Ιρανοί θα είναι σε θέση να περάσουν από την ιρακινή περιοχή του Σιντζάρ στο συριακό Ντέιρ εζ-Ζορ πριν να φτάσουν στην ακτή της Μεσογείου.
Αυτός ο δρόμος μέσω της Συρίας του καθεστώτος της Δαμασκού και όχι από τη κουρδική Ροζάβα είναι σίγουρα μια καλύτερη λύση για την Τεχεράνη η οποία δεν επεδίωξε ποτέ – εδώ και αιώνες εξάλλου – να πάει πολύ κόντρα στον Τούρκο αντίπαλο της. Σε σχέση με την Άγκυρα, η Τεχεράνη δείχνει κάποια αντιπαλότητα, σίγουρα, αλλά πρώτα πολύ προσοχή, και η Άγκυρα της την επιστρέφει αμοιβαία.
Αλλά η επιτυχία αυτού του ιρανικού ελιγμού και αυτή η προσεκτική ισορροπία που αναζητείται από την Άγκυρα και τη Τεχεράνη υπονομεύουν τους υπολογισμούς των στρατηγιστών της Ουάσιγκτον…
Η Ουάσιγκτον διαθέτει μόνο ένα στενό περιθώριο ελιγμών
Αυτή η περιφερειακή εικόνα δεν θα ήταν πλήρης χωρίς να αναφέρουμε το ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Σε αυτό το σημείο, η Ουάσιγκτον χρησιμοποιήσε σαφώς το κουρδικό ατού για να πετύχει τους σκοπούς της στο Ιράκ και τη Συρία. Από στρατιωτική άποψη, η στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ τόσο στους YPG όσο και στους Πεσμαργκά είναι οριστική. Εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία, στη Συρία, για να κτίσουν στρατιωτικές βάσεις (πρόσφατα στα βόρεια της Ράκκα), οι οποίες μπορούν να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Φέρεται να έχουν εγκαταστήσει, όπως στο αλ Τανφ στα σύνορα με την Ιορδανία, πολλαπλούς εκτοξευτήρες ρουκετών High MobilityArtillery Rocket System(HIMARS), των οποίων το βεληνεκές – 300 χιλιόμετρα – μπορεί να είναι μια σοβαρή απειλή για το συριακό καθεστώς, αν η ρωσική στρατιωτική παρουσία δεν ήταν ανάλογη για να εξασφαλίσει μια περιφερειακή ισορροπία.
Στο ιρακινό Κουρδιστάν, η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ εγκαταστάθηκε σε μήκος χρόνου από το 2005, ακόμη περισσότερο, μετά τις προετοιμασίες για τη μάχη της Μοσούλης. Αλλά αυτή η υποστήριξη στους Πεσμαργκά με κίνητρο την καταπολέμηση του Νταές και τη συγκράτηση του Ιράν μπορεί να διαταράξει κάποιες περιφερειακές δυνάμεις όπως τη Τουρκία και τα ενδιαφερόμενα Κράτη, στη Βαγδάτη και τη Δαμασκό. Σε γενικές γραμμές, το πεδίο ελιγμού των Ηνωμένων Πολιτειών – των οποίων οι θέσεις τους στη Μέση Ανατολή είναι πολύ σαφείς, ιδίως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, με ένα καθαρό άξονα Ουάσιγκτον-Ριάντ-Τελ Αβίβ – μπορεί να είναι εκ των πραγμάτων αρκετά περιορισμένο.
Η Rosneft στο Κουρδιστάν, το ενεργειακό ατού της Μόσχας
Αντίθετα, η ρωσική επέμβαση στη Συρία, άμεση αλλά επιφυλακτική, δεν έχει παρασύρει τη Μόσχα σε αφγανικό σενάριο βούρκωσης όπως πολλοί ήλπιζαν. Αντίθετα, το Κρεμλίνο ασκεί ολοκληρωμένο ρεαλιστικό ρεαλισμό, που βασίζεται σε κάποια σταθερότητα, αλλά επίσης σε μια μεγάλη πλαστικότητα, επιτρέποντάς του να συνεχίσει να συζητήσει με τις χώρες του Αραβικού Κόλπου, το Ισραήλ και την Τουρκία, ενώ υπερασπίζεται πεισματικά το Ιράν και το συριακό καθεστώς.
