Του πρέσβη ε.τ. Ελευθερίου Καραγιάννη
Η προκλητική και σε μεγάλο βαθμό επιθετική πολιτική της ανατολικής μας γείτονος Τουρκίας με πεζοδρομιακή ρητορική αλλά ιδίως με στρατιωτικούς σχηματισμούς δημιούργησαν την μεγαλύτερη σε ένταση κρίση μεταξύ των δύο χωρών από την εποχή της τουρκικής εισβολής στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Η τουρκική επιθετικότητα στον στρατιωτικό τομέα αντιμετωπίστηκε εκ μέρους μας με τέτοια επιτυχία που απέτρεψε τρείς φορές την τουρκική πλευρά να προβεί σε ένοπλη σύρραξη η οποία θα ήταν άκρως αρνητική για αυτήν με τα συνακόλουθα εις βάρος της αποτελέσματα πολιτικά και στρατιωτικά.
Στον πολιτικό τομέα ,παρά τις επί μέρους διαφοροποιήσεις των πολιτικών δηλώσεων αρμοδίων και μη αρμοδίων κυβερνητικών στελεχών και παραγόντων, η κοινή συνισταμένη τους απέβλεπε σε λύση του προβλήματος μέσω διαλόγου και εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου σε περίπτωση δε αποτυχίας ,προσφυγή στην διεθνή δικαιοδοσία.
Χαρακτηριστική η δήλωση του κ. Πρωθυπουργού «Η Ελλάδα είναι πάντα έτοιμη να ξεκινήσει νέο κύκλο διερευνητικών επαφών με την Τουρκία, να καθίσει στο τραπέζι, εφόσον υπάρξει αποκλιμάκωση, για τη μία μείζονα διαφορά με την Τουρκία, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο. ‘Όταν λέω για θαλάσσιες ζώνες εννοώ υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Δεν τέθηκε στη συμφωνία του Βερολίνου θέμα αποστρατικοποίησης νησιών, ουδέποτε η αποστρατικοποίηση αποτέλεσε αντικείμενο διερευνητικών επαφών, ούτε θα αποτελέσει, δεν τέθηκε θέμα να παγώσουν οι έρευνες σε τεμάχια νοτίως της Κρήτης’’.
Ο διάλογος αυτός ξεκίνησε με την γνωστή συνάντηση του Βερολίνου , συνεχίστηκε στο στρατιωτικό επίπεδο στο ΝΑΤΟ με την συνάντηση των ΣΑ/ΣΕΒΑΣ (Ανώτατοι Στρατιωτικοί εκπρόσωποι) των δύο κρατών υπό την προεδρία του υπαρχηγού του Προέδρου της Στρατιωτικής Επιτροπής για θέματα αποκλιμάκωσης και θα κατέληγε στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ της 1-2 Οκτωβρίου 2020.
ΟΙ αποφάσεις της Συνόδου που αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο περιέχονται σε επτά παραγράφους των συμπερασμάτων .
Περιεχόμενο των διερευνητικών επαφών:
Στην παράγραφο 16 ενώ επιβεβαιώνονται οι δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού υπάρχει μία προσθήκη που θέτει σε αμφιβολία την όλη προσέγγιση του. Το κείμενο της απόφασης αναφέρει: «η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και για την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν και να διευρυνθούν.» Το ερώτημα είναι τι περιλαμβάνει η διεύρυνση των προσπαθειών .
Η ανταμοιβή της Τουρκίας:
Στην παράγραφο 19 αναφέρει ότι «υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες να τερματιστούν οι παράνομες ενέργειες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να δρομολογήσει θετικό πολιτικό θεματολόγιο ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016.»
Και για να μην χαθεί η ευκαιρία να πριμοδοτηθεί η Τουρκία με δισεκατομμύρια ευρώ η απόφαση προσθέτει :
« Προς τούτο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον Πρόεδρό του, σε συνεργασία με την Πρόεδρο της Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να καταρτίσει πρόταση για την αναζωογόνηση του θεματολογίου ΕΕ-Τουρκίας.»
Μέσα και επιλογές κατά της Τουρκίας:
Η απόφαση στην παράγραφο 20 δεν αναφέρει την λέξη κυρώσεις αλλά μέσα και επιλογές, ειδικότερα «Υπενθυμίζοντας και επιβεβαιώνοντας μεταξύ άλλων τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία του Οκτωβρίου 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.»
