Από τη Μυροφόρα Παπαδοπούλου, μέλος της Ομάδας Συνεντεύξεων για το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022.
Στο πλαίσιο των δράσεων της SAFIA, ο Αντιστράτηγος (εα) Ηλίας Α Λεοντάρης παραχώρησε συνέντευξη με θέμα τις εξελίξεις στη στρατιωτική διπλωματία και στην αμυντική βιομηχανία στον απόηχο των νέων αμυντικών Συμφωνιών, στις 28 Φεβρουαρίου 2022. Το συγκεκριμένο απόσπασμα αποτελεί το δεύτερο μέρος της συνέντευξης.
Ο Στρατηγός Λεοντάρης, είναι Επίτιμος Διοικητής 1ης ΣΤΡΑΤΙΑΣ και Τέως Αρχηγός ΓΕΕΦ. Έχει τιμηθεί με όλες τις διακρίσεις που προβλέπονται από την ελληνική πολιτεία για το βαθμό και την υπηρεσία του στις Ένοπλες Δυνάμεις, με μετάλλια του ΝΑΤΟ για τις υπηρεσίες του στις Επιχειρήσεις Υποστήριξης της Ειρήνης, καθώς και μετάλλια άλλων χωρών και οργανισμών. Είναι Σύμβουλος Διοίκησης της Ratio Legal Services.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι εξελίξεις στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έχουν ενταθεί με πολλούς να υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ένα νέο πιο ενεργό κεφάλαιο. Οι διαδοχικές αλλαγές στη διεθνή πολιτική σκηνή και δη στην εγγύτερη περιοχή απαιτούν εγρήγορση, καθώς υπάρχουν έντονες ζυμώσεις και μεταβολές σε όλους τους τομείς. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, καλούνται να εξασφαλίσουν και να ισχυροποιήσουν τις θέσεις και τα εθνικά μας συμφέροντα, να αντιμετωπίσουν τις διεθνείς εξελίξεις και εναλλαγές αλλά και να αξιοποιήσουν τις νέες Αμυντικές Συμφωνίες.
Με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία, πιστεύετε ότι θα υπάρξει ένα νέο θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;
Δεν προλαβαίνουμε τις εξελίξεις πλέον και πραγματικά κανείς δεν ξέρει ποιες είναι οι τελευταίες. Κάθε «λεπτό» αλλάζουν και κάθε λεπτό προστίθενται νεκροί, πρόσφυγες, αβεβαιότητα και ανασφάλεια για την επόμενη μέρα. Ωστόσο, θεωρώ ότι δεν πρέπει να συνδέουμε με την κρίση στην Ουκρανία με το οποιοδήποτε θερμό, ψυχρό ή χλιαρό ή όπως κι αν το ονομάσουν, επεισόδιο της χώρας μας την Τουρκία.
Οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, που χαρακτηρίζονται από την ένταση του κάθε επεισοδίου, δεν είναι κάτι που συνδέεται με άλλες καταστάσεις: είναι ένα αυτοτελές, θα έλεγα, επεισόδιο, το οποίο ανακάλυψε η Τουρκία κάποια στιγμή στη δεκαετία του ‘70, όταν τότε έγιναν οι πρώτες ενέργειες για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην περιοχή της Καβάλας, στον Πρίνο.
Ακολούθησαν τα γεγονότα στην Κύπρο και στη συνέχεια έχουμε όλη αυτή την εξέλιξη, από το 1974 και μετά με διακυμάνσεις στην ένταση, άλλοτε εντονότερη άλλοτε χαμηλότερη και θα μπορούσα να πω ότι όλο αυτό που ζούμε εμείς οι μεγαλύτεροι από το ‘74 μέχρι σήμερα είναι αυτό που όλοι οι αναλυτές περιγράφουν ως υβριδικός πόλεμος. Μέσα σε αυτόν τον πόλεμο υπάρχουν τα επεισόδια που κάποιοι τα χαρακτηρίζουν ως θερμά και κάποιοι ως φυσιολογικά.
Προσωπικά, δεν συντάσσομαι με τον όρο “θερμό επεισόδιο”. Και τούτο διότι δεν υπάρχει ορισμός για το τι είναι το θερμό επεισόδιο και από τι χαρακτηρίζεται. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι θερμό επεισόδιο έχουμε όταν έχουμε απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής ή την κατάρριψη ενός αεροσκάφους ή τη βύθιση ενός πλοίου. Ωστόσο δεν υπάρχει κάποιος ορισμός για το θερμό επεισόδιο που να έχει γίνει αποδεκτός από τη διεθνή κοινότητα.
