Α. Κάποιες σταθερές της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής
Υπάρχουν ορισμένες σταθερές που καθόρισαν την γερμανική εξωτερική πολιτική μετά τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο. Σταθερές που επιβεβαιώθηκαν και μετά την ενοποίηση των δύο Γερμανιών και μάλλον δεν θα αποδειχθούν και τόσο ανθεκτικές, στο σύνολο τους τουλάχιστον, μετά τις εκλογές της 26ης Σεπτεμβρίου 2021.
Παρά την μεγάλη οικονομική της ισχύ η Γερμανία παραμένει μια μεσαίας κλίμακας δύναμη. Η πραγματικότητα αυτή σχετίζεται με τις περιορισμένες επιχειρησιακές δυνατότητες του γερμανικού στρατού που επιπλέον δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα. Η μιλιταριστική Γερμανία των δύο παγκοσμίων πολέμων εχει καταστεί μετά το 1945 ένα πασιφιστικό έθνος.
Η Γερμανία όμως, ως μια χώρα που εξαρτάται έντονα από την εισαγωγή πρώτων υλών και ενεργείας και ταυτόχρονα από τις εξαγωγές αυτοκινήτων, εργαλειομηχανών και χημικών προιόντων, επιθυμεί διακαώς τη διεθνή σταθερότητα.
Η φιλοαμερικανική στάση της Γερμανίας συνδέθηκε ακριβώς με το γεγονός ότι οι Η.Π.Α, με την αμυντική τους ομπρέλα, μπορούσαν να εγγυηθούν την σταθερότητα του διεθνούς συστήματος, ότι ήταν μια αξιόπιστη άγκυρα ασφαλείας για την Γερμανία.
Β. Η αποδυνάμωση της Αμερικής και οι συνέπειες της
Μετά την νίκη της Δύσης επί της Σοβιετικής Ένωσης στον Ψυχρό πόλεμο, η εκπορευόμενη από την Αμερική πίστη στην γραμμική κατάληξη της ιστορίας προς τον κοινοβουλευτισμό και την οικονομία της αγοράς, βρήκε τον πιο θερμό υποστηρικτή της στους Γερμανούς. Η σύγκλιση όλων των εθνών σε αυτό το τέλος κάθε άλλο παρά επαληθεύθηκε. Με την σοβαρή αποδυνάμωση της Αμερικής (που την σηματοδότησαν η εισβολή στο Καπιτώλιο στις 6/1/2021 και η πρόσφατη χαοτική απομάκρυνση από το Αφγανιστάν) καθώς και με τον οξύ ανταγωνισμό της χώρας αυτής με την Κίνα και την Ρωσία, η ιστορία όχι μόνον δεν τελείωσε αλλά επέστρεψε πλησίστια.
Σήμερα η προεκλογική εκστρατεία στην Γερμανία επικεντρώνεται στην κλιματική αλλαγή, την πανδημία, το δημογραφικό και την οικονομία. Το ζήτημα των σχέσεων της Γερμανίας με την Ευρώπη και τον κόσμο δεν απασχολεί ιδιαίτερα το εκλογικό σώμα. Η δημοσκοπική πρωτιά του Σολτς,του υποψηφίου των Σοσιαλδημοκρατών, που έχει πείσει τους εκλογείς ότι μπορεί να είναι «η Μέρκελ μετά την Μέρκελ»,δείχνει ότι δεν υπάρχει διάθεση για πειραματισμούς και νεωτερισμούς.
Στην Γερμανία σήμερα δεν φαίνεται να έχουν απαντηθεί, εν πάση περιπτώσει, ορισμένα καίρια ερωτήματα. Ποιό ρολο καλείται καταρχήν να διαδραματίσει η Γερμανία σε ένα κόσμο διογκούμενων αντιπαλοτήτων; Η Ευρώπη θα συνεχίσει να αποτελεί το κύριο όχημα για την προώθηση της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής; Αν ναι, πρέπει μήπως, μέσα στο ευρωπαϊκό πάντα πλαίσιο, η Γερμανία να ενισχύσει την άμυνα της και από «καταναλωτής» ασφαλείας να μετατραπεί, σε ένα βαθμό, σε «παραγωγό» ασφαλείας;
Η Ευρώπη και η Γερμανία, περαιτέρω,πρέπει άραγε να κρατούν ίσες αποσπάσεις από όλους τους σημαντικούς παίκτες της διεθνούς σκηνής ή να συνταχθούν με έναν μόνον από αυτούς; Η Γερμανία φαίνεται να αρνείται να εγκλωβισθεί σε έναν νέο άκαμπτο διπολισμό, μεταξύ Αμερικής από την μια μεριά και Κίνας και Ρωσίας από την άλλη. Ακόμη και στην περίοδο της αδιαμφισβήτητης πρωτοκαθεδρίας των Η.Π.Α, οι καλές σχέσεις με την Ρωσία εθεωρούντο ως τρόπος εξισορρόπησης της κυριαρχίας της Αμερικής στην Ευρώπη.