Το άρθρο 29 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία τουρκικών προϊόντων εντός της ΕΕ « Θεωρούνται ότι ευρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία εντός κράτους μέλους τα προϊόντα προελεύσεως τρίτων χωρών, για τα οποία έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις εισαγωγής και εισπραχθεί σ’ αυτό το κράτος μέλος οι απαιτούμενοι δασμοί και φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος και για τα οποία δεν έχουν επιστραφεί ολικώς ή μερικώς αυτοί οι δασμοί και επιβαρύνσεις.»
Το δε άρθρο 215 της Συνθήκης της Λειτουργίας της Ε Ε προβλέπει μεν την λήψη μέτρων αλλά με ειδική πλειοψηφία που σημαίνει ότι τόσο η χώρα μας όσο και η Κύπρος βρίσκονται σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση να σχηματίσουν θετική απόφαση για επιβολή μέτρων κατά της Τουρκίας. Στο άρθρο αναφέρεται: «διακοπή ή τη μείωση, εν όλω ή εν μέρει, των οικονομικών και χρηματοοικονομικών σχέσεων με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία μετά από κοινή πρόταση του ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, και της Επιτροπής, θεσπίζει τα αναγκαία μέτρα. Ενημερώνει σχετικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση το αργότερο κατά τη σύνοδό του τού Δεκεμβρίου.
Μία άλλη απόφαση που θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου είναι αυτή που αφορά την σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να συμμετάσχει στις συνομιλίες για τη διοργάνωσή της. Οι λεπτομέρειες, όπως η συμμετοχή, το πεδίο και το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η διάσκεψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, μεταξύ άλλων η θαλάσσια οριοθέτηση, η ασφάλεια, η ενέργεια, η μετανάστευση και η οικονομική συνεργασία»
Το κείμενο της απόφασης που εμπεριέχει φραστικές μόνον προειδοποιήσεις προς την Τουρκία η οποία προκάλεσε επί μήνες την κρίση μεταξύ των δύο χωρών μέχρι σημείου πολεμικής σύγκρουσης ,δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, που είχαν δημιουργήσει οι πολιτικές δηλώσεις Ελλήνων επισήμων ,στην κοινή γνώμη .
Επισπεύδεται μεν η διαδικασία εκτόνωσης μέχρι τον προσεχή Δεκέμβριο ,αλλά η διαδικασία επίλυσης δεν διευκολύνεται από τις αποφάσεις που ελήφθησαν διότι αφήνει περιθώριο στις τουρκικές προκλήσεις να συνεχιστούν αφού τις δίνει διέξοδο, τουλάχιστον για τα θέματα θαλασσίων ζωνών , ενέργειας, μεταναστευτικού και οικονομικής συνεργασίας να επικαλεστεί την σύγκληση της πολυμερούς διάσκεψης και ως προς τις οικονομικές «κυρώσεις» δεν έχει κανένα λόγο να ανησυχεί διότι με την στήριξη της Γερμανίας και μερικών άλλων κρατών μελών της ΕΕ που έχουν συναλλαγές δισεκατομμυρίων ετησίως μαζί της ,η ειδική πλειοψηφία θα είναι ανέφικτη.
Ως προς την σύνταξη των συμπερασμάτων της Συνόδου ,θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι πριν από την συνάντηση των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων κυκλοφορεί στις πρωτεύουσες των κρατών σχέδιο στο οποίο το κάθε κράτος υποβάλλει τις παρατηρήσεις του οι οποίες συζητούνται από τις Μόνιμες Αντιπροσωπίες στις Βρυξέλλες ώστε να επιτευχθεί σύγκληση απόψεων επί του κειμένου. Στην περίπτωση που ορισμένες προτάσεις δεν συγκεντρώνουν την ομοφωνία τότε τίθενται σε αγκύλες και συζητούνται κατά την σύνοδο.
Τέλος, η επιτευχθείσα διαδικασία αποκλιμάκωσης που επετεύχθη στα πλαίσια του ΝΑΤΟ στηρίζεται στην υπάρχουσα διαδικασία επίλυσης διμερών διαφορών μέσω των στρατιωτικών ΜΟΕ των δύο χωρών με την πολύ σημαντική διαφορά ότι η τωρινή διαδικασία δεν είναι απλά διμερής αλλά λαμβάνει χώρα στην έδρα του ΝΑΤΟ και είναι υπό την εποπτεία της Συμμαχίας με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
*Ο πρέσβης ε.τ. Ελευθέριος Καραγιάννης είναι από τους πλέον διακεκριμένους Έλληνες διπλωμάτες και έχει διατελέσει ανώτατος διπλωματικός σύμβουλος πρωθυπουργών της Ελλάδος και Υπουργών Εθνικής Αμύνης. Είναι τακτικός επιστημονικός συνεργάτης του europost.gr