Ανέφερα όμως ότι υπάρχει σε εξέλιξη μια ένταση και ένα επεισόδιο ήπιας μορφής μπορεί, από ένα λάθος χειρισμό, από μια λάθος ενέργεια, από μια λάθος απόφαση, μια λάθος εκτίμηση μπορεί να οδηγήσει στην κλιμάκωση της μιας κατάστασης και η κλιμάκωση αυτή να οδηγήσει σε αποτελέσματα στην απώλεια ανθρώπινων ζωών και την καταστροφή μέσων και εγκαταστάσεων.
Για να το απλοποιήσω λίγο περισσότερο, είχαμε το 2020 τη σύγκρουση της φρεγάτας Λήμνος με την τουρκική Kemal Reis. Ευτυχώς είπαν όλοι ότι περιορίστηκε σε κάποιες υλικές ζημιές, μεγάλες για την τουρκική φρεγάτα, η οποία τέθηκε εκτός υπηρεσιακής ικανότητος, αλλά το ευτυχές ήταν ότι δεν τραυματίστηκε κανένας. Εκείνο το επεισόδιο λοιπόν, που έγινε από έναν ατυχή ή σκόπιμο -χαρακτηρίστηκε ατυχής αλλά κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να είναι σκόπιμος- ελιγμό του κυβερνήτη της τουρκικής φρεγάτας. Εάν η τουρκική φρεγάτα οδηγούνταν στο βυθό της Μεσογείου, τι επεισόδιο θα ήταν;
Όταν σε μια περιοχή 20-30 τετραγωνικών μιλίων αναπτύσσονται 15-20 ναυτικές μονάδες και ταυτόχρονα πετάνε 15-20 αεροσκάφη και ελικόπτερα εκεί θα πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε πως θα μπορούσε μια λάθος κίνηση ή μια απόφαση να οδηγήσει στην κλιμάκωση της κρίσης και στα αρνητικά αποτελέσματα που δεν ξέρεις που θα σταματήσουν μετά.
Το θερμό επεισόδιο λοιπόν , υπό την έννοια αυτή, μπορεί να συμβεί κάθε στιγμή. Κανείς δε μπορεί να μας απαντήσει τι εννοεί ως θερμό επεισόδιο. Για αυτό δε θα πρέπει να περιοριζόμαστε μόνο στον ορισμό του αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την εξέλιξη της όποιας κρίσης είναι σε εξέλιξη. Να προσαρμοστούμε στην παρακολούθηση της κατάστασης, να κάνουμε διαρκώς τις εκτιμήσεις μας, να είμαστε έτοιμοι για το απροσδόκητο και να έχουμε έτοιμα σενάρια ή σχέδια για την αντιμετώπισης της κάθε κατάστασης. Να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε το επόμενο βήμα και να σχεδιάζουμε βάσει σεναρίων και όχι με προβλέψεις και μελλοντολογία, δηλαδή τι θα μπορούσε να συμβεί!
Με αφορμή τα όσα γίνονται στην Ουκρανία, πιστεύετε ότι είχε δίκαιο ή άδικο ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, που δήλωσε ότι « η Συμμαχία του ΝΑΤΟ, είναι εγκεφαλικά νεκρή»;
Αναφέρθηκα και νωρίτερα στο ΝΑΤΟ. Θεωρώ ότι ως στρατιωτικός οργανισμός ήταν και διατηρεί ακόμα τις αρχές του και ως μηχανισμός λειτουργεί σαν μια καλή μηχανή. Αυτό είναι το ένα μέρος. Αν πάμε πίσω στους σκοπούς της δημιουργίας αυτής της συμμαχίας, να επισημάνω εδώ ότι είναι ο μόνος οργανισμός, παγκοσμίως, που χρησιμοποιεί τη λέξη συμμαχία. Το άρθρο 5 του καταστατικού του προβλέπει ότι όλοι σύμμαχοι πρέπει να συνδράμουν την άμυνα μιας χώρας μέλους σε περίπτωση προσβολής από άλλη χώρα εκτός ΝΑΤΟ. Αυτό δεν υπάρχει σε κανέναν άλλο οργανισμό.
Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση της Σοβιετικής απειλής, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά το ’47, που άρχισε στην ουσία ο Ψυχρός Πόλεμος με το διαμερισμό του κόσμου και τις σφαίρες επιρροής της κάθε τότε αναδυόμενης δύναμης και υπερδύναμης. Η Σοβιετική Ένωση ήταν μια απειλή για το δυτικό κόσμο, οπότε έπρεπε να δημιουργηθεί το αντίπαλο δέος. Κι αυτό ήταν το ΝΑΤΟ με τη Συνθήκη της Ουάσιγκτον το 1949, Δώδεκα χώρες στην αρχή και ακολούθως άρχισε η προσχώρηση νέων χωρών. Το 1952 ήταν η σειρά της Ελλάδας (ταυτόχρονα με την Τουρκία) και έφτασε σήμερα να αριθμεί 30 χώρες.
