Ν. Ιντζεσίλογλου: Το βραβείο και η Αυτοκράτειρα Θεοφανώ

Στις 11 Οκτωβρίου 2022 έγινε στη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης η τρίτη ετήσια απονομή του διεθνούς βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ». Το βραβείο απονεμήθηκε στον κορυφαίο πιανίστα και μαέστρο Daniel Barenboim, ο οποίος είναι μια από τις πιο επιδραστικές μορφές της διεθνούς μουσικής σκηνής, που έχει διακριθεί όχι μόνο για το μουσικό του έργο, αλλά και σε θέματα ειρήνευσης και κατανόησης των λαών. Στην τελετή της απονομής του βραβείου παρέστησαν, μεταξύ άλλων, η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, καθώς και σημαντικές προσωπικότητες από όλη την Ευρώπη, μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ιδρύματος  Θεοφανώ.Πρόκειται για ένα νέο θεσμό, πανευρωπαϊκό με σημείο αναφοράς τη Θεσσαλονίκη. Η πρώτη απονομή  έγινε στις 7 Οκτωβρίου 2020 στις 18:30, στο μνημείο της Ροτόντα, που συνδυάζει το ρωμαϊκό, το βυζαντινό, το οθωμανικό και το χριστιανικό στοιχείο. Το πρώτο «βραβείο Θεοφανώ» απονεμήθηκε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus, και το βραβείο συνεχίζει να απονέμεται κάθε χρόνο από το ομώνυμο Ίδρυμα Θεοφανώ-Theophano Foundation, ως διάκριση, δίχως χρηματικό αντίτιμο, σε ένα πρόσωπο ή έναν φορέα. Το βραβείο έχει πανευρωπαϊκό κύρος και έδρα τη Θεσσαλονίκη, και επιδιώκεται να αποκτήσει την αίγλη του βραβείου «Καρλομάγνος» που απονέμεται εδώ και εβδομήντα χρόνια στο Άαχεν της Γερμανίας.

Η  πανέμορφη,  εξαιρετικά μορφωμένη και καλλιεργημένη Θεοφανώ (960 – 15 Ιουνίου 991) ήταν κόρη της Σοφίας Φωκά ανιψιάς του Καππαδόκη στρατηγού και Αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας Νικηφόρου B΄ Φωκά (με ενδεχόμενη, αλλ’ αμφισβητούμενη από πρόσφατη έρευνα, συγγένεια και με την ισχυρή καππαδοκική οικογένεια των Σκληρών, που ανήκαν, μαζί με τους Φωκάδες, τους Μαλεΐνους και τους Αργυρούς στους λεγόμενους «δυνατούς» οίκους της Καππαδοκίας) .Με τη συγκατάθεση του επίσης Καππαδόκη (από τη μητέρα του, η οποία ήταν αδελφή του Καππαδόκη στρατηγού-αυτοκράτορα Νικηφόρου Β΄ Φωκά) Αυτοκράτορα και στρατηγού Ιωάννη Τσιμισκή (από τον πατέρα του ανήκε στην αρμενογεωργιανή στρατιωτική οικογένεια των Κουρκούα, η οποία επί δύο περίπου αιώνες υπηρέτησε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία),  η δωδεκαετής Θεοφανώ τέλεσε τον γάμο της (στις 14 Απριλίου του έτους 972 μ.Χ., στον Ιερό Ναό του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, χοροστατούντος του Πάπα Ιωάννου ΙΓ΄) με τον διάδοχο και στη συνέχεια Αυτοκράτορα της Αγίας Γερμανικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Όθωνα Β΄, κι έτσι έγινε συναυτοκράτειρα (Mitkaiserin, coimperatrix) της Αγίας Γερμανικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και Μεγάλη Αυτοκράτειρα του Α΄ Γερμανικού Ράϊχ (Grosse Reichskaiserin).

Τη Θεοφανώ συνόδεψαν στη νέα της πατρίδα άνθρωποι της εκκλησίας, των γραμμάτων και των τεχνών. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισε (κυρίως εκ μέρους της πεθεράς της) ως ξένη και Ελληνίδα ανάμεσα στους Γερμανούς, η Θεοφανώ παρήγαγε σπουδαίο έργο για τον εκπολιτισμό των βαρβαρικών ηθών των Γερμανών, συνέβαλε στη διαμόρφωση και στην ενοποίηση της γερμανικής γλώσσας, εισήγαγε το αυτοκρατορικό πρωτόκολλο και τελετουργικό της αυτοκρατορικής αυλής της Κωνσταντινούπολης στη γερμανική αυτοκρατορική αυλή, δημιούργησε  τις πολιτικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία του Ολλανδικού κράτους, υπήρξε φορέας της ιδέας ενός «Ευρωπαϊκού Συστήματος Κρατών», και μεταξύ πολλών άλλων έμαθε στους Γερμανούς και τη χρήση του πιρουνιού.

Η Θεοφανώ άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 30 και μισό ετών στο ανάκτορο Nimwegen κοντά στην Κολωνία και τάφηκε στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων μοναχών Pantaleon (=Παντελεήμων).

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης, κατά το έτος 1991, χιλίων ετών από τον θάνατό της, οι Γερμανοί τίμησαν με μια μεγάλη και σημαντική σειρά εκδηλώσεων και δημοσιεύσεων τη μνήμη της Μεγάλης Αυτοκράτειρας Θεοφανούς.