Η εμμονή της Γερμανίας στην αποπεράτωση του αγωγού Nord Stream 2 (που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ρωσία στην γερμανική αγορά) καθώς και η συμφωνία με την Κίνα για τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην χώρα αυτή δείχνουν ότι η Γερμανία δεν θα παρακολουθήσει, πλήρως τουλάχιστον, την Αμερική στην νεοψυχροπολεμική στροφή της.
Μπορεί όμως η Γερμανία να κρατήσει ακριβώς ίσες αποστάσεις από τις αντιτιθέμενες δυνάμεις; Πολιτισμικά ανήκει στο δυτικό στρατόπεδο, έστω και αν κύριος εμπορικός της εταίρος είναι πια η Κίνα. Θα μπορέσει άραγε η Γερμανία και η Ευρώπη, χωρίς να αμφισβητούν την οργανική τους ένταξη στην Δύση, να απορρίψουν τους σχεδιασμούς κάποιων κύκλων των δυτικών ελίτ για μια σταυροφορία κατά του «ασιατικού αυταρχισμού»;
Γ. Οι σχέσεις με την Ελλάδα και την Τουρκία
Ειδικά τώρα σε ότι αφορά την Ελλάδα και την σχέση της με την Γερμανία θα πρέπει να σημειωθεί κατά πρώτον ότι η χώρα αυτή φαίνεται, στο πεδίο της οικονομίας, να κάνει τελευταία κάποια διστακτικά βήματα απομάκρυνσης από το πρότυπο του «απρόθυμου ηγεμόνα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φαίνεται να θέλει να υποβληθεί σε κάποιες περιορισμένες θυσίες και να αναλάβει μέρος έστω των ευθυνών που συνδέονται με την πρωτοκαθεδρία της στην Ευρώπη.
Στα πλαίσια αυτά είναι χαρακτηριστικό ότι η Γερμανία, για πρώτη φορά στα χρονικά, αποδέχθηκε την αμοιβαιοποίηση χρέους για την χρηματοδότηση προγραμμάτων ανάκαμψης των ευρωπαϊκών οικονομιών (και της ελληνικής) από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Ταυτόχρονα έκανε αποδεκτή και την χαλάρωση της εφαρμογής των κανόνων του συμφώνου σταθερότητας.
Αν στα οικονομικά ζητήματα εχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, στα θέματα που αφορούν την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου η Γερμανία απέχει παρασάγγας από την υιοθέτηση πολιτικών που να καταδεικνύουν την γεωπολιτική της ωρίμανση. Συνεχίζει να ακολουθεί μια πολιτική, στην καλύτερη περίπτωση, φραστικής καταδίκης των τουρκικών ενεργειών.
Στο Βερολίνο δεν συνειδητοποιείται ο κίνδυνος να καταστεί η Τουρκία παντελώς ανεξέλεγκτη και όχι απλώς αυτόνομη δύναμη μεταξύ Δύσης και Ανατολής, με βασικό μοχλό την καθυπόταξη του Ελληνισμού. Ούτε όμως φαίνεται να γίνεται αντιληπτή η απειλή χειραγώγησης από την Τουρκία των μουσουλμανικών μειονοτήτων των ευρωπαϊκών χωρών, πρώτα και κύρια της πολυάριθμης τουρκικής μειονότητας στην ίδια την Γερμανία.
Πηγές
Τι σημαίνει το προβάδισμα των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών; Του Κώστα Ράπτη.Capital gr.5/9/2021.
German foreign policy under Merkel.By prof. Stephan Bierling,University of Regensburg, Germany 2006.
Germany s post-Merkel foreign policy.Podcast.28.01.2021.Katharine Emschermann and Kai Oppermann discuss german election and its foreign policy implicatons.
antifono.gr