Η μεγάλη αλλαγή και αύξηση των χωρών συνέβη μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Όταν λοιπόν, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 διαλύθηκε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και η Σοβιετική Ένωση, θεωρήθηκε ότι εξέλειπε ο εχθρός και έγιναν πολλές συζητήσεις για το κατά πόσο αυτός ο οργανισμός (το ΝΑΤΟ) πλέον έχει λόγο ύπαρξης. Τότε λοιπόν αναζητήθηκαν νέοι ρόλοι, νέος σκοπός στην ύπαρξη αυτής της συμμαχίας και σαν από μηχανής θεός ήρθαν οι επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν μετά από τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και το ΝΑΤΟ με τη σύμφωνη γνώμη και τις αποφάσεις του ΟΗΕ, ανέλαβε επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν. Με έναν τρόπο ιδιαίτερο ενεπλάκη και στην ανασύσταση του Ιράκ. Νωρίτερα από αυτά, είχαμε δει την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία, μια ενέργεια που έχει καταδικαστεί από πολλές χώρες. είδαμε διάφορες φάσεις που από πολλούς θεωρήθηκε ότι αναζητεί το ρόλο και το λόγο της ύπαρξής του και κάνει κινήσεις τέτοιες για να επικρατήσει και να συνεχίσει να λειτουργεί.
Αν θέλετε την άποψή μου, ορθώς διατηρήθηκε. Το λάθος είναι ότι δεν προσαρμόστηκε γρήγορα στα νέα δεδομένα. Είναι γεγονός ότι δείχνει κάποια στοιχεία κούρασης λόγω της γραφειοκρατίας, τις διαφορετικές τάσεις και συμφέροντα των 30 χωρών. Αυτή η διαδικασία λοιπόν έχουν δώσει σε αυτό τον οργανισμό μια φαινομενική ενότητα. Στο παρελθόν το ΝΑΤΟ, σε ό,τι αφορά στην Ευρώπη, ήταν μοιρασμένο σε Βορρά και Νότο και υπήρχε μια αντιπαλότητα των χωρών του βορρά (πλούσιες χώρες πιο ανεπτυγμένες) σε σχέση με τις νότιες φτωχές χώρες. Αυτό άλλαξε στο τέλος γιατί το ΝΑΤΟ πλέον είναι γεωγραφικά μια περιοχή. Οι αντιπαλότητες περιορίστηκαν, αλλά δεν εξέλειπαν και ασφαλώς υπάρχουν τα εθνικά συμφέροντα των χωρών. Άλλα είναι τα συμφέροντα των χωρών της Βαλτικής, άλλα είναι τα συμφέροντα των χωρών του Βίσεγκραντ, άλλα είναι τα συμφέροντα του νότου συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, άλλα είναι τα συμφέροντα της Τουρκίας ή των ΗΠΑ και του Καναδά. Οπότε, όλο αυτό το πλέγμα δε μπορεί να ταυτιστεί σε μια κατεύθυνση.
Σήμερα κι αν ακόμη δεν υπάρχει απειλή για την άμυνα της μιας χώρας, θεωρώ ότι ένας οργανισμός όπως το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αναβαθμιστεί και να συνεισφέρει στον τομέα της ασφάλειας των χωρών μελών του. Υπάρχει η υποδομή και ο μηχανισμός χρειάζεται να αναπτυχθεί και το αντίστοιχο δόγμα χωρίς να παραλείπεται η κύρια αποστολή του. Είπαμε πολλές φορές ότι οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και το μέλλον δεν προβλέπεται, αλλά πρέπει να σχεδιάζεται.
Για να μη θεωρηθεί ότι αποφεύγω το σχόλιο για τη δήλωση Μακρόν, ίσως να ήταν λίγο τραβηγμένη γιατί εγκεφαλικά νεκρός σημαίνει ότι οι άνθρωποι που δουλεύουν εκεί είναι εγκεφαλικά νεκροί. Δεν πιστεύω ότι είναι, θα μπορούσα να πω ότι σαν ένας πολυπρόσωπος οργανισμός και με δεδομένη τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά και με κάποιες αποφάσεις του, φαίνεται ότι έχει χάσει κάτι από την αξιοπιστία του. Για να είμαι πιο σαφής και αναφέρομαι στη σημερινή κατάσταση, πιστεύω ότι ο νυν Γενικός Γραμματέας δεν κατάφερε να κρατήσει το Θεσμό του Γενικού Γραμματέα στο επίπεδο που πρέπει, δεν κατάφερε να είναι αμερόληπτος, δεν κατάφερε να παίρνει σαφείς θέσεις. Προσπάθησε με την τακτική των ίσων αποστάσεων να προκαλεί εντάσεις και ασφαλώς δυσπιστία προς το πρόσωπό του, που δυστυχώς αντανακλά και στον οργανισμό στο σύνολό του.