Ομοίως, η Μόσχα υποστηρίζει το κεντρικό καθεστώς της Βαγδάτης, αλλά ξέρει επίσης να συνεταιριστεί με τους Ιρακινούς Κούρδους της φατρίας Μπαρζανί. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε εδώ ότι οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν πολύ συχνά το κουρδικό χαρτί στην ιστορία τους, για να ανακόψουν την οθωμανική αυτοκρατορία για παράδειγμα, ή για να παρεμποδίσει, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το φιλο-αμερικανικό Ιράν του Σάχη. Μετά τη πτώση της ΕΣΣΔ, η ρωσική προσέγγιση ήταν ιδιαίτερα στενή με το τουρκικό ΡΚΚ για να αποτρέψει την Τουρκία να βοηθήσει τους ισλαμιστές αντάρτες στη Τσετσενία. Η ρωσική υποστήριξη στο PYD κατά τη διάρκεια της ρωσο-τουρκικής κρίσης του 2015 το μαρτύρησε πρόσφατα ακόμη.
Πρόσφατα, για αυτό το σημείο, θα πρέπει να αναφέρουμε ένα ασθενές σήμα που πέρασε σχεδόν απαρατήρητο, ήτοι την υπογραφή από τη Rosneft μιας πετρελαϊκής συμφωνίας στο ιρακινό Κουρδιστάν. Από τη 1η έως τις 3 Ιουνίου, η περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν (KRG) εκπροσωπήθηκε στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (το ρωσικό Νταβός). Στις 2 Ιουνίου, ο Κούρδος πρωθυπουργός υπέγραψε συμφωνία με τηRosneft για 20 χρόνια. Σύμφωνα με τους όρους της, η Ρωσία θα πρέπει να αγοράσει κουρδικό πετρέλαιο – 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα – και να το διυλίσει στη Γερμανία. Θα πρέπει γι ‘αυτό το σκοπό να επενδύσει 3 δισεκατομμύρια δολάρια στην επικράτεια της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν.
Σύμφωνα με τον Jabbar Καντίρ, πρώην σύμβουλος του Κούρδου πρωθυπουργού BarhamSalih, « οι Ρώσοι βλέπουν τους Κούρδους ως παίκτες-κλειδιά στη μελλοντική περιοχή », επειδή «η Ρωσία πιστεύει ότι το Ιράκ θα διαιρεθεί, αν όχι σε τρία Κράτη, τουλάχιστον σε τρεις ομοσπονδιακές περιοχές ».
« Αυτός είναι ο λόγος που Ρωσία έχει επιβραδύνει τις εργασίες της με την κεντρική κυβέρνηση. Αν η Βαγδάτη αντιτίθεται σε αυτή τη συμφωνία, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν και οι Ρώσοι θα της πουν: « Εσείς κάνετε συμφωνίες με τους Αμερικανούς. Κάνουν έρευνες για πετρέλαιο στην κουρδική περιοχή, εμείς θα κάνουμε το ίδιο », προσθέτει πριν να διευκρινίσει: « Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις πολιτικές προεκτάσεις για όλα αυτά. Μέχρι τώρα, η Τουρκία κατάφερε να διευθύνει τις πετρελαϊκές δραστηριότητες στο Κουρδιστάν και να επιβάλλει τους δικούς της όρους. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τη Rosneft. Για αυτό το λόγο, πρόκειται για ένα σημείο αναφοράς της συμφωνίας για το μελλοντικό Κουρδιστάν ».
Βλέπουμε να εμφανίζεται η στρατηγική της Μόσχας. Ενώ οι ΗΠΑ θα απομονωθούν με το μελλοντικό τους συριακό Κουρδιστάν στην αγκαλιά τους, το οποίο απορρίφθηκε από όλους τους περιφερειακούς παίκτες, ενώ η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσία να βρουν κοινό έδαφος περισσότερο ή λιγότερο ειλικρινές στο Ιράκ, η Ρωσία πραγματοποιεί τη μεγάλη επιστροφή της, για να ζυγίσει ενάντια στην Ουάσιγκτον, εκμεταλλευόμενη την ειδική σχέση της με την Τουρκία και το Ιράν.
Ίσως να είναι εδώ η ουσία της ιστορίας, τόσο σε στρατηγικό όσο και σε ενεργειακό, την οποία αναφέραμε στο λεπτομερή φάκελο μας για το Κατάρ:
Η Ουάσιγκτον χάνει τη μάχη των υδρογονανθράκων στη Μέση Ανατολή ενώπιον ενός εκπληκτικού τούρκου-ιρανικού-ρωσικού- καταριανού κουαρτέτου που διευθύνεται από τη Μόσχα.
Η ιρανοκαταριανή συνεργασία στο κοίτασμα φυσικού αερίου South Pars, καθώς και ο ρωσοτουρκικός αγωγός Turkish Stream αποτελούν τα δύο κύρια σήματα. Η συμφωνία μεταξύ της KRG και της Rosneft πρέπει να γίνει κατανοητή στον απόηχο αυτής της ενεργειακής επανευθυγράμμισης στο Λεβάντε.