Οι ίσες αποστάσεις είναι ένας «ωραίος τρόπος», αλλά θα πρέπει να είσαι και αντικειμενικός. Όχι να κινείσαι από άλλες πιέσεις ή συμφέροντα.
Επιμένω λοιπόν ότι το ΝΑΤΟ έχει ρόλο. Κατά καιρούς, πέραν της ασφάλειας καθαυτής, συζητήθηκε ο ρόλος του στην ασφάλεια της ενέργειας, εννοώ των υποδομών για τη μεταφορά της ενέργειας, για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, για την αντιμετώπιση της διακίνησης των όπλων μαζικής καταστροφής κλπ.
Ήδη ακούτε κι εσείς ότι ένας λόγος για αυτό που γίνεται στην Ουκρανία είναι και η τάση της συμμαχίας αυτής να επεκτείνεται προς στα ανατολικά και να απειλεί την ασφάλεια μιας άλλης σοβαρής χώρας που είναι η Ρωσία. Αν και δεν έχει καταγραφεί κάπου το ΝΑΤΟ φέρεται ότι διαβεβαίωσε τη Ρωσία ότι δε θα επεκταθεί προς τα ανατολικά. Εδώ λοιπόν φαίνεται ότι δεν εκτιμήθηκαν σωστά οι αντιδράσεις της Ρωσίας. Και γι’ αυτό δεν αποκλείονται και αρνητικές εξελίξεις.
Θεωρώ ότι υπάρχει δυνατότητα να υποστηριχθεί η Ουκρανία και δεν είναι απαραίτητο αυτή η χώρα να είναι μέλος της Ε.Ε. ή του ΝΑΤΟ. Αν θίγεται η ασφάλεια της Ευρώπης και υπάρχει διάθεση να υποστηριχθεί η Ουκρανία, αυτό μπορεί να γίνει σε διμερές ή και πολυμερές πλαίσιο. Δε μας εμποδίζει κανείς να βοηθάμε μια χώρα και να τη στηρίζουμε με όλες τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου. Οι κυρώσεις προς τη Ρωσία είναι ένα μέτρο, με οικονομικές ασφαλώς συνέπειες για την Ευρώπη, αλλά δεν πρέπει η Ουκρανία είναι μείνει μόνη της. Πολύ δε περισσότερο όταν θεωρεί ότι υφίσταται τις συνέπειες της επιθυμίας της να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.
Θεωρείτε ότι η ελληνική στρατιωτική διπλωματία είναι καλά προετοιμασμένη;
Η ελληνική στρατιωτική διπλωματία δεν είναι μια ανεξάρτητη λειτουργία. Η στρατιωτική διπλωματία ή μάλλον η αμυντική διπλωματία, όπως λέγεται καλύτερα, είναι μέρος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Σ’ αυτήν τον πρώτο ρόλο έχει ο το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, σε ό,τι αφορά τις πολιτικές και οι Ένοπλες Δυνάμεις σε ό,τι αφορά στην αμυντική συνεργασία στο επίπεδο εκπαιδεύσεως, ασκήσεων, ανταλλαγής πληροφοριών, τεχνογνωσίας, και βεβαίως συμμετοχής στις επιχειρήσεις.
Έχουμε αποδείξει με την παρουσία μας, την αξιοπιστία μας και αυτό δε το λέω επειδή προέρχομαι από τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά από τα αποτελέσματα και τις κριτικές των άλλων χωρών.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Κορέα αναφέρεται ως πρώτη επιχείρηση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων ως μέρος της αμυντικής διπλωματίας. Κατά τη δική μου γνώμη, ωστόσο, η πρώτη επιχείρηση ειρηνευτικής αποστολής στο πλαίσιο της στρατιωτικής διπλωματίας, θεωρώ ότι ήταν η αποβίβαση των στρατευμάτων μας στη Σμύρνη το 1919. Ως εκεί όμως όχι οι μετέπειτα επιχειρήσεις.
Άρα λοιπόν έχουμε μια μακρά ιστορία, έχουμε δώσει μαθήματα και δείγματα γραφής από τη συμμετοχή μας με όποιον τρόπο κι αν συμμετείχαμε, στην Κορέα, στην Αφρική, στο Αφγανιστάν, στις αποστολές επιτήρησης, παρατήρησης ή εφαρμογής των Συνθηκών του ΟΗΕ, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Αλβανία, στο Κόσοβο, που ήταν η μεγαλύτερη δύναμη που στείλαμε ποτέ σε επίπεδο Ταξιαρχίας. Με την εκπαίδευση, τη σοβαρότητα, την ωριμότητα και με τα αποτελέσματα που είχαν ανέδειξαν τις δυνατότητες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Κι αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σε όλες αυτές τις αποστολές η μόνη ανθρώπινη απώλεια ήταν ο υπαξιωματικός, που έχασε τη ζωή του στη Σομαλία.
Είμαστε λοιπόν προετοιμασμένοι, υπάρχει εμπειρία, υπάρχει γνώση. Αν με ρωτήσετε εάν έχει αξιοποιηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε, μπορώ ειλικρινώς να σας πω ότι δεν έχει αξιοποιηθεί στο βαθμό που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και να έχει καλύτερο αποτέλεσμα, και γιατί όχι να αποτελεί και ένα εργαλείο διπλωματικής πίεσης η συμμετοχή μας σε όλες αυτές τις επιχειρήσεις. Επαναλαμβάνω όμως, η αμυντική διπλωματία δεν εξαντλείται μόνο στην παρουσία των στρατιωτικών δυνάμεων, αναπτύσσεται σε ένα άλλο πλέγμα δραστηριοτήτων που έχουν σχέση ασφαλώς με τη λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και με την παροχή εκπαίδευσης σε άλλες χώρες και τη μεταφορά της δικής μας τεχνογνωσίας, εμπειρίας, παράδοσης, ιστορίας και κουλτούρας, κι έτσι ενισχύουμε το ρόλο της διπλωματίας και της εξωτερικής πολιτικής.
Νομίζω ότι είναι ένα καλό εργαλείο και πρέπει να αξιοποιεί η κάθε Κυβέρνηση κι είμαι βέβαιος ότι μόνο οφέλη θα έχουμε. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσω και την απάντηση στην ερώτησή σας για το εάν θα αποσταλούν ή όχι στρατεύματα στις χώρες στις περιοχές του Σαχέλ. Νομίζω ότι είναι μια καλή ευκαιρία για την παρουσία της χώρας, όπως κάνουν και πολλές πολύ μικρότερες της Ελλάδας χώρες. Επιδιώκουν έστω και με δύο στελέχη να έχουν έστω αναρτημένη τη σημαία σε κάποια περιοχή του κόσμου και να φαίνεται η συμμετοχή και η παρουσία της χώρας.
Ήδη με τις νέες αμυντικές Συμφωνίες έχουν αρχίσει τα πρώτα δείγματα εκσυγχρονισμού στο Ναυτικό και στην Αεροπορία. Με το Στρατό Ξηράς θα γίνουν αντίστοιχες ενέργειες; Εξοπλιστικά τι θα αναβαθμίσει και αυτό το Σώμα κατ’ αντιστοιχία με τα άλλα δύο;
Ως προς το ερώτημα εάν θα γίνουν ή όχι, εικάζω ότι θα γίνουν. Οι αμυντικές συμφωνίες, που δείχνουν την αναβάθμιση του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, είναι στη σωστή κατεύθυνση στη σημερινή εποχή. Αυτό που όλοι συζητάνε για τον επόμενο πόλεμο ή για όποιον επόμενο θεωρεί ο καθένας, η αεροναυτική διάσταση έχει και θα έχει τον πρώτο ρόλο και σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να προσθέσουμε επίσης τον κυβερνοχώρο και το διάστημα. Και σε αυτές τις δύο περιοχές, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς.
Πρόσφατα δημιουργήθηκε και διοίκηση για το διάστημα. Θα μου πείτε, θα στείλει η Ελλάδα δορυφόρο. Η Ελλάδα στέλνει δορυφόρους αλλά δεν είναι απαραίτητο να αποκτήσει τα δικά της μέσα εκτόξευσης. Ασφαλώς και υπάρχουν δορυφόροι στο διάστημα που λειτουργούν για ελληνικά συμφέροντα, είτε εταιρειών είτε της χώρας. Οπότε κι εδώ είμαστε στη σωστή κατεύθυνση.