Όλα αυτά, ο Μασούντ Μπαρζανί τα γνωρίζει πάρα πολύ καλά. Παρ ‘όλα αυτά, αυτό το παιχνίδι μπιλιάρδου με πολλαπλές μπάντες είναι μια πυριτιδαποθήκη, καθώς η στάθμιση των συμφερόντων είναι πολύπλοκη και επομένως εύθραυστη. Το παραμικρό περιστατικό μπορεί να προκαλέσει τις εχθροπραξίες και να αποσταθεροποιήσει τις πρόσκαιρες συμμαχίες.
Ένα σημείο δεν πρέπει να υποτιμηθεί: το Νταές σίγουρα ωθήθηκε πίσω στην έρημο, αλλά για να αποσπαστεί από τα οχυρά του, οι ζημιές που προκλήθηκαν ήταν τεράστιες στα σουνιτικά εδάφη του Ιράκ. Ακριβώς όπως στη Μοσούλη, δεν είναι παρά ερείπια και ανεξιχνίαστη ανθρώπινη δυστυχία.
Η αντιπαλότητα μεταξύ Σιιτών και Κούρδων μπορεί να εκτρέψει τους μεγάλους παίκτες από τον επιθυμητό τελικό στόχο τον οποίον είχε επισημάνει ο στρατάρχη Lyautey στην εποχή του.
Ποια θα είναι τελικά η ανάπτυξη του τρίτου μέρους του Ιράκ, του σουνιτικού Ιράκ, του οποίου η Μοσούλη, ακριβώς, μπορεί να γίνει η πρωτεύουσα, αυτή η πόλη από την οποία προέκυψε το Νταές;
Διότι, αν δεν (επανα-) επιτευχθεί μια ισορροπία των περιφερειακών σχέσεων εξουσίας στο Ιράκ, ο εμφύλιος πόλεμος θα είναι αναπόφευκτος.
Errare humanum est, sed perseverare diabolicum .
Η Καρολίν Γαλακτερός, είναι Διδάκτωρ της πολιτικής επιστήμης, παλαιά ακροάτρια του IHEDN(Institut des hautes études de défense nationale), δίδαξε τη στρατηγική και την ηθική στο σχολείο πολέμου της Γαλλίας και στο HEC (Hautes Etudes Commerciales). Συνταγματάρχης σε εφεδρεία , διευθύνει σήμερα την επιχείρηση παροχής συμβούλων PLANETING και συντάσσει το χρονικό «Κατάσταση πνεύματος, πνεύμα του Κράτους» στην εφημερίδα Point.fr. Έχει εκδώσει τα βιβλία «Τρόποι του κόσμου. Τρόποι του πολέμου» (éd. Nuvis, 2013) και «Πόλεμος, τεχνολογία και κοινωνία» (με τους R. Debray και V. Desportes, éd. Nuvis, 2014). Πολεμολόγος, ειδική στη γεωπολιτική και στη στρατηγική νοημοσύνη, περιγράφει χωρίς περιστροφές αλλά με ακρίβεια τα νέα ρήγματα που απεικονίζουν τον κόσμο του σήμερα.
Μετάφραση στα ελληνικά από Κριστιάν Άκκυριά για τον Ινφογνώμονα Πολιτικά, Αθήνα, 24.7.2017
Η Καρολίν Γαλακτερός, είναι Διδάκτωρ της πολιτικής επιστήμης, παλαιά ακροάτρια του IHEDN(Institut des hautes études de défense nationale), δίδαξε τη στρατηγική και την ηθική στο σχολείο πολέμου της Γαλλίας και στο HEC (Hautes Etudes Commerciales). Συνταγματάρχης σε εφεδρεία , διευθύνει σήμερα την επιχείρηση παροχής συμβούλων PLANETING και συντάσσει το χρονικό «Κατάσταση πνεύματος, πνεύμα του Κράτους» στην εφημερίδα Point.fr. Έχει εκδώσει τα βιβλία «Τρόποι του κόσμου. Τρόποι του πολέμου» (éd. Nuvis, 2013) και «Πόλεμος, τεχνολογία και κοινωνία» (με τους R. Debray και V. Desportes, éd. Nuvis, 2014). Πολεμολόγος, ειδική στη γεωπολιτική και στη στρατηγική νοημοσύνη, περιγράφει χωρίς περιστροφές αλλά με ακρίβεια τα νέα ρήγματα που απεικονίζουν τον κόσμο του σήμερα.
Μετάφραση στα ελληνικά από Κριστιάν Άκκυριά για τον Ινφογνώμονα Πολιτικά, Αθήνα, 24.7.2017