Τι πρέπει να γίνει για το στρατό, και ασφαλώς πιστεύω ότι θα γίνει. Απλά θέλει το χρόνο του γιατί υπήρξε ένα χρονικό διάστημα σχεδόν 20 ετών που όλη αυτή η διαδικασία των εξοπλισμών είχε ατονήσει δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα. Αδικαιολόγητα κατά τη γνώμη μου. Ήταν λάθος να βλέπουμε μόνο την οικονομική διάσταση και να παραλείπεται η διάσταση της επιχειρησιακής ικανότητας των Ενόπλων Δυνάμεων. Ένα οπλικό σύστημα ή κάθε οπλικό σύστημα έχει έναν κύκλο ζωής. Αυτός ο κύκλος ζωής εξαντλείται σε ένα χρονικό βάθος 30, 40, 50 ετών. Οπότε, έχοντας υπόψη και τη διαδικασία που ισχύει στη χώρα σου για να προμηθευτείς κάτι θα πρέπει να σχεδιάζεις την αναβάθμιση ή ανανέωση του οπλοστασίου ανάλογα. Όταν ξέρεις λοιπόν ότι αυτή η διαδικασία (διαγωνισμοί, διαπραγματεύσεις, ενστάσεις, χρόνος παραγωγής και παράδοσης κλπ), διαρκεί 5 ή 15 χρόνια, δηλαδή όταν παραγγέλνεις ένα οπλικό σύστημα δε θα το πάρεις αύριο το πρωί, θα το πάρεις σε κάποια χρόνια, κι αν σε αυτό προσθέσεις και την ανάγκη ότι για να είναι επιχειρησιακό ένα σύστημα θα πρέπει το προσωπικό να εκπαιδευτεί σε αυτό, εάν λοιπόν ενταχθούν όλες αυτές οι χρονικές λεπτομέρειες, θα έπρεπε κάθε μέρα κάτι να γίνεται για να συντηρείται η επιχειρησιακή ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων στο υψηλό επίπεδο σε αυτό που απαιτεί η υφιστάμενη απειλή.
Αυτό δεν έγινε, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν μεγάλες ανάγκες σε μικρό χρόνο, άρα θα έχει και μεγαλύτερο κόστος. Τα αεροσκάφη αλλά και οι φρεγάτες θα έρθουν το 2025. Άρα, λοιπόν, για κάποια χρόνια εκτιμώ ότι δεν είμαστε εκεί που θα θέλαμε, ή μάλλον εκεί που θα έπρεπε να είμαστε. Οπότε θα πρέπει να επιταχυνθεί η διαδικασία και για τα εξοπλιστικά προγράμματα του στρατού ξηράς.
Ο επόμενος πόλεμος δεν είναι μακριά, αν και κατά τη γνώμη μου είναι η συνέχεια αυτού που έχουμε τώρα. Όπως σας είπα στην αρχή, είναι ένας υβριδικός πόλεμος που του λείπει η ένταση στη συμβατική του διάσταση, με τον όρο συμβατική διάσταση εννοώ την εμπλοκή των στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά αυτό όπως βλέπουμε σε κάθε στιγμή μπορεί να αλλάξει.
Σε κάθε περίπτωση όμως ο «επόμενος πόλεμος» έχει απαιτήσεις μεγάλων αποστάσεων, είτε είναι πύραυλοι, είτε είναι βλήματα, έχει την ανάγκη μεγαλύτερης αμυντικής θωράκισης για την προστασία των οπλικών συστημάτων και των μέσων που μεταφέρουν προσωπικό. Δηλαδή έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την τεχνολογία. Γι’ αυτό θα πρέπει να αξιοποιήσουμε όλη τη δυνατότητα της τεχνολογίας. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και ο στρατός ξηράς, υπάρχουν και εκεί ανάγκες και σε συστήματα επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένων των UAVs, και σε συστήματα αντιαεροπορικής και αντιαρματικής άμυνας μεγάλου βεληνεκούς και αντίστοιχα στο πυροβολικό και βεβαίως στα οχήματα που μεταφέρουν το προσωπικό με μεγαλύτερη θωράκιση και με μεγαλύτερη δύναμη πυρός για να υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια. Νομίζω ότι κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά θα πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψη και τις δυνατότητες της οικονομίας και τις ανάγκες βεβαίως που έχει η χώρα σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της παιδείας, της υγείας, των υποδομών, και σε όλους τους άλλους τομείς του οικονομικού συστήματος. Επιτακτική ανάγκη λοιπόν ο ορθός σχεδιασμός και η εφαρμογή των προγραμμάτων.
Το Μάρτιο του 2020, η Ελλάδα έδειξε ότι επιχειρησιακά, επί του πεδίου ήταν προετοιμασμένη. Πιστεύετε ότι σε ανάλογες ή και σε πιο επικίνδυνες καταστάσεις θα αντιδράσει εξίσου καλά ή και καλύτερα;
Το βέβαιο είναι ότι θα αντιδράσει καλύτερα, γιατί υπάρχει ήδη εμπειρία.
Ωστόσο όμως αυτό που είδαμε το 2020 έχει δυο διαστάσεις. Η μια διάσταση ήταν ένας αριθμός 100.000 περίπου μεταναστών, προσφύγων και λαθρομεταναστών από την Τουρκία με πρόθεση να περάσουν τα σύνορα και να εισέλθουν στην Ελλάδα και η άλλη διάσταση ήταν αυτό που είδαμε να εξελίσσεται στην ανατολική Μεσόγειο με τις παράνομες έρευνες της τουρκικής κυβέρνησης.
Και στις δυο περιπτώσεις απεδείχθη η ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων, κι όχι μόνο η ετοιμότητα στην αντίδρασή τους, απεδείχθη η δυνατότητα να συντηρούν τέτοιες επιχειρήσεις και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η επιχείρηση στη θάλασσα ήταν ασφαλώς πιο κοντά στο στρατιωτικό, η επιχείρηση όμως στον Έβρο ανέδειξε μια ακόμη διάσταση, ότι μπορούν οι ένοπλες δυνάμεις να συνδράμουν το έργο της Πολιτείας και στον τομέα της ασφάλειας, διότι οι δυνατότητες των αστυνομικών δυνάμεων σε εκείνη την περιοχή δεν ήταν επαρκείς για να αντιμετωπίσουν αυτή την απειλή. Ο σωστός λοιπόν συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών και των οργανισμών του κράτους, των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων ανέδειξαν αυτή τη δυνατότητα και έφεραν το αποτέλεσμα που έφεραν και βεβαίως ενεργοποίησαν και το ενδιαφέρον της Ευρώπης για να αντιληφθεί τι σημαίνει ο όρος εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης και πώς πρέπει να τα διαχειρίζεται και ποιες είναι οι απειλές. Κάτι που σε εκείνη τη χρονική περίοδο δε το βλέπαμε. Ως Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς στην Κύπρο, ανέδειξα στους στρατιωτικούς θεσμούς της Ευρώπης την απειλή της λαθρομετανάστευσης. Πολλοί στην Ευρώπη δεν είχαν αντιληφθεί ακόμα ότι η Κύπρος είναι ευρωπαϊκή χώρα και ότι οι μετανάστες έρχονται μέσω Τουρκίας στην Κύπρο. Σήμερα παρατηρούμε ότι κι αυτό άλλαξε και η Ευρώπη εισήγαγε μια άλλη διαδικασία αντιμετώπισης αυτής της απειλής.
Η μετανάστευση είναι ένα οικονομικό φαινόμενο και θα πρέπει να διαχωρίσουμε τους μετανάστες από τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες εγκατέλειψαν τον τόπο τους χωρίς τη θέλησή τους, ενώ οι μετανάστες μετακινούνται για την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Την αδυναμία αυτή των ανθρώπων και των δύο κατηγοριών εκμεταλλεύονται οι διακινητές και ανέπτυξαν διεθνή δίκτυα διακίνησης με υπέρογκα χρηματικά οφέλη. Οι διακινητές χρησιμοποιούν τους ανθρώπους και απαιτούν ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό, για να έρθουν στην Ευρώπη και τους υπόσχονται αυτά που ονειρεύονται. Στο τέλος οι άνθρωποι βρίσκονται σε σκηνές και σε παραπήγματα μέχρι να φτάσουν στο όνειρο της ζωής τους, που είναι οι ανεπτυγμένες χώρες.
Απεδείχθη ότι οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έχουν τη δυνατότητα και να αντιμετωπίσουν περιστατικά έξω από το καθαυτό έργο των ενόπλων δυνάμεων, έχουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται με τα σώματα ασφαλείας και τις άλλες υπηρεσίες του κράτους, έχουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται με διεθνείς οργανισμούς για να φέρουν το αποτέλεσμα που θέλουν, είτε είναι υποδομές, είτε είναι υποστήριξη.
Εκείνο όμως που είναι σημαντικό, κι όσο ο καιρός περνάει οι απαιτήσεις μεγαλώνουν, είναι ότι θεωρώ πως θα πρέπει κι από τη μεριά της Πολιτείας να βρεθεί ο τρόπος εκείνος που οι ένοπλες δυνάμεις θα επικεντρωθούν περισσότερο στο καθαυτό έργο τους και θα πρέπει ο κάθε φορέας να αναλάβει το δικό του ρόλο.
Η κρίση του Μαρτίου, σε ό,τι αφορά στον Έβρο και τους μετανάστες, σε άλλες χώρες είναι έργο της συνοριοφυλακής και όχι των ενόπλων δυνάμεων. Κι αυτό δε το λέω για να μην κουράζονται οι ένοπλες δυνάμεις, αλλά όταν έναν οργανισμό τον αποπροσανατολίζεις από το κύριο έργο του, θα πρέπει να είσαι έτοιμος να δεχτείς και τις συνέπειες αυτής της παρέκκλισης.
Θα πρέπει ο κάθε φορέας να είναι επικεντρωμένος στο έργο του και να αναπτύσσουμε τη δυνατότητα της συνεργασίας όταν αυτό απαιτείται. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν πρέπει να είναι η εύκολη λύση για κάθε τύπου πρόβλημα που συναντά η χώρα, και το είδατε και στην τελευταία φυσική καταστροφή με τα χιόνια στην Αττική Οδό, που πήγαν τμήματα των ενόπλων δυνάμεων για να απεγκλωβίσουν ενώ υπάρχει μηχανισμός του κράτους που θα έπρεπε να λειτουργήσει, αλλά…. Κάθε οργανισμός και φορέας του κράτους πρέπει να κάνει το έργο του κι όταν οι δυνατότητές του εξαντλούνται, τότε όλο το κράτος πρέπει να συνδράμει αυτή την προσπάθεια.
Τι αποκομίζει η Ελλάδα από την αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης;
Αναφέρθηκα στην Αλεξανδρούπολη στην ερώτησή σας που αφορούσε στην αναθεώρηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας με τις ΗΠΑ, η οποία επεκτάθηκε και ως προς τη χρονική της διάρκεια και ως προς τις περιοχές όπου θα αναπτύσσονται δραστηριότητες των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Νομίζω ότι αυτό καθαυτό το γεγονός αναδεικνύει το στρατηγικό ρόλο της περιοχής της Αλεξανδρούπολης και πόσο σημαντική είναι η περιοχή για να κινηθεί κάποιος από εκεί προς την περιοχή της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Αυτό αξιοποιεί η επιλογή της αμερικανικής πολιτείας να αναπτύξει αυτή τη δραστηριότητα στην Αλεξανδρούπολη κι από εκεί να μετακινεί τις δυνάμεις της προς την περιοχή της ανατολικής Ευρώπης.
Αυτό συνδυάζεται και με μια απόφαση της ΕΕ για την κατασκευή της Καρπαθίας Οδού, που θα διατρέχει τα Καρπάθια όρη και θα φτάνει μέχρι τη Βαλτική. Άρα είναι ένας σημαντικός άξονας επικοινωνίας και πάνω σε αυτόν τον άξονα στηρίζεται και η αξία της Αλεξανδρούπολης.
Η οδική και σιδηροδρομική σύνδεση και παράλληλα ο τρίτος άξονας της μεταφοράς ενέργειας με τις εγκαταστάσεις της επαναεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου, που θα γίνει στα ανοιχτά του λιμένος της Αλεξανδρούπολης αναδεικνύουν τη στρατηγική αξία της περιοχής. Από την Αλεξανδρούπολη θα μεταφέρεται προς την Ευρώπη φυσικό αέριο, κι αυτό από τη μια πλευρά αναδεικνύει τη σημασία της περιοχής, από την άλλη πλευρά αναδεικνύει και τις ανάγκες για τη βελτίωση του επιπέδου ασφαλείας, και αυτό δε θα είναι μόνο ελληνική υποχρέωση! θα είναι και υποχρέωση των εταιρειών που θα έχουν αυτές τις επιχειρήσεις, αλλά θα είναι και υποχρέωση των ΗΠΑ που θα αναπτύσσουν εκεί δραστηριότητες.
Θεωρώ λοιπόν ότι η Αλεξανδρούπολη και ο Έβρος, αλλά και γενικότερα η Θράκη, παίρνουν τη θέση τους στο χάρτη των γεωπολιτικών εξελίξεων, είτε αυτό αφορά ασφάλεια, είτε αφορά στην ενέργεια, είτε στις οδικές, σιδηροδρομικές ή και τις θαλάσσιες μεταφορές.
Πιστεύω ότι είναι μια κίνηση που θα ενισχύσει την οικονομία της περιοχής και θα συγκρατηθούν οι κάτοικοι στην περιοχή και δε θα έχουμε τη μετακίνηση σε άλλες αστικές περιοχές και την εγκατάλειψη της υπαίθρου, και κυρίως των παραμεθόριων περιοχών, και νομίζω μόνο θετικά οφέλη μπορεί να έχει αυτή η απλή Συμφωνία της επέκτασης των δραστηριοτήτων της αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-Αμερικής. Ανέπτυξε κι ένα άλλο φάσμα δραστηριοτήτων που μόνο θετικές πρέπει να θεωρούνται για τη χώρα μας. Νομίζω ότι ήταν σωστή επιλογή και της χώρας που δέχθηκε αυτή τη Συμφωνία, και είμαι σίγουρος ότι έχουν υπογραφεί σωστοί όροι, αλλά και της Αμερικής που το επέλεξε.
***
Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Στρατηγό Λεοντάρη, που μας τίμησε με την παρουσία του και με μεγάλη προθυμία μας παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη, αναφορικά με τις εξελίξεις στη στρατιωτική διπλωματία και στην αμυντική βιομηχανία στον απόηχο των νέων αμυντικών Συμφωνιών.